یاد باد آن که ز ما وقت سفر یاد نکرد
به وداعی دل غم دیده ما شاد نکرد
مطربا پرده بگردان و بزن راه عراق
که بدین راه بشد یار و ز ما یاد نکرد
همه بخش های یک سفر جزئی از تجربیات ماست، حتی زمان سپری شده در وسیله نقلیه ای که با آن به سفر می رویم. گاهی مسیری که می پیماییم خودش یک مقصد به حساب می آید و دارای جذابیت های خاص خودش است. همه ی ما سفر با اتوبوس را ممکن است سالی چند بار تجربه کنیم و یا حداقل یک بار با اتوبوس به سفر رفتیم و خاطره اش برایمان باقی مانده است. پیمودن مسیر، رد شدن از پیچ و خم های جاده و رسیدن به مقصد شاید در همان لحظه جذابیتی برایمان نداشته باشد اما باید ده سال بعد از خودمان بپرسیم آیا آن سفر برایمان جذابیتی داشت؟
اتوبوس، وسیله نقلیه ای است که با اختراع موتور درون سوز دیزل سروکله اش پیدا شد، به لطف ویژگی های منحصرش توانست به هر نقطه که مسیر دسترسی داشت برود و با خود مسافر حمل کند. بنز یکی از تولیدکنندگان مشهور اتوبوس در دنیا به شمار می رود یکی از معروف ترین محصولاتش اتوبوسO302 بود که در سال 1965 در کارخانه ماینهام تولیدش آغاز شد. این محصول خیلی زود تولیدش در ایران ناسیونال (ایران خودرو) شروع شد و در مدل های مختلفی تولید و مونتاژ می شد که تا اوائل دهه 70 شمسی تولیدش ادامه داشت. این اتوبوس به لطف تیراژ تولیدش در ایران یکی از خاطره انگیز ترین وسایل نقلیه عمومی در بین دهه های 40 تا 70 شمسی می باشد. این اتوبوس محبوبیت و جایگاهش مانند خودرو پیکان برای خانواده های ایرانی است. این اتوبوس افتخار جابجایی شرکت کنندگان در بازی های جام جهانی ۱۹۷۴ آلمان غربی را در کارنامه خود دارد، در ایران دهه ۶۰ نیز این اتوبوس افراد زیادی را بین مناطق جنگی و نقاط مختلف کشور در روزگاران جنگ جابجا کرده است.
ایران پیما که یکی از شرکت های حمل نقل مسافر با قدمت بالا در ایران است در روزگاری که ایران ناسیونال اتوبوس O302 را در ایران مونتاژ می کرد، به کمک اتاق سازان متفرقه ای که در تهران بودند اتاقی خاص از این اتوبوس را تولید می کرد و روی شاسی و موتور تولیدی ایران ناسیونال سوار می کرد (یعنی سفارشی سازی در ایران آن روز هم وجود داشته است). ویژگی این اتاق آن بود که کمی از اتاق استاندارد کشیده تر بود و به همین دلیل فاصله بین صندلی ها کمی بیشتر بود که باعث راحتی مسافران بود به همین دلیل روی بدنه اتوبوس کلمه سوپر دولوکس هک شده بود. ویژگی بعدی رنگ آمیزی متفاوت بدنه بود رنگ های قرمز کرم باعث ایجاد تمایز بین تولیدات ایران پیما و ایران ناسیونال بود. استفاده از وسایل تزیینی طرح چوب در جلو داشبورد این اتوبوس که به تزیینات سواری های کادیلاک شبیه بود، آن را بنز کادیلاکی نیز معروف کرده بود. در زمینه امکانات رفاهی به جز فاصله صندلی ها که گفت شد، در اتوبوس های ایران پیما برای اولین بار از مسافرین با آب آشامیدنی پذیرایی می شد جالب است که در تابستان برای خنکی آب، یخ به ان اضافه می شد تا از مسافران با آب خنک پذیرایی شود. آب آشامیدنی هایی که امروز در اتوبوس های بین شهری با آن از مسافرین پذیرایی می شود کاملا متفاوت از آب آشامیدنی هایی است که آن روزها در اتوبوس های ایران پیما وجود داشت. آن روزها آب داخل یک پارچ پلاستیکی قرمز ریخته می شد و به وسیله یک لیوان پلاستیکی آب بین مسافران توزیع می شد. شاید این مورد امروز غیربهداشتی تلقی شود اما در آن روزگار به قدری جذاب بود که کم کم در دیگر شرکت های حمل و نقل مسافر نیز رایج شد. چیدمان صندلی این اتوبوس ها به ۲ صورت چهار ردیف و سه ردیف بود که به مرور ۳ردیفه ها به چهار ردیفه تبدیل شدند.
ایران پیما های قرمز کرم معروف، سالیان دراز در جاده های مختلف ایران تردد می کردند و زمانی برای خودشان شاه جاده های ایران بودند اما امروز به خاطر تغییر فضای حمل و نقل مسافر در جاده ها و ظهور اتوبوس های مدرن که مجهز به انواع وسایل رفاهی هستند استفاده از این اتوبوس ها دیگر مرسوم نیست و تنها خاطره ای از آنها به جامانده و وقتی از جاده های مختلف رد می شویم صدای بوق های خاص آنها طنین انداز خاطرمان است و اگر از آنها خاطره ای نقل شود حس نوستالژیی به سراغمان می آید که می گوییم یادش بخیر آن روزها ...
پ.ن: عزیزی وقتی متوجه موضوع نگارش من شد گفت: یادش بخیر این اتوبوس ها اگر هیچی نداشتند ولی سالم به مقصد می رسیدیم، نه مثل این اتوبوس جدیدا که یک روز کولرش خرابه یا آبسردکن خرابه و یا هوا نداره، گاهی هم آتش میگره و همه اینا رو که به جون بخریم با سلام و صلوات به مقصدت میرسی.
عزیز دیگری هم می گفت یادش بخیر صندلی این اتوبوس ها اینقدر راحت بود که ساعت ها در مسیر بودی اما استراحت خوبی می تونستی داشته باشی.
