در ایران کهن، در دی ماه چهار جشن برگزار می شد، نخستین جشن در اولین روز ماه دی که یلدا بود برگزار می شد، جشن های بعدی در روزهای هشتم، پانزدهم و بیست و سوم، زمانی که که نام ماه و نام روز یکی بود برگزار می شدند. امروزه از این چهار جشن فقط نخستین روز دی ماه که شب یلدا می باشد را جشن می گیرند، یعنی آخرین شب پاییز، نخستین روز زمستان و بنا به روایتی طولانی ترین شب سال.
یلدا واژه سریانی و به معنی ولادت است. یلدا روز ولادت خورشیدِ مهر یا میترا است و رومیان آن را ناتالیس انویکس یعنی روز تولد مهر شکست ناپذیر می نامند. بنابر باور پیشینیان، در پایان این شب دراز، که اهریمنی و نامبارکش می دانستند، تاریکی شکست می خورد، روشنایی پیروز و خورشید زاده می شود و روزها رو به بلندی می گذارد. نام این روز میلاد بزرگ است و مقصود از آن انقلاب زمستانی است.
یلدا را در ایران بنا به روایت های موجود از زمان پرستش آیین میترا گرامی داشته اند و بعد از آن زرتشتیان این شب را گرامی داشته و به نشانه ایستادگی در مقابل تاریکی و پلیدی ها تا بامدادان زنده نگه می داشتند. از ویژگی های این شب می توان به گرد آمدن خانواده ها در منزل بزرگترین فرد خاندان و پرداختن به دید و بازدید به همراه میل کردن تنقلات و میوه های مرسوم این شب و روایت قصه های اساطیری ایرانی اشاره کرد.
یکی از رسوم جالب و مرسوم شب یلدا در میان زرتشتیان مراسم "چک و دوله" که در بین سایر اقوام به فال کوزه شهرت دارد و در هر منطقه از ایران سبک و سیاق خودش را دارد که به زودی در مورد این رسم در منطقه یزد به شما خواهیم گفت.
معاشران گره از زلف یار باز کنید ****************************** شبی خوش است بدین قصه‌اش دراز کنید
««««««««««««««««««««««««««««««"یلدایتان مبارک"»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»
