فیروز میرزا نصرت الدوله

این متن معرفی مختصری است از رجال دوره قاجار که با باغات پیرامون خیابان امیریه آن زمان و ولیعصر فعلی مرتبط بوده اند

شاهزاده فیروز میرزا پسر شانزدهم عباس میرزا نایب السلطنه در سال 1233ق بدنیا آمده بود. مادرش عزت نساء خانم دختر حاجی میرزا صادق کلانتر محله باغمیشه تبریز بود. در سال 1250ق که برادر بزرگترش محمدشاه غازی به تخت سلطنت نشست، یکی از فرزندان فتحعلی شاه به نام حسینعلی میرزا فرمانفرما در شیراز ادعای سلطنت کرد و حتی سکه به نام خود ضرب نمود. محمدشاه برای سرکوب عمویش، فیروز میرزا را به همراه سپاه با پیشکاری منوچهرخان گرجی معتمدالدوله روانه شیراز کرد. در نبردی که بین دو طرف رخ داد، سپاه فیروز میرزا پیروز شد و به عنوان والی فارس منصوب گردید و لقب نصرت الدوله گرفت.

هنگامی که آقاخان محلاتی امام اسماعیلیه و حاکم کرمان از حکومت عزل و نسبت به دولت مرکزی یاغی گردید، فیروز میرزا مأموریت یافت تا به کرمان رفته و ضمن سرکوب وی، حکومت کرمان را در اختیار گیرد. فیروز میرزا که لقب نصرت الدوله دریافت کرده بود، بار دیگر در اوایل سلطنت ناصرالدین شاه به سال 1266ق به حکومت فارس رسید و توانست شورش بابی‌ها در نیریز را سرکوب نماید و تا سال 1269ق در این مقام باقی ماند. یک سال بعد در سال 1270ق، وی مأمور شد تا به نیابت از معین الدین میرزای ولیعهد راهی آذربایجان شود و حکومت آن خطه را بر عهده گیرد. پس از عزل از حکومت آذربایجان، فیروز میرزا در سال 1274ق به حکومت عراق عجم منصوب شد و در سال 1275ق حکومت تهران نیز مضاف بر حکومت عراق بدو سپرده شد و در سال 1276ق به عضویت دارالشوری دولتی درآمد.

در سال 1277ق کامران میرزا به جای فیروز میرزا نصرت الدوله حاکم تهران شد و فیروز میرزا علاوه بر حکومت عراق، ریاست قشون آن منطقه را نیز به عهده گرفت. با مرگ میرزا محمدخان سپهسالار در سال 1284ق و انتقال عزیزخان مکری سردار کل از پیشکاری آذربایجان به وزارت جنگ، فیروز میرزا بار دیگر به حکومت آذربایجان مأمور شد. البته این حکومت عمر چندانی نداشت و در مدت زمان کمی، نصرت الدوله به عنوان حاکم قزوین انتخاب شد. هنگامی که ناصرالدین شاه در سال 1285ق عزیزخان مکری را از وزارت جنگ عزل و این وزارتخانه را به کامران میرزای نوجوان سپرد، معاونت و در اصل اداره امور آن را ابتدا به حمزه میرزا حشمت الدوله و یک سال بعد به فیروز میرزا نصرت الدوله که ریاست توپخانه را نیز در عهده داشت محول ساخت و وی به مدت 3 سال در این منصب باقی ماند.

فیروز میرزا در اولین سفر ناصرالدین شاه به اروپا همراه وی بود و هنگامی که شاه بعد از بازگشت از سفر، میرزا حسین خان سپهسالار را عزل و تغییراتی در ساختار دولت داد، وزارت جنگ و قورخانه و توپخانه به فیروز میرزا محول گشت. البته این وزارت عمر چندانی نداشت و یک سال بعد با عزل از این مناصب، حکومت عراق و بروجرد به او سپرده شد. وی پس از یک دوره کوتاه انفصال از خدمت، در سال 1293ق لقب فرمانفرما دریافت کرد و به حکومت ایالت مرکزی (عراق عجم، همدان، ملایر، تویسرکان، نهاوند، گلپایگان، خوانسار و بروجرد) رسید. 3 سال بعد فیروز میرزا فرمانفرما برای بار دوم به حکومت کرمان و سیستان منصوب شد و تا سال 1298ق که فرزند ارشدش عبدالحمید میرزا ناصرالدوله والی کرمان شد، حاکم آن خطه بود. پس از آن تاریخ، فیروز میرزا به تهران بازگشت و در سال 1300ق بانی احداث قناتی در منطقه غربی تهران شد که به نام او قنات فرمانفرما نامیده شد. شاهزاده فیروز میرزا فرمانفرما سرانجام در سال 1303ق درگذشت.