میرزا عباس خان قوام الدوله

این متن معرفی مختصری است از رجال دوره قاجار که با باغات پیرامون خیابان امیریه آن زمان و ولیعصر فعلی مرتبط بوده اند

میرزا عباس خان فمی تفرشی که پدرش اصالتاً افغانی بود، در دوران محمدشاه از تفرش به تهران آمد تا در زمره مستوفیان به خدمت بپردازد. وی در اوایل سلطنت ناصرالدین شاه از منشیان مخصوص دولت و منشی اول وزارت امور خارجه بود. میرزا عباس در سال 1267ق مأمور رساندن اعتراض رسمی دولت ایران به دربار روسیه شد. وی که در سال 1272ق خطاب خانی و نشان و حمایل سرهنگی اول دریافت کرده بود و رابطه نزدیکی با میرزا آقاخان صدراعظم داشت و به نوعی محرم خاص او به شمار می‌رفت، در سال 1273ق به نیابت وزارت خارجه و سال 1275ق معاونت وزارت خارجه منصوب شد و در همان سال، به عنوان کارگزار وزارت خارجه راهی آذربایجان شد. وی که در سال 1276ق به نشان و حمایل سرتیپی دوم نائل شده بود، در سال 1278ق از سمت خود استعفاء داد و به تهران بازگشت. با بازگشت میرزا عباس‌خان به تهران، لقب معاون الملک و منصب استیفاء درجه اول بدو اعطا شد و وارد دستگاه محرران و مستوفیان جناب آقا میرزا یوسف خان مستوفی الممالک گردید و در سال 1286ق محاسبات و استیفای تهران و توابع به او سپرده شد و پس از چندی استیفای ولایت یزد و محاسبه خزانه و برخی دیگر از ادارات دولتی نیز به او محول گشت. میرزا عباس خان در سال 1293ق خطاب جنابی گرفت و به عضویت دارالشوری دولتی درآمد و در سال 1295ق، وزیر رسائل خاصه دولتی شد.

در سال 1297ق که میرزا حسین خان سپهسالار با توطئه برخی از رجال، از جمله میرزا یوسف خان مستوفی الممالک از صدارت برکنار شد، میرزا عباس خان قوام الدوله مسئول محاسبه امور مالیاتی سپهسالار شد تا در صورت بروز تخلف، مغایرت‌ها را محاسبه نماید. پس از انجام این خدمات بود که در سال 1299ق لقب معتبر قوام الدوله به میرزا عباس خان اعطاء گردید. هنگامی که جناب آقا در سال 1301ق به صدارت عظمی رسید، میرزا عباس خان قوام الدوله را به عنوان نایب صدارت برگزید و علاوه بر وزارت رسائل، این منصب نیز در اختیار او قرار گرفت. پس از فوت میرزا یوسف خان مستوفی الممالک در سال 1303ق که همزمان منصب صدراعظمی و وزارت داخله را عهده دار بود، میرزا عباس خان قوام الدوله به عنوان وزیر داخله انتخاب شد و تا سال در این سمت باقی ماند. در سال 1304ق که یحیی‌خان مشیرالدوله از وزارت امور خارجه برکنار شد، قوام الدوله بار دیگر و این بار به عنوان وزیر، به وزارت امور خارجه بازگشت.

قوام الدوله اگرچه از علم سیاست و روش تصدی وزارت خارجه آگاه نبود و در دوران وزارتش شاه و صدراعظم مسئول مستقیم سیاست خارجه بودند، اما به دلیل درستکاری تا پایان عمرش در محرم 1314ق در این سمت باقی ماند و بدین ترتیب، آخرین وزیر امور خارجه دوران ناصرالدین شاه شد.