عقیل بهرا
عقیل بهرا
خواندن ۳ دقیقه·۱۲ روز پیش

آقابالاخان معین نظام

این متن معرفی مختصری است از رجال دوره قاجار که با باغات پیرامون خیابان امیریه آن زمان و ولیعصر فعلی مرتبط بوده اند
تصویری از آقا بالاخان سردار افخم
تصویری از آقا بالاخان سردار افخم


محمدعلی خان معروف به آقابالاخان از رجال نظامی و سیاسی عهد ناصرالدین شاه بود که از کودکی و نوجوانی وی اطلاعاتی در دسترس نیست. وی در جوانی به نظام پیوست و مورد توجه کامران میرزا نایب السلطنه وزیر جنگ قرار گرفت و به خاطر همین رابطه، خیلی زود مدارج ترقی را طی کرد. وی در سال 1303ق سرتیپ و رئیس فوج اول مخصوص کامران میرزا شده بود و کامران میرزا از پدرش برای وی درخواست لقب صارم السلطنه کرد. اما این درخواست به مذاق شاه خوش نیامد تا جایی که اعطای القاب را برای مدتی به کل موقوف کرد. اما نهایتاً در سال 1304ق ناصرالدین شاه به این درخواست تن داد و لقب معین نظام را به آقابالاخان اعطاء کرد. معین نظام که در واقع دست راست کامران میرزا شده بود، توانست در سال 1308ق میرزا نصرالله‌خان منشی سفارت اتریش که مسئول چاپ و توزیع روزنامه قانون میرزا ملکم خان در ایران بود را دستگیر کند و به پاس این خدمت، به منصب امیرتومانی نائل شود و در همین سال، ریاست مخزن نظامی (تدارکات ارتش) را نیز تصاحب کند. یک سال بعد در سال 1309ق پس از فوت رئیس قورخانه، آقابالاخان لقب وکیل الدوله گرفت و جایگزین جهانگیرخان رئیس سابق قورخانه شد.

آقابالاخان که پیشتر در سال 1308ق مأمور دستگیری و تبعید سید جمال الدین اسدآبادی بود، در سال 1309ق نیز که مردم در اعتراض به قرارداد رژی (تنباکو) ارگ سلطنتی را محاصره کرده بودند، مأمور سرکوب مردم شد و با اعمال خشونت و تیراندازی به سمت معترضین، توانست آنها را پراکنده نماید. در همین سال هنگامی که ناصرالدین شاه دستور داد تا مردم در قهوه‌خانه‌ها قلیان بکشند، آقابالاخان مسئول نظارت و اجرای این حکم گردید و در سال 1310ق به پاس این خدمات، لقب سرداری گرفت.

آقابالاخان که در سال 1313ق لقب سردار افخم گرفته بود، در دوران مظفرالدین شاه نیز همچنان در دستگاه کامران میرزا فعال بود و مدتی به عنوان رئیس نظمیه فعالیت کرد که در این مدت توانست یک انجمن سرّی که به پخش توزیع شبنامه علیه دستگاه حاکمه اقدام می‌کرد را کشف کند و حتی موقر السلطنه داماد مظفرالدین شاه که مسئول رساندن این شبنامه‌ها به دربار بود را دستگیر و مجازات کند. در این دوران وی چندین بار با وساطت کامران میرزا، به حکومت شهرهای مختلف فرستاده شد. اما مهمترین حکومت او، حکومت رشت در دوران استبداد صغیر بود. وی در این مأموریت نیز مانند دفعات پیشین سختگیری و خشونت به خرج داد تا آزادی‌خواهان و مشروطه‌خواهان را سرکوب کند.

کمیته انقلابی ستار که از مشروطه‌خواهان و آزادی‌خواهان گیلانی و قفقازی و ... مانند عبدالحسین‌خان معزالسلطان سردار محیی و یپرم‌خان ارمنی تشکیل شده بود، نقشه قتل آقابالاخان سردار افخم را در 16 محرم 1327ق اجرا کرد و توانست وی را در باغ مدیریه رشت به قتل برسانند. بدین ترتیب گیلان از زیر یوغ استبداد خارج شد و آزادی‌خواهان برای فتح تهران و برانداختن سلطنت محمدعلی شاه راهی تهران شدند.

ناصرالدین شاهمظفرالدین شاهمعین نظامسردار افخمرجال قاجار
معمار | فعال در طراحی، بازسازی بناها، محوطه‌ها و بافت‌های تاریخی | علاقمند به سفر، عکاسی، ادبیات
شاید از این پست‌ها خوشتان بیاید