عقیل فیاض
در دوصد سال اخیر، رشد جمعیت به صورت تصاعد نمایی یا هندسی بوده است؛ یعنی جمعیت هر سال با درصدی ثابتی رشد کرده است. در حال حاضر، نرخ رشد جمعیت جهانی ۹/۱ درصد در سال است. شاید این زیاد به نظر نرسد، اما بدین معناست که جمعیت جهان هر سال دو برابر میگردد.
با استفاده بد و مضری که از تکنالوژی و اطلاعات صورت گرفته است آنرا برای ما بد تلقین می کنند. آگاهی دانشجویان از این اطلاعات و همسو شدن با آن وجیبه اساسی دانشگاهها و اساتید آن می باشد تا بدانند، دوری از این اطلاعات به مثابه زندگی نکردن در این گیتی است. راه حل ساده اینکه، میتوانید با گذاشتن تهداب یک کتابخانه آغاز کنید. این کار باعث میگردد تا در آینده زمینهای فرهنگ سازی و رشد سطح علمی و اجتماعی برای جوانان و زنان کشور فراهم گردد. مهم تر از آن شما به میزان آگاهی جامعه خواهید افزود و چه کاری خوبتر از آگاهی اتباع یک کشور، زیرا که دانش و فرهنگ سازی میتواند در آیندهای نه چندان دور، کشور ما را به سوی یک مسیر روشن توام با پیشرفت دانش و اطلاعات سوق دهد.
هیچ نشانی از کاهش سرعت پیشرفت علم و فناوری در آیندهای نزدیک مشاهده نمی شود. اگر مصرف برق و تولید مقاله های علمی را در سال های اخیر در نظر بگیرید، با سرعت سرسام آوری در حال حرکت است و همچنان سیر تصاعد نمایی را دارا میباشد. یا اگر شما کتابهای تازه چاپ را کنار یکدیگر بچینید، با سرعت یک صدو شصتو هفت کیلومتر در ساعت حرکت کنید تا با سرعت افزایش کتابهای جدید هماهنگ شوید. البته دو هزارو ششصد آثار هنری و علمی به شکل الکترونیکی عرضه خواهند شد، نه به صورت کتاب و کاغذ. با این وضعیت ما باید تلاش کنیم لااقل از همان اطلاعات اندک و پیشرفت اندکی که داریم پس نمانیم.!
شاید خیلی وقت ها فکرکنیم دور بودن از تکنالوژی و فناوری باعث آرامش ما خواهد شد یا اینکه بدون آن میتوانیم کارهای خویش را راحتتر انجام دهیم، این کار یعنی استفاده از فناوری و اطلاعات باعث دوریمان از معنویات خواهد شد. اما گاهی به واقعاتی برمیخوریم که جز فناوری نمی تواند کارهای مان را حل سازد، چون انسانها به تنهایی قادر به انجام کارهای روزانه یا مدیریت حیات خویش وکائنات نخواهد بود.
هدف بسیاری از دانشمندان آشنایی مردم جهان با این دورهای پرشتاب که گاهی اگر بگوئیم از زمان هم سریعتر در حرکت است، اغراق نکرده ایم. تا بتوانند جهان اطلاعات را پربارتر از دیروز بسازد. از بابیچ که ایدهای ابتدائی ترین ماشین یا نخستین محاسبهگر را برای دنیای فناوری و جهان اطلاعات پیشنهاد کرد تا پاسکالی که نخستین کمپیوتر میکانیکی را اختراع نمود، میتوان همه این ها را شواهد بگیریم دال بر اینکه هیچگاه بشر نمیتواند زندگی و پیشرفت در این کرۀ خاکی را دور از فناوری و اطلاعات بدانند.
زمانی که انسانها به این حقیقت اطلاع پیدا کنند بیشتر برای تحقق بخشیدن به اهداف فردی خویش با کمک از این فناوری و اطلاعات تلاش خواهند کرد. سیر در زمان نیز بخش از این اطلاعات و فرافناوری بوده و در آیندهای نه چندان دور اتفاق خواهد افتاد.
نگارش درباره دنیایی بدور از فناوری کار بس دشوار است که فکر محقق میخواهد و انسان پژوهشگر تا بتواند از آن به مثابه یک دنیای جدید که حرف اول را اطلاعات و ارتباطات میزنند بسازند. اگر انسانها بخواهند در این راه سیر کنند باید از اطلاعات و ارتباطات کافی برخوردار باشد و در غیر آنصورت در دهکدهای بنام فناوری نمیتوانند زندگی خوبی را سپری نمایند.
متاسفانه گاهی برایمان اینگونه گفته می شود که فناوری خود دچار مشکل است و آن دور کردن انسانها و جوامع از معنویات می باشد، اما تاریخ چیزی دیگری را برای ما روایت می کند. بطور مثال تاریخ اسلام را در نظر بگیریم، در آن از نوآوری آنهم در عرصه ترقی دین به سمت یک روزنهای از نور و روشنایی برای مخلوق یا همان اشرف مخلوقات سوق داده و در آن جایگاه، آگاهی از بارگاه تعالی و زیبایی کائنات اش می باشد تا با سهولت و آسایش ستایش و توصیف آن یکتای بی نیاز را انجام دهد.
اسلام حرکت در این مسیر و نو آوری در این راه را نکوهش نکرده بلکه هدف آن اینگونه است که باید بر این امر پی برد که بدون فناوری نمیتوان این همه کارها و عظمت که امروز شاهدش هستیم را ببینیم و بر آن بر خویش ببالیم؛ چون هم نسلان ما و کسانی که از دید حقیقتی بنام بشر و اشرف مخلوقات به یک شکل دیده می شوند قادر به انجام این همه کارهای خارق العاده گردیده است.
از مرور دوره های مختلف از صدر اسلام تا کنون ادوار مختلف علمی و تکنولوژی که بر انسانها گذشته است، چیزی دیگری هویداست و آن دوری نه بلکه نزدیکی جهانیان و نسل های انسانها که در آنجا مشغول سیر و تکمیل این ادوار در زمان های طولانی بوده است را شاهدیم. امروزه با خواندن کتاب هاو مقالات توانسته ایم در باره جهان و کهکشانها و زیبایی که در آن وجود دارد پی ببریم و از دوره های نوری و ادوار جیولوجیکی که بر زمین و جهان ما گذشته باخبر شویم. با آگاهی از اینها واقعات و اطلاعات مزیدی را میتوانیم بدست بیاوریم و ما را آگاهتر به اصل زندگی و موجودیت این کیهان یا پایان زندگی میسازد و همه ما باور می کنیم، اینکه روزی از بین خواهیم رفت، تا باشد بدون کدام یادبود از فایده ای بر این جهان رخت بر نهکنیم و اینها نخواهد شد جز با فناوری و تکنولوژی که بشر با آن توانسته است به حد اعلای از پیشرفت برسد.
همه انسانها میدانند که امروز تکنولوژی بوده تا ما از دوره های قبل از اسلام باخبر شده ایم و کتاب ها از آن زمان تاکنون نوشته شده تا درس عبرت باشد برای همه ابنای بشر و بدانند که هیچ چیز خارج از دنیایی اطلاعات نیست و بدون دانستن این فناوری و اطلاعات به یک هدف خاصی که همانا تحقق اهداف فردی و انسانی می باشد نمیتوان رسید. ورق و صفحات تاریخ گواه این است. لیکن با استفاده بد و مضر که از تکنالوژی و به خصوص انترنت صورت گرفته است آنرا برایمان بد تلقین می کنند.به فرض مثال، آیا بدون تفکر میتوان به این همه ارزش که برای بشر در این برههای از زمان نه، بلکه قبل از صدها سال نیز توسط انسانها در عرصه های اجتماعی و کشف حیات صورت گرفته را کتمان کرد؟
اینها همه در اثر تجربه برای انسان بدست میاید نه ذهن و فکر منفعل چون انسان در ذات خویش قادر به تفکر و تعقل بوده و باید با استفاده از این ودیعهای که برای آنها قرار داده شده است بتوانند به وجه احسنت و در راه درست آن استفاده کنند. همین تجربه، تفکر و تعقل است که بشر سرعت شان را روزی به اندازه نور خواهد رساند. اینها همه دستخوش همان تحولاتی بود که انسانها قرن ها پیش برایشان اتفاق افتاد و تا امروز یک کار بس بزرگ در بحث اطلاعات می باشد.(نسبیت عام انیشتین!)
ما میتوانیم انتقال مفاهیم در میان انسانها را از زمان های خیلی وقت مشاهده کنیم و بدانیم، انتقال پیام با استفاده از پوست حیوانات و همچنان انتقال نوشتهها و نامه های کتبی بین پادشاهان در عرصه سیاست و حکمروایی در آن زمان را میتوان یک بحث از همین سیر اطلاعات از آن وقت تا کنون دانست که بشر با آن سرو کار دارد. اینها بود که توانسته اند به این حقیقت پی ببرند که انسانها نه تنها با شکار بلکه از طریق کاشت و برداشت سبزیجات و میوه جاتی که خود آنها کشف کردند یا ساختهاند، نیز قادر به زندگی در این گیتی خواهد بود. ما نمی توانیم از این حقیقت چشم بپوشیم، همین امروز هم اگر ما به این چنین جایی رسیدیم مایه از همان تفکراتی بوده که در ابتدای بشر اتفاق افتاد و اینجا سخن زیبایی از گوته بیادم آمد؛ و گاهی که در مورد دوستان خبرهای خویش به اندیشه می نشینم سخنی از این شاعر رسیده و سخن سروده به فکرم افتد که می گفت: «بی تردید او استعداد بی نظیری بود، اما به بیماری همه گیری امروزـذهنیتـانفعالیـدچار است و من از مداوای او خوشنود خواهم شد.» امیدوارم همیشه این ذهنیت های انفعالی را از افکار خویش پاک سازید، چرا که شما سزاور استعدادهای خارق العادهای هستید!
چند روز قبل گرداننده برنامهای فاینلی یک از مسابقات ورزشی فوتسال در شهر هرات بودم؛ تیم های را می دیدم که هزاران افغانی پرداخته بودند و یا از سوی شرکت های خصوصی هزینه شده بود تا آنها برای یک تکه آهنی که شاید گاهی ارزش خودش را نه داشته، جز برای نمایاندن اندک زمان در گوشهای تصویر و اتاقی، تا برای آن مبارزه کنند. اما در این گوشه که ما شاهدش بودیم ونیز خودم در میان آنها مدت ها است زندگی خویش را گزراندهام، کسانی را میتوان یافت یا اگر اشتباه نکنم دانشجویانی هستند که اگر همان پول برای آنها هزینه می گردید شاید می توانستند ده ها هموطن دیگر ما را نیز از این شرایط که بیشتر جهالت گریبانگیر ما هستند نجات دهند. من مخالف ورزش نیستم ولی تاسف من اینجاست در کشوری که امروز بخاطر جهالت و دور بودن از جهان اول و عدم آگاهی از دانش روز دنیا و عقب افتادن مان از سیر و حرکت دوره های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی جهان، آیا به نظرتان یک نیاز مبرم نیست که باید در عرصه فرهنگ جامعه خویش هزینه کنیم و جوانان خویش را از این معضلات و بحران های جهل و نادانی نجات دهیم؟ واما شاید اگر برای غیر آن، میلیون ها پول هم هزینه گردد برای رهایی از نادانی این مردم گرۀای را باز نخواهد ساخت.
راه حلی را که من برای سکتور های خصوصی و سهام داران کشور و همچنان کسانی که در این کار به قولی دستشان بازتر هستند و بازار را میچرخانند یا مشتاق هزینه در یک مسیر درست و مطمئن که هم ارزش مادی داشته باشد و هم ارزش معنوی تا نسل بعد از شما نیز از کارهای ارزشمند شما به نیکی یاد کنند و نامتان درج تاریخ آنها گردد. آن راه ساده را میتوانید با گذاشتن تهداب یک کتابخانه و یک مکان ساده فرهنگی آغاز کنید تا جوانان بتوانند در برای ترویج فرهنگ و علم و دانش اقدام نمایند؛ زیرا این باعث میگردد تا در آینده زمینه فرهنگ سازی و امور اجتماعی برای جوانان و زنان کشور فراهم گردد. مهم تر اینکه با این کار شما به میزان آگاهی جامعه خواهید افزود و چه کاری خوبتر از آگاهی اتباع یک کشور، چون دانش و فرهنگ سازی میتوانند در آیندهای نه چندان دور کشور ما را به سوی یک راه روشن سوق دهد.
کیهانی که ما در آن زندگی می کنیم یا دهکدهای فناوری و اطلاعات عصر ما متاسفانه دارد از همان تکنالوژی اندکی که در دسترس دارند استفاده نادرست انجام می دهند و میتواند خیلی نسبت به دور شدن مان از اطلاعات کمک کند. امروز ما در عصر انبوه اطلاعات قرار داریم ولی هیچ گونه استفاده از آن انجام نمی دهیم، شاید تک جرقه های در گوشه و کنار این جهان وجود داشته باشد. متاسفانه با تلقین بدی که از اطلاعات صورت گرفته آنرا برایمان بد جلوه داده اند و نه تنها این دلیل بلکه جریان استفاده نادرستی نیز در بین جوانان و کودکان و حتی اتباع فعال کشور وجود دارد. همین باعث شده تا عصر ما را بنام عصر انفجار اطلاعات بنامند.
از کاهش سرعت سرسام آور اطلاعات در سال های اخیر دیده نشده بلکه به یک جریان غیر متعادل و سریع مبدل شده است. زیرا که ما با دیدن مقالات علمی و کتابهای که هر روز به چاپ میرسند میتوانیم این سیر اطلاعات را ببینیم، متاسفانه ما کم کم از این اطلاعات و کاروان تکنالوژی و فناوری عقب خواهیم ماند اگر اقدام از سوی دولت ویا سکتورهای خصوصی در رابطه فرهنگ سازی، علم و دانش، اجتماع و خصوصا اتباع فعال اقتصادی و علمی کشور صورت نگیرد! این کار به نوبه خودش برای اطلاعات و منابع اطلاعاتی کشور یعنی جوانان، بحرانی را به وجود خواهد آورد. راه حلی که در این مقاله مطرح گردیده، شاید کاری بزرگی نباشد اما میتواند گره از مشکلات در شرایط فعلی کشور را حل سازد. سخن آخر اینکه جهان دارد از فناوری در راه سیاست هایشان و مهم تر از آن برای تحمیل قدرت ها و تأخر فرهنگ هایشان به کشور های در حال توسعه استفاده میکنند و این یعنی زیر پا گذاشتن قوانین اطلاعات، فناوری و سؤ استفاده از آن که میتواند دنیای ما را زودتر از آن که پیش بینی میکنند، نابود سازد.
