بزرگ شدن در یک کشور خاورمیانه‌ای و بمبارون شدن با انبوه خبرهای ناگوار که سرنوشت این روزهای خاورمیانه‌ست، باعث شده بود نسبت به خاورمیانه و تاریخش بی‌میل باشم. می‌دونستم که تا پایان جنگ جهانی اول بسیاری از کشورهای فعلی وجود نداشتن و امپراطوری عثمانی به‌جاشون بود، اما دانشم به همین جا ختم می‌شد. تا اینکه با پادکست بسیار خوب بی‌پلاس آشنا شدم و از قضا اولین قسمتی که شنیدم مربوط به این کتاب بود. علی بندری به خوبی تو اون قسمت تونست کنجکاوی منو برانگیزه تا برم و کتاب رو تهیه کنم.
عثمانی زمان جنگ جهانی اول چه‌جور کشوری بود؟ چرا پای عثمانی به جنگ کشیده شد؟ سیاست قدرت‌های بزرگ اون روزها در قبال عثمانی و خاورمیانه چی بود و برای بعد از جنگ چه تصمیماتی داشتند؟ آیا همه‌ی اتفاقات هوشمندانه و بر اساس برنامه‌ریزی‌های قبلی صورت می‌گرفت؟ (خطر لو رفتن داستان! اصلا این طور نبوده! حقیقت مسخره‌تر از آن چیزی است که به شما نشان می‌دهند!). جواب این سوالات و سوالات مشابه دیگری رو می‌تونید تو این کتاب پیدا کنید.
این کتاب به تعبیر خودش داستان شکل گیری خاورمیانه‌ی امروزی در قالب اتفاقاتِ حین و پس از جنگ جهانی اوله و علاوه بر اون به تعبیر من داستان اشتباه‌ها و حماقت‌هاست. حماقت‌های سرونوشت‌سازی که بیش از اینکه سرنوشت خود قدرت‌ها رو تحت متاثر کنه، شاید سرنوشت شهروند خاورمیانه‌ای رو دگرگون کرده باشه.
نویسنده در مقدمه کتاب عنوان می‌کنه:
ضمن مطالعه‌ی کتاب خواهید دید که در داستان خاورمیانه اشخاص و شرایط و فرهنگ‌های سیاسی چندان اهمیتی پیدا نمی‌کنند، جز آن‌جا که من به خطوط و ابعادی اشاره می‌کنم که سیاستمداران اروپایی در تصمیماتشان نادیده می گرفتند. کتاب حاضر به روند تصمیم‌گیری می‌پردازد؛ و در سال‌های ۱۹۱۴ تا ۱۹۲۲، تنها کسانی که دور میز می‌نشستند و تصمیم می‌گرفتند اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها بودند.
در این دوره، کشورها و مرزهای خاورمیانه را در اروپا پدید می‌آوردند. مثلا عراق و کشوری را اکنون اردن نام دارد انگلیسی‌ها اختراع کردند؛ مرزها را سیاستمداران انگلیسی بعد از ج.ج.ا، در نقشه‌ای خالی کشیدند. حدود عربستان و کویت و عراق را یک کارمند دولت انگلیس در سال ۱۹۲۲ تعیین کرد و مرزهای میان مسلمانان و مسیحیان را فرانسه بین سوریه و لبنان، و روسیه بین ارمنستان و آذربایجان شوروری، کشید.
یک تِم پررنگ در کتاب، تصمیم‌گیری‌های اشتباه و نتایج فاجعه‌بار اوناس. تصمیمات اشتباه بر اساس فقدان اطلاعات دقیق، عدم تخصص یا منافع شخصی. یک ماجرا که به تفصیل در کتاب آورده می‌شه درباره‌ی اینه که چطور کارشناس انگلیسی به اشتباه (فراتر از اشتباه!)، حزبِ تازه قدرت گرفته‌ی «اتحاد پیشرفت و ترقی» یا همان ترک‌های جوان در عثمانی رو تحت نفوذ یهودیان تصور می‌کنه و بعد از اون دولت انگلیس یهودیان رو بیش از اندازه قوی و تاثیرگذار فرض می‌کنه و سیاستش رو در جلب حمایت اونها (از جمله ایده‌ی صهیونیسم) می‌ذاره! به عنوان یک نمونه‌ی دیگه در مورد فقدان اطلاعات دقیق و به‌روز، در صفحه‌ی ۸۰ کتاب گفته می‌شه که زمان ورود انگلیس به جنگ با عثمانی:
حتی یک تاریخ معتبر به زبان انگلیسی درباره‌ی امپراتوری عثمانی وجود ندارد. ... وقتی ارتش بریتانیا قصد حمله به سوریه را داشت و خواستار اطلاعاتی درباره‌ی اوضاع منطقه شدِ، اداره‌ی اطلاعات گزارش داد که مطلقا کتابی به هیچ زبان اروپایی درباره‌ی شرایط اجتماعی و سیاسی آن منطقه وجود ندارد. ... یکی از علل پرشمار شکست بریتانیا در حمله به قلمرو عثمانی در ۱۹۱۵ این بود که نیروی مهاجم تنها یک نقشه از شبه‌جزیره داشت که معلوم شد آن هم غلط بوده است.
به نوعی از کتاب برداشت می‌شه که در زمان جنگ جهانی اول اگرچه ادوات جنگی پیشرفت چشمگیری کرده بودند و ابعاد نبرد فراتر از هر نبرد دیگری در تاریخ بود، اما تکنیک‌های جنگی و اطلاعاتی بسیار قدیمی و ناکارآمد بوده که نتیجه‌ی نامطلوبش رو هم به جای گذاشته.
این کتاب در عین حالی که کتابی تاریخیه و جا به جای متنْ ارجاع به متون دیگه مشاهده می‌شه، یک داستان هم هست و نویسنده به خوبی تونسته چیزی فراتر از جمع‌آوری مقداری حقیقت تاریخی انجام بده و شما رو با روایتی که می‌خواد همراه کنه. خوندن این کتاب برای من که به تاریخ علاقه‌مندم اما اولین کتاب تاریخی‌ام رو می‌خوندم بسیار لذت‌بخش بود و کیفیت عالی ترجمه و ویراستاری کتاب (که توسط نشر ماهی منتشر شده) رو هم نباید از قلم انداخت.
اگرچه من این کتاب رو پسندیدم و خوندنش رو به سایرین توصیه می‌کنم اما می‌دونم که در تاریخ خوندن مطلقا نباید به یک منبع بسنده کرد. این کتاب اگرچه کتاب معروفیه اما قضاوت در مورد ارزش و اعتبار اون در حوزه‌ی اطلاعات و سواد من نیست. اما از نظر من کتاب بیش از اندازه از دید انگلیس روایت می‌شه.
پیشنهاد من اینه که شما هم اول برای آشنایی بیشتر، ابتدا قسمت مربوط به این کتاب رو از پادکست بی‌پلاس گوش بدید ولی دقت کنید که معرفی و نه خلاصه‌ی کتاب رو گوش می‌دید. همچنین نسخه‌ی الکترونیکی کتاب رو هم می‌تونید از سایت طاقچه تهیه کنید. طاقچه سایت و اپلیکیشن خرید یا دانلود قانونی کتاب‌های الکترونیکی و صوتیه. با خرید نسخه‌ی الکترونیکی، می‌تونید در دستگاه‌های متفاوتی اون رو مطالعه کنید، اندازه‌ی و نوع خط رو تغییر بدید، نشانک بذارید و کتاب رو حاشیه‌نویسی کنید. در حال حاضر ۸۰هزار کتاب در طاقچه وجود داره و شما می‌تونید اونا به عنوان بهترین هدیه به دوستانتون هدیه بدید.
