در پی جنگ 12 روزه میان ایران و اسرائیل، و پس از بازداشت تعدادی از عوامل خرابکار از اتباع افغانستانی، موج گستردهای از اخراج مهاجران افغان از ایران آغاز شده است. تخمین زده میشود نزدیک به ۱۰ میلیون افغانستانی در ایران حضور داشته باشند که تنها حدود دو میلیون نفر از آنان دارای مدارک رسمی اقامتی هستند. این تصمیم، در کنار توقف صادرات برق به افغانستان، به موضوعی حساس در روابط منطقهای، اجتماعی و انسانی ایران تبدیل شده است.
1. بحران منابع: ایران با بحران شدید آب، برق، نان و انرژی روبهروست. حضور چند میلیون مهاجر، مصرف منابع محدود را تشدید کرده و دولت معتقد است اولویت استفاده از منابع باید با شهروندان ایرانی باشد.
2. یارانه و سوبسید: خدمات عمومی در ایران با حمایت مالی گسترده دولت ارائه میشود و دولت خواستار قطع بهرهمندی غیرمجاز مهاجران از این یارانههاست.
3. مسائل امنیتی: با توجه به نقش برخی از اتباع افغان در جاسوسی، قاچاق، قتل، تجاوز و عملیات خرابکارانه، دولت ادعا میکند حضور بدون نظارت آنان تهدیدی امنیتی است.
1. بحران نیروی کار: افغانها سالهاست ستون فقرات نیروی کار خدماتی، ساختمانی و کشاورزی ایران را تشکیل دادهاند. اخراج ناگهانی آنان باعث افزایش هزینهها و بحران در بخشهایی از اقتصاد خواهد شد.
2. یکسانانگاری و بیعدالتی: همه مهاجران افغان یکسان نیستند. بسیاری از آنان در ایران متولد شدهاند، تحصیل کردهاند و صادقانه کار میکنند. اخراج دستهجمعی، مصداق خشکاندن ریشه امید و اعتماد است.
3. دشمنسازی منطقهای: برخورد غیرانسانی و تحقیرآمیز با مهاجران، ضمن آسیب به وجهه ایران، میتواند بذر نفرت را در نسلهای بعدی افغانها نسبت به ایران بکارد.
4. تهدید ثبات افغانستان: قطع برق و فشارهای انسانی ممکن است افغانستان را بیثباتتر کند و این خود به موج جدیدی از مهاجرت و تهدید مرزها بینجامد.
1. تفکیک امنیتی و انسانی: مهاجرانی که نقش مستقیم در اقدامات مجرمانه یا جاسوسی دارند باید شناسایی، محاکمه و طبق قانون با آنها برخورد شود؛ اما این نباید بهانهای برای حذف کل جمعیت مهاجر شود.
2. طرح ساماندهی اقامت: دولت میتواند با ثبتنام، غربالگری و اعطای کارتهای اقامت هوشمند، مهاجران را تحت نظارت رسمی درآورد و از آنان مالیات یا هزینه خدمات دریافت کند.
3. توافق دوجانبه با افغانستان: مسیر بازگشت مهاجران باید با احترام، برنامهریزی و حمایت مشترک انجام شود، نه با خشونت و ناگهانی.
4. بهرهگیری از نیروی کار: بخشی از مهاجران میتوانند در قالب قراردادهای کار موقت و با نظارت دقیق، در بخشهایی از اقتصاد کشور مشارکت داشته باشند.
اخراج گسترده مهاجران افغان، در حالیکه از منظر منابع و امنیت قابل فهم است، اما اگر بدون تدبیر و کرامت انسانی اجرا شود، پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و منطقهای خطرناکی برای ایران به همراه خواهد داشت. ایران نیازمند راهبردی متعادل، واقعگرایانه و انسانی در قبال مهاجران است؛ راهبردی که هم از امنیت ملی صیانت کند و هم با کرامت اسلامی و اصول اخلاقی در تضاد نباشد.
اسلامی و اصول اخلاقی در تضاد نباشد.
