یکی از کمبود‌های مهم در حوزه موسیقی نواحی ایران و همچنین موسیقی تنبور، فقدان مرجعی قابل دسترس برای بررسی و تحلیل مقام‌های تنبور می‌باشد. این فقدان که همواره از دغدغه‌های نوازندگان و هنرجویان بوده است، نگارنده را بر آن داشت تا با جمع‌آوری منابع و تحلیل‌های موجود، مرجعی دست‌کم قابل استفاده برای هنرجویان تنبور فراهم شود؛ به این امید که حداقل در حوزه‌ی «اطلاعات عمومی تنبورنوازان» از مقام‌های تنبور، دچار فقدان مرجعی قابل دسترس در سطح اینترنت نباشیم.
بی‌گمان، یکی از عواملی که باعث شده است تا هنرجویان تنبور ارتباط چندانی با مقام‌ها نداشته باشند، ارتباط بسیار زیاد آیین یارسان با محتوای مقام‌های تنبور می‌باشد که این ارتباط برای افراد خارج از آیین به سختی قابل درک می‌باشد؛ چرا که هنرجوی فارسی‌زبان در همان برخورد ابتدایی با مقام‌ها با حجم زیادی از واژگان آیینی و شخصیت‌هایی ناشناخته مواجه می‌شود که روح مقام‌ها را در سرشت آیینی خود پیچیده‌اند و در نتیجه‌ی آن، فهم مقام‌ها بدون فهم این واژگان و شخصیت‌‌های ناشناخته‌ی آن، ناممکن شده است. درواقع هنرجوی تنبور در برخورد با مقام‌ها، به سختی می‌تواند ناشناخته‌ها را برای خود به شناخته‌هایی قابل فهم تبدیل کند. از طرفی، منبعی نیز برای فهم این ناشناخته‌ها در دسترس ندارد. در این خصوص باید اذعان داشت که امر ناشناخته، نامطلوب است و از این منظر اگر ارتباط نسل جوان با مقام‌ها از دست رفته است، امری کاملاً طبیعی می‌باشد. از این رو تلاش بنده در این مقاله، متمرکز بر ایجاد بستری برای «فهم ناشناخته‌های محتوایی مقام‌ها» و همچنین «جمع‌آوری اطلاعات عمومی موجود پیرامون مقام‌های تنبور» بوده است.
آنچه در ادامه آمده است، چند منبع بسیار مهم دارد که باید در ابتدا ذکر شوند. اولین و مهم‌ترین منبع موجود، کتاب بسیار ارزنده‌ی «زمینه‌ی شناخت تنبور» از حیدر کاکی می‌باشد که توسط انتشارات مشاهیر هنر منتشر شده است و مهم‌ترین منبع این نوشتار می‌باشد. تقریباً در تمام مقام‌هایی که ذکر می‌شوند، از آرای حیدر کاکی به صورت مستقیم استفاده شده است و برای جلوگیری از تکرار ارجاعات در متن مقام‌ها، این مطلب در مقدمه‌ی مقاله تأکید می‌شود. دوم، توضیحات علی اکبر مرادی در خصوص مقام‌های تنبور می‌باشد که توسط انتشارات ماهور منتشر شده است. سومین منبع، دفاتر متعدد یارسان می‌باشد که نگارنده با بررسی آن‌ها اطلاعاتی در حد فهم مخاطب از موضوع مقام‌ها جمع‌آوری کرده است. البته در این خصوص باید تأکید شود که مقصود از ورود به برخی از مبانی یارسان، صرفاً توضیح ابهامات موجود در اشعار مقام‌ها می‌باشد و نه ترویج این مبانی که نه مقصود نگارنده است و نه مطلوب برای موسیقی به عنوان هنری آزاد از هر چهارچوب ایدئولوژیک. بی گمان، شناخت چیستی مقام و درک جهان مقام نیاز به اطلاعاتی دارد که لاجرم باید از آن‌ها آگاه بود؛ حتی اگر مانند نگارنده‌ی این مقاله به آن مبانی باورمند نباشیم. چهارم، تحلیل نگارنده از مختصات موسیقایی مقام‌ها می‌باشد که به صورت بسیار کلی، در ابتدای هر مقام ذکر شده است و در آینده به صورت مفصلی منتشر خواهد شد. البته این امر نیز تا پیش از انتشار کتاب «موسیقی یارسان» توسط حیدر کاکی میسّر نبود؛ چرا که این نت‌نگاری است که امکان تحلیل را می‌گشاید. حتی تحلیل محتوای مقام‌ها نیز تا پیش از انتشار کتاب «موسیقی یارسان» برای فارسی‌زبان‌ها امکان‌پذیر نبود. متن کامل مقام‌ها به همراه ترجمه‌ی فارسی اکنون با کتاب «موسیقی یارسان» در دسترس عموم است و هر فردی می‌تواند با تحلیل ترجمه‌ی اشعار در محتوای مقام‌ها نیز کاوش کند. البته در این مقاله به جز ذکر «سربند مقام‌های کلام»، ترجمه‌ی کامل اشعار نیامده است و مخاطب نیازمند است تا کتاب اصلی را تهیه کند. به این معنا که برای رعایت حقوق مترجم کتاب «موسیقی یارسان» اشعار مقام‌ها صرفاً تحلیل می‌شوند و خودِ اشعار ارائه نمی‌شوند. نکته‌ی دیگر در خصوص تحلیل بخش محتوایی مقام‌ها این است که مخاطب باید از ابتدا تا انتهای این مقاله را مطالعه کند و نباید با مقام‌ها به صورت موردی برخورد کند؛ چرا که بسیاری از موارد در مقام‌های ابتدایی توضیح داده شده‌اند و مطالب تکراری در باقی مقام‌ها تکرار نشده‌اند. در کنار این منابع، ارجاعاتی نیز به مقاله‌ی «تاریخی به نام طرز تنبور» از فرزاد بازگیر داده شده که این مقاله در ماهنامه‌ی «گزارش موسیقی» شماره 86 منتشر شده است. فرزاد بازگیر از معدود پژوهشگران موسیقی تنبور می‌باشد که علاوه بر انتشار مقالات متعدد در نشریات معتبر، در کتاب «موسیقی یارسان» نیز مسئولیت ویرایش نت‌ها را بر عهده داشته است. به جز موارد مذکور، منبع دیگری برای این مقاله وجود ندارد و متأسفانه منابع مکتوب ما در این مورد بسیار محدود است؛ حتی سایر هنرمندانی که به جمع‌آوری صوتی مقام‌ها اقدام نموده‌اند، دفترچه‌ای برای توضیح مقام‌ها ندارند و درواقع جز آنچه در اینجا می‌آید، اطلاعات دیگری در دسترس نیست؛ مگر پنهان در سینه‌ها. به همین دلیل، از مخاطبین آگاه درخواست می‌شود تا این نوشته را صرفاً گام اولی در راستای ایجاد مرجعی اینترنتی برای مقام‌های تنبور بدانند و دانسته‌های خود را در جهت تکمیل این نوشتار در اختیار ما بگذارند تا با ذکر نام خودشان، به این مقاله اضافه شود. همچنین تأکید می‌شود که پیش از مطالعه‌ی این مقاله، گفتگوی نگارنده با حیدر کاکی با عنوان «از نگارش تا تحلیل مقام‌های تنبور | گفتگو با حیدر کاکی» مطالعه شود؛ چرا که این مقاله ادامه‌ی بحث‌های موجود در آن گفتگو می‌باشد و بسیاری از مباحث تحلیلی در آن گفتگو به بحث کشیده شده است.
