خواندن ۴ دقیقه·۳ سال پیش

بیومورفیک Biomorphic

بیومورفیک - بیومورفیسم
سبک‌شناسی

از نظر واژه‌شناسی بیومورفیک مشتقی است از واژگان یونانی "bio" به معنای زنده و "morph" به معنای «ریخت یا فرم» می‌رسیم.

طراحی بیومورفیک به روشی در طراحی اطلاق می‌شود که از ساختار رشد و زیست گیاهان، جانوران، انسان و عناصر زنده طبیعت الهام گرفته باشد. طراحی برگرفته از ساختار‌های پویا و پیچیده طبیعت و ارگانیسم‌های زنده موجودات در ترکیب با حجم‌پردازی و فرم‌سازی که در طراحی صنعتی، معماری، مجسمه‌سازی و هنرهای تزئینی کاربرد دارد.

این سبک و نگرش از طراحی همواره در تعامل با زیست‌شناسی بوده و در نتیجه بصورت مستقیم می‌توان روح جاری در عناصر طبیعت را در آثار این سبک به وضوع مشاهده کرد.
پیچ و خم‌های یک درخت عظیم یا ریشه‌های درخت، رگ‌برگ‌ها و آوندها، عظلات، انشعاب اعصاب یا رگ‌ها، ساختار سلولی پوست در بدن انسان و حیوان یا حتی تقسیم سلولی و *دگردیسی یک حشره و حتی رشد دانه لوبیا می‌تواند الهام‌بخش طراح این سبک باشد.

(دگردیسی: دگرگونی. تغییر شکل دادن جانوران . مانند تغییر شکل نوزاد یک حشره به شفیره یا کفچلیز به قورباغه )

بیومورفیک را اینگونه تعریف می کنند: ”سبکی در طراحی که در آن، شیء طوری فرم و شکل داده می شود که یک موجود یا مخلوق ارگانیک و زنده را بازنمایی کند.“

بیومورفیک در مجسمه‌سازی:
اصطلاح ”مجسمه‌های بیومورفیک“ برای اولین‌بار در سال 1936 توسط آلفردبار (Alfred, H, Barr) به کار گرفته شد. هرچند ریشه‌ای بسیار قدیمی‌تر داشت: ”مانند طبیعت خلق کردن“.
از دهه‌ی ۱۹۳۰ میلادی در ادامه‌ی فعالیت‌های مجسمه‌سازانی چون ژان (هانس) آرپ (Jean Arp)، هنری مور (henry moore) و کنستانتین برانکوزی (Constantin Brâncuși) در رسیدن به مفاهیمی خاص از طبیعت، چون زنده بودن، رشد، قوانین طبیعت و قدرت تصمیم، کشش وسیعی به طرف ارگان‌های طبیعی و مظاهر و مفاهیم طبیعت ایجاد شد.

درهر حال از دهه‌ی ۳۰، هنرمندانی به شیوه بیومورفیک، دست به آفرینش مجسمه‌هایی زدند که شکل یا مفاهیم آنها مستقیماً از طبیعت می آمد.
هنرمندانی چون کارل هارتونگ (karl Hartung) در آلمان،

هنری مارتین (Henri Etienne Martin) در فرانسه،

آلشیا پانلبا( Alicia Panelba )در بوینس آیرس

بیومورفیک در طراحی صنعتی:
برای ریشه‌یابی ”بیومورفیک“ در طراحی، باید به گذشته‌های بسیار دور رجوع کرد. زمانی که انسان به طبیعت نگاه می کرد از آن الهام می گرفت و مانند آن می ساخت؛ زمانی که تنها معلمش برای ساختن وسایلی که نیازهایش را برطرف می کرد و به آرزوهایش پاسخ می داد، طبیعت بود: ”به مانند طبیعت“.

بیومورفیک در غالب جنبش های مشخص را می توان مربوط به دهه ی ۴۰ میلادی برگزاری مسابقه و نمایشگاه موزه‌ی هنر مدرن نیویورک با عنوان ”طراحی بیومورفیک برای تجهیز خانه“ (1942م) دانست. زمانی که خط‌های ملهم از طبیعت پیچان و سیال ”آرت نوو“ با منطق گرایی“ فونکسیونالیسم“ تلفیق شد و طراحان پس از چند دوره تجربه‌ی الهام از عملکرد و فرم های طبیعت خصوصاً برای بهینه‌سازی حرکت وسایل نقلیه، از خودرو و هواپیما گرفته تا کشتی‌ها و زیردریایی‌ها به استفاده از فرم ها و شکل های طبیعت در طراحی محصولات و لوازم زندگی انسان ها روی آوردند.

در این بین، رشد صنعت و تکنولوژی مواد و روش‌های ساخت نیز تأثیر به سزایی در شکل‌گیری فرم های بیومورف داشت. ساخت و تولید انواع پلاستیک‌هایی که به سرعت به شکل های مختلف ساخته می شدند، برش و شکل دهی کنترل شده ی کامپیوتری، قالب گیری های به صرفه تر فلزات نسبت به گذشته، همه از جمله مواردی بودند که دنیای طراحی را به سوی ایجاد خط ها و انحناهایی بردند که به صورتی منطقی و متناسب شده، از جانداران برگرفته می شد.

خطوط راست و گوشه‌دار که مصنوعی به نظر می رسیدند، در آن جایی نداشت و بافت های به کار رفته برای سطح محصولات، لزوماً شبیه به بافت های طبیعی نبود. اما از نظر بصری، رنگ و رویه ی این محصولات یا با الهام از طبیعت طراحی می شد و یا مستقیماً از طبیعت شبیه‌سازی می گردید.

رشد و نمو یک گیاه، الهامبخش طراحی نسخه کانسپت مرسدس‌بنز بیوم (Mercedes Benz BIOME concept) در سال ۲۰۰۹ بود. خودرویی که نه در کارخانه‌های خودروسازی بلکه در گلخانه می‌روید! مرسدس بنز آینده خودروهای دوستار محیط زیست را اینگونه ترسیم می‌کند.
گیاهانی که با دستکاری ژنتیکی، میوه‌ای از جنس اجزای خودرو را

از طراحان شاخصی که بیومورفیک را چهارچوب دار کرده و قوام بخشیدند، می توان به افراد زیر اشاره کرد:

لوئیجی کولانی (Luigi Colani)

مارک بیلی (Mark Bayley)،

فیلیپ استارک (philippe Starck)

ایسامو نوگوچی (Isamu Noguchi)

بیونیک را می‌توان به عنوان یکی از جلوه‌های مکتب بیوفرمیک درنظر گرفت که هدفش آگاهی‌رسانی به ح.زه مهندسی و فناوری در زمینه شناسایی و کارایی متنوع به همان شکلی‌است که در طبیعت پدیدار می‌شود. با این وجود، معماری بیونیک (زیست تقلید-biomimetric) تنها به جنبه فرم دلالت نمی‌کند و چگونگی ساخت و ساز را هم دربر می‌گیرد. با نگاهی به پیشینه ریشه‌های معماری غرب، مانند طراحی معابد یونان باستان، نقش مهم طبیعت نه‌تنها در فرم بلکه در تناسبات بنا را شاهد هستیم.

در ادامه به بناهایی به سبک بیوموفیک را مرور می‌کنیم