داستان طراحی کلاستر خودرو

کیس‌استادی طراحی رابط‌کاربری و تجربه‌کاربری کلاستر دیجیتال
حدود ۸سال پیش امکان همکاری با کمپانی نام آشنا پیش آمد. هرچند به دلیل محدودیت‌ها این همکاری بلند مدت و رسمی نبود اما تجربه و دستاوردهای بزرگی به همراه داشت که سعی می‌کنم بخشی از فرایند طراحی رو روایت کنم.

موضوع: طراحی کانسپت کلاستر و مولتی مدیا برای آینده

کلاستر: به مجموع اطلاعاتی که از سنسورها و کامپیوتر خودرو بر نمایشگر پشت فرمان (جلو آمپر) نمایش داده می‌شود کلاستر (Cluster) می‌گویند که شامل اطلاعاتی مانند سرعت خودرو، دور موتور، دمای موتور و میزان سوخت باک و البته چراغ‌های هشدار دهنده و راهنما می‌باشد. به تازگی امکاناتی همچون هشدار نقطه کور، وضعیت کروز کنترل، تصویر دوربین دید در شب، سیستم تشخیص مانع و عابر پیاده است.
و در خودروهای برقی و هیبریدی، جلوآمپرها علاوه بر اطلاعات فوق، مسیر جریان قدرت، وضعیت عملکرد سیستم هیبریدی خودرو و همچنین میزان مصرف انرژی و شارژ باتری را نیز نمایش می دهند.

مهم آن‌که فقط اطلاعات لازم و کافی را در اختیار راننده می‌گذارد به همراه بعضی از تنظیماتی که از طریق دکمه‌های فرمان کنترل می‌شود.

هد آپ دیسپلی: نمایشگر هداپ یا به اختصار HUD، اطلاعات حیاتی خودرو را مقابل چشم راننده روی شیشه جلو خودرو نشان می‌دهد. مثل سرعت خودرو، سرعت مجاز، اطلاعات راهبری (Navigation)

پنل مرکزی (مولتی‌مدیا):
علاوه بر امکانات نویگیشن امکانات و دسترسی‌های کاملتری بصورت مشترک برای راننده و کمک راننده مهیا می‌کند. تنظیمات رانندگی، اپلیکیشن‌ها، رادیو پخش و موزیک، امکانات تهویه خودرو (گرمایش و سرمایش)

پنل کمک راننده: به تازگی پنلی مجزا برای برخی از خودروهای لوکس اضافه شده که امکانات سرگرمی و دسترسی‌ها را بصورت مجزا برای کمک راننده مهیا می‌کند.

*در زمان آغاز پروژه اما هنوز نمایشگرها مثل امروز پهنای داشبورد را به خود اختصاص نداده بودند. هنوز کلاسترها آنالوگ بودند و اطلاعات و هشدارهای محدودی را شامل می‌شدند. پنل مرکز وجود نداشت یا اگر بود امکانات حداقلی را بدون امکان لمس و اینتراکشن مستقیم در اختیار می‌گذاشت. اما با همه‌گیر شدن کامپیوترهای همراه و موبایل‌ها بر آن شدیم تا نسل آینده کلاستر را بصورت دیجیتال و تمام رنگی طراحی و بصورت کانسپت اجرا کنیم. ایده‌ای که امروز شاهد واقعی شدن آن هستیم.

مشکلات و حساسیت‌ها: در پروسه طراحی کلاستر دیجیتال حساسیت‌های بسیاری وجود داشت. از روشنایی نمایشگر که می‌توانست چشم‌های راننده را خسته کند. تا انیمیشن‌ها و شیوه نمایش و تغییر کیلومتر. حتی سرعت عمل ارتباط بین محاسبات فنی توسط کامپیوتر تا نمایش بر نمایشگر.
منتقدان حتی ارتباط مستقیم با نمایشگر و صفحه تاچ را درست نمی‌دانستند تا جایی که مرسدس یا لکسوس برای ارتباط با نمایشگر مولتی‌مدیا (پنل مرکزی)، از چیزی شبیه به موس روی کنسول وسط استفاده می‌کردند. نمایشگر خود یکی از عوامل حواس‌پرتی راننده مطرح می‌شد. تاجایی که یکی از نوآوری‌های تکنولوژی، ساخت نمایشگری بود که از یک سمت تنها لوکیشن و مسیریاب را برای راننده نمایش‌دهد و از سمت دیگر امکانات سرگرمی برای کمک راننده فراهم می‌کرد.
حذف شدن دکمه‌های فیزیکی و لیست شدن در صفحه نمایش هم هنوز به درستی از نگرانی‌های منتقدان هست. راننده، پیشتر از شکل و فاصله و حتی صدای دکمه متوجه عملکردش می‌شد و لازم نبود به دکمه‌ها نگاه کند. در صورتی که در صفحه نمایش لازم است حتما با نگاه به صفحه جای درست دکمه را بیابد، کلیک کند و تعامل دقیقی شکل نمی‌گیرد.

معماری اطلاعات: ابتدا لیستی از اطلاعات، نیازها و امکاناتی که باید در دسترس راننده و کمک راننده و سرنشینان قرار می‌گرفت کنار هم چیده شد تا با مرتب‌سازی آن‌ها ساختار سیستم شکل بگیرد.

طراحی وایرفریم: پس از مشخص شدن ساختار اطلاعات و نقشه سرویس، وایرفریم صفحات و حالت‌های مختلف طراحی کنم و سپس ایده طراحی نهایی را با توجه به برندینگ و هویت خودروساز اجرا کنم.
آنچه در ادامه می‌بینید نسخه بروز شده همان طرح‌هاست.

تمامی شرایط براساس عملکرد راننده از ورود تا خروج بر اساس ۵مرحله لیست شد.
۱. ورود (پیش از روشن شدن خودرو)
۲. روشن شدن خودرو (خوش آمد گویی)
۴. حرکت (مودها و شرایط مختلف رانندگی)
۵. خاموش شدن و اخطارها

ورود:
شاید عجیب اما یکی از عملکردهای اولیه صفحات نمایشگر پیش از استارت تامین روشنایی داخل خودروست. نمایش ساعت و روز که به دیتای ECU و کامپیوتر خودرو نیاز ندارد.
مواردی مثل هشدار «گرفتن پدال ترمز» یا ترتیب عملکرد سوئیچ قبل از استارت یادآوری.

روشن شدن خودرو:
خوش‌آمد گویی
در این حالت علاوه بر لوگوموشن خودروساز، یا انیمیشنی از خودرو می‌توان راننده را از صحت عملکرد سرویس‌ها و امکانات مطلع کرد. در نمونه‌های آنالوگ با حرکت آمپرسنج‌ها و روشن شدن همه چراغ‌های هشدار، صحت عملکرد آن‌ها تست می‌شد. اما در نسخه‌های امروزی تنها نقص‌های فنی و هشدارها روی صفحه ظاهر می‌شود. شرایط باد لاستیک‌ها (فشار و دما)، دمای موتور تا رسیدن به عملکرد بهینه (گرم شدن خودرو) و...

نکته مهم در اجرای نهایی این بود که بخش‌های مختلف از یک الگوی یکپارچه تبعیت کنند، اما امکان شخصی‌سازی، تغییر رنگ‌ها و چیدمان هم متناسب با نیاز راننده و کمک راننده فراهم باشد.
بنابر این روی حالت مدولار از پنل وسط هم کار کردم. در این حالت، وضعیت روشنایی چراغ‌ها، اخطارهای بار و بسته بودن درب‌ها و صندوق عقب و کاپوت به همراه اطلاعات کلی روز و ساعت هم نمایش داده می‌شد.

حرکت:
بیشترین حالات در هنگام رانندگی اتفاق می‌افتد. در نظر داشته باشید که تجربه راننده در ارتباط با صفحه کیلومتر نسبت به یوزر تلفن همراه بسیار متفاوت است. شاید در حالت‌هایی غیر از رانندگی راننده بتواند به صفحه نمایش توجه دقیقی داشته باشد اما در هنگام رانندگی بیشتر توجه او به جاده و آینه‌هاست.

پس لازم است تمامی اطلاعات مهم با فونت بزرگ و خوانا درج شود.

مود‌های مختلف رانندگی (smart, Eco, Comfort, Sport, Custom) یا در بعضی (snow برای شرایط لغزنده) در تم نمایشگر نمایان باشد.
من حتی نسخه اتوپایلوت (رانندگی خودکار) رو هم در نظر گرفته بودم.
در بعضی از نسخه‌های رانندگی خودکار، هشدار گرفتن فرمان نباید فراموش شود.

البته امروز در خودروهای لوکس، سنسورها می‌توانند امنیت بیشتری را ایجاد کنند. مثلا همزمان با کاهش سرعت و راهنما زدن به سمتی، می‌توان سنسور نقطه کور و دوربین جانبی نمای بهتری از پیرامون خودرو به راننده دهند.

شناسایی خطوط و حفظ خودرو بین آنها، فاصله‌های جانبی، ترمز خودکار، هشدار خواب‌آلودگی، نمایش زاویه (شیب‌سنج HAC یا DAC)، خواندن تابلوها و علائم جاده و هشدار حداقل یا حداکثر سرعت می‌توانند رانندگی امن و آگاهانه‌تری ایجاد کنند.
از ویژگی‌های دیگر کلاستر تمام دیجیتال نمایش دوربین دید در شب یا جزئیات بیشتر در مه هست.

نمایش وضعیت هوا، دمای داخلی و خارج خودرو و امکانات تهویه هم می‌تواند از طریق فرمان راننده کنترل شود.

انتخاب شیوه پخش (رادیو، بلوتوث، مموری کارت یا فلش و حتی نرم‌افزار موسیقی مثل اسپاتیفای) و دسترسی‌های کنترل موزیک مانند عقب یا جلو رفتن، قبلی یا بعدی و حتی تغییر لیست پخش (play list) و تغییر صدا از دیگر مواردی است که باید در طراحی کلاستر و پنل مرکزی در نظر گرفت.
برای تمرکز روی رانندگی معمولا در شرایط خطر و تمرکز، میتوان صدا را بصورت خودکار کاهش داد. مثلا (هنگام پارک و دنده عقب، ترمز ناگهانی)
یا در سرعت بالا برای خنثی کردن صداحای محیطی خودکار افزایش صدا داد.
تنظیمات موسیقی و امکانات پخش این روزها بسیار دقیق شده. می‌توانید مرکزیت پخش را برای سرنشینان تغییر دهید. (مثلا اگر تنها رانندگی می‌کنید می‌توانید روی صندلی راننده تنظیم کنید یا فقط برای سرنشینان عقب باندها فعال باشد)

*هر چند تغییر موزیک و کنترل آن از طریق مولتی‌مدیا و کنسول وسط داشبورد امکان‌پذیر است اما باید دسترسی‌های راننده را برای کنترل و مشاهده سریع روی کلاستر درنظر گرفت.

طراحی رابط‌کاربری یکپارچه‌ای برای محصول طراحی شد اما تم‌های مختلفی هم برای حالات مختلف و سلیقه و ذائقه افراد تست شد.

آینده خودروها احتمالا شبیه موبایل‌هاست. منظورم اینه که رقابت از طراحی خودرو به سمت طراحی فیچرها و امکانات میره و اینترفیس و رابط کاربری اهمیت بالایی پیدا می‌کنه. پس هر شرکتی که از الان به فکر هست نتیجه بهتری می‌گیره و چه بسا اسم‌های آشنایی که حذف می‌شن و برند‌های تازه واردی که بازار رو تصاحب می‌کنن.
با پیشرفت صنعت خودروسازی احتمالا رانندگی به خودرو سپرده می‌شود و لذت رانندگی به سرگرمی‌هایی که هر خودروساز فراهم می‌کنه می‌ره.
امیدوارم خودروسازان داخلی هم این رو درک کنند و از الان جدی بگیرن.