#یادداشت_تحلیلی
✍ نویسنده ؛ امیر عسگر
🔴 تغییر رویکرد قدرت نرم عربستان سعودی
مقدمه:
در عرصه جهانی امروز، قدرت نرم به عنوان یک ابزار استراتژیک برای تأثیرگذاری بدون استفاده از زور، به قدرت سخت پیوسته است. عربستان سعودی، به عنوان یکی از مهم‌ترین کشورهای خاورمیانه، با بهره‌مندی از منابع نفتی و موقعیت مذهبی خود، همواره نقشی کلیدی در منطقه و جهان داشته است. اما در سال‌های اخیر، این کشور با تغییرات عمده‌ای در سیاست‌های خود مواجه شده که به‌طور قابل توجهی استراتژی قدرت نرم‌اش را متحول کرده است. این تحولات به ویژه در دوران محمد بن سلمان، که با معرفی 'چشم‌انداز ۲۰۳۰' به دنبال مدرن‌سازی و تنوع‌بخشی به اقتصاد و اجتماع عربستان است، شتاب گرفته‌اند. در این یادداشت، به بررسی جزئیات این تغییرات و نحوه استفاده از قدرت نرم برای تغییر تصویر بین‌المللی عربستان سعودی می‌پردازیم ؛
📌در سال‌های اخیر، عربستان سعودی به‌طور مشخصی در حال تغییر استراتژی قدرت نرم خود بوده است. این تغییرات به دنبال دور شدن از سیاست‌های پیشین مبتنی بر ترویج سلفی‌گری است که زمانی به عنوان ابزاری برای گسترش نفوذ مذهبی و سیاسی عربستان در جهان اسلام استفاده می‌شد. این گذار به ویژه از زمان به قدرت رسیدن محمد بن سلمان، ولیعهد جوان و اصلاح‌طلب، آغاز شده است که با برنامه‌هایی مانند 'چشم‌انداز ۲۰۳۰' خواستار تنوع‌بخشی به اقتصاد و اصلاحات اجتماعی گسترده است.
🔹یکی از جنبه‌های کلیدی این تغییر، تمرکز بر مسائل محیط زیستی است. ابتکار سبز سعودی، با هدف کاشت ۱۰ میلیارد درخت در کشور و کاهش انتشار کربن، و ابتکار سبز خاورمیانه، که به دنبال همکاری با کشورهای منطقه برای مقابله با تغییرات اقلیمی است، نمونه‌هایی از این تلاش‌ها هستند. با این حال، این کشور با چالش‌هایی مانند وابستگی به نفت، آب‌وهوای خشک و مسائل مربوط به آب مواجه است که می‌تواند تحقق این اهداف را دشوار کند.
🔸در حوزه آموزش، تغییرات قابل توجهی در برنامه‌های درسی و سیاست‌های آموزشی به وجود آمده است. به جای تاکید بر آموزه‌های سلفی، تمرکز بر مهارت‌های قرن بیست و یکم، تکنولوژی و علوم بین‌المللی افزایش یافته است. برنامه‌های تبادل دانشجو با کشورهای غربی، بورسیه‌های تحصیلی و سرمایه‌گذاری در دانشگاه‌های برتر جهان بخشی از این تغییرات هستند که هدف‌شان ارتقای سطح آموزش و تحقیقات و همچنین افزایش روابط فرهنگی است.
📷
🔹عربستان سعودی همچنین در زمینه فرهنگ و هنر به دنبال تجدید حیات است. سرمایه‌گذاری در موزه‌های هنری، برگزاری جشنواره‌های فرهنگی مانند جشنواره فیلم رد سی، و ایجاد کمپانی‌های تولید فیلم و موسیقی نشان‌دهنده تلاش برای ایجاد یک صنعت فرهنگی پویا است. این اقدامات نه تنها به تقویت روابط بین‌المللی کمک می‌کنند بلکه باعث افزایش جذابیت توریستی عربستان می‌شوند.
🔸در بخش ورزش، عربستان تلاش‌های گسترده‌ای برای تبدیل شدن به یک قطب ورزشی انجام داده است. سرمایه‌گذاری در باشگاه‌های فوتبال برجسته اروپایی مانند نیوکاسل یونایتد، اسپانسرینگ مسابقات بزرگ مانند فرمول یک و گلف، و برگزاری لیگ‌های داخلی با جذب بازیکنان بین‌المللی، همه بخشی از استراتژی استفاده از ورزش به عنوان ابزاری برای قدرت نرم هستند. این حرکت‌ها نه تنها به تقویت روابط دیپلماتیک کمک می‌کنند بلکه این کشور را به صحنه‌ای برای نمایش توانایی‌های مالی و زیرساختی تبدیل می‌کنند.
🔸 در واقع عربستان سعودی ، بیشتر تلاش کرده است تا خرید علم را جایگزین تولید علم کند.
🔸با وجود این تلاش‌ها، عربستان سعودی با موانع قابل توجهی روبرو است. مسائل مربوط به حقوق بشر، از جمله حقوق زنان و آزادی بیان، همچنان مورد انتقاد جدی قرار دارد. علاوه بر این، حمایت‌های قبلی از گروه‌های افراطی و تروریستی و تاریخچه صدور ایدئولوژی‌های تندرو، به تصویر منفی از این کشور در جهان دامن زده است. تغییر در این درک نیازمند زمان، تلاش مستمر و نشان دادن اقدامات واقعی در جهت اصلاحات است.
🔹رقابت با کشورهای همسایه مانند ایران و ترکیه، که هر کدام استراتژی‌های متفاوتی برای قدرت نرم دارند، یکی دیگر از چالش‌ها است. ایران با استفاده از شبکه‌های مقاومت در تقابل با تندروی های سعودی و ترکیه با تمرکز بر گسترش فرهنگ و اقتصاد، منطقه را به عرصه رقابت تبدیل کرده‌اند. عربستان باید برای حفظ و افزایش نفوذ خود در کشورهای مسلمان ، تغییرات حقیقی انجام دهد و با بینش زیست منطقه‌ای اقدام کند نه با نگرش وارداتی از جانب قدرت‌های جهانی که زیست منطقه‌ای ندارند.
🔸از نظر دینی نیز، به نظر می‌رسد عربستان در حال تغییر رویکرد خود است. در یکسال و نیم گذشته ، تلاش برای محدود کردن گسترش افراط‌گرایی سلفی از طریق اصلاح کتب درسی مذهبی، ترویج اسلام میانه‌رو و کاهش حمایت از گروه‌های افراطی ، از اقدامات عربستان بوده است . این تغییرات نه تنها برای امنیت داخلی و بین‌المللی حیاتی هستند بلکه برای تغییر نگاه جهانی و منطقه‌ای به عربستان به عنوان یک کشور با ایدئولوژی‌های غیر تندرو ضروری هستند.
(هرچند با توجه به سطح و میزان این اقدامات بنظر نمیرسد اهتمام جدی در انجام این امور وجود داشته باشد)
🔹تحقق این استراتژی‌های جدید نیاز به شفافیت، اقدامات عملی و ارتباطات مستمر دارد. عربستان نیاز دارد تا از طریق اعمال واقعی و نه فقط گفتار، اعتماد بین‌المللی را جلب کند. موفقیت این استراتژی‌ها به توانایی عربستان در نشان دادن تغییرات واقعی و پایدار در جامعه و سیاست‌های خود بستگی دارد.
🔸در نهایت، تغییر در رویکرد قدرت نرم عربستان سعودی نه تنها به منزله تلاش برای بهبود تصویر بین‌المللی این کشور است بلکه به عنوان بخشی از یک تحول بزرگتر در سیاست‌های داخلی و خارجی آن دیده می‌شود. این تحولات می‌توانند نقش مهمی در شکل‌دهی به آینده سیاسی، اقتصادی و فرهنگی عربستان سعودی و نفوذ آن در صحنه بین‌المللی داشته باشند.
