در دنیای امروز، وبسایتها به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای ارتباطی و تجاری به حساب میآیند. برای مدیریت محتوای این وبسایتها، سیستمهای مدیریت محتوا (CMS) نقش کلیدی ایفا میکنند. یک CMS مناسب، به کاربران این امکان را میدهد که بدون نیاز به دانش برنامهنویسی، به راحتی محتوای وبسایت خود را ایجاد، ویرایش و منتشر کنند. از جمله پرطرفدارترین این سیستمها، وردپرس است که با ارائه امکانات متنوع و رابط کاربری ساده، مورد توجه طراحان وب و کسبوکارها قرار گرفته است. در این مقاله به بررسی مفهوم سیستم مدیریت محتوا و ویژگیهای یک CMS خوب خواهیم پرداخت، بهویژه در رابطه با طراحی سایت وردپرس حرفه ای و عواملی که آن را از دیگر ابزارها متمایز میکند.
تا اینجا با مفهوم اولیه سیستم مدیریت محتوا (CMS) آشنا شدیم و دریافتهایم که یک CMS به عنوان نرمافزاری تحت وب، به نمایش و انتشار محتوا از طریق کانالهای دیجیتالی مانند وبسایت کمک میکند. اگرچه اهداف جزئی یک CMS متنوع و گسترده هستند، اما هدف اصلی آن نشر محتوای مختلف اعم از متن، عکس، ویدئو یا محتوای پیچیدهتر مانند فرمها و دیتابیسهای قابل جستجو است. با یک سامانه مدیریت محتوا، میتوانید محتوا را به صورت منظم و دستهبندیشده منتشر کنید و در صورت نیاز، زمان انتشار، مخاطبین خاص، و زمان انقضا یا حذف محتوا را تعیین نمایید.
با توجه به این تعاریف، میتوان گفت که یک سیستم مدیریتی مناسب، به شما این امکان را میدهد که اطلاعات را در زمان دلخواه و برای مخاطبانی که تعیین کردهاید، به شکل مؤثری منتشر کنید. به طور کلی، هدف اصلی استفاده از یک CMS، ارائه اطلاعات کاربردی به شکلی موثر به مخاطبین است. هدف ثانویه نیز دریافت بازخورد از محتوای منتشر شده است، که میتوان آن را از طریق فرمهای نظرسنجی، نظرات و انتقادات نیز مدیریت کرد.
رویکردی که به ایجاد چنین سیستم جامع و کارآمدی برای توزیع و اشتراکگذاری محتوا منجر میشود، میتواند به بهبود تجربه کاربری برای مخاطبین و کاربران وبسایت شما کمک شایانی کند. اما باید دقت کرد که اگرچه محتوا بخش مهمی از وبسایت است، اما تنها جزء آن به شمار میآید و بدون توجه به بخشهای دیگر نمیتوان بهطور کامل از آن بهرهمند شد. مؤلفههای دیگری که در کنار محتوا به پیشرفت و تکامل یک وبسایت کمک میکنند شامل خدمات، طراحی صفحات (قالب)، ابزارها و موارد دیگر هستند.
در واقع، یک وبسایت ترکیبی از چندین عنصر است که تمام آنها از طریق یک CMS مدیریت میشوند. درحالیکه محتوا و طراحیهای ظاهری نمای ظاهری سایت را تشکیل میدهند، پشت صحنه مسائل فنی زیادی برای نمایش صحیح محتوا بهصورت کارآمد در حال فعالیت هستند. خوشبختانه، CMS ها از این لحاظ نیز کارایی بالایی دارند و به خصوص نسل جدید این سیستمهای مدیریت محتوا بسیار پیشرفته هستند و امکانات زیادی را برای بهبود عملکرد وبسایت ارائه میدهند.
هدف اصلی شما از به کارگیری یک سیستم مدیریت محتوا (CMS) باید ایجاد تجربه کاربری مطلوب برای مخاطبان باشد. در دنیای وب، مفاهیمی چون تجربه و رابط کاربری مطرح هستند که در حوزه CMS با عنوان تجربه دیجیتالی شناخته میشوند. یکی از مفاهیم کلیدی در این بحث، پلتفرم تجربه دیجیتالی یا DXP (Digital Experience Platform) است. DXP یک پلتفرم مجازی است که امکان فراهمسازی تجربهای همگن و یکپارچه در چندین کانال دیجیتالی را به کاربران میدهد.
در DXP، تمرکز بر روی بهبود بازخورد و تجربه کاربری مخاطبان قرار دارد. به همین دلیل، اولویت اصلی این پلتفرم تحلیل و درک نیازها و چالشهای کاربران است و تلاش میکند تا مشکلات آنها را شناسایی و حل کند. بهطور معمول، DXP بیشتر در سازمانهای بزرگ که دارای چندین کانال و شبکه دیجیتالی هستند، مورد استفاده قرار میگیرد. این پلتفرم به این نهادها کمک میکند تا استراتژیها، فرآیندها و فعالیتهای تیمی یا فردی خود را همسو کرده و به ارتقاء دسترسی به مخاطبان بیشتر بپردازند.
با توجه به این که مفهوم DXP این روزها بهطور فزایندهای گسترش یافته، به نوعی به عنوان یک مقوله نسبتا مستقل شناخته میشود. با این حال، میتوان گفت که DXP تنها یک رویکرد متفاوت از CMS است و هسته مرکزی آن همچنان یک سیستم مدیریت محتوای متداول محسوب میشود.
با توجه به تعاریف ذکر شده، میتوان گفت که تفاوت اصلی بین یک CMS و یک DXP در دامنه خدمات و نحوه استفاده از ابزارها در آنها نهفته است. یک سیستم مدیریت محتوای معمولی قادر است یک وبسایت را همراه با مجموعهای از ابزارها و افزونهها برای انجام فعالیتهای مختلفی مانند سئو، آنالیز و دیگر نیازهای وبمستری فراهم آورد. با این ابزارها، شما میتوانید وبسایتی را با تمرکز بر روی محتوا ایجاد کنید، مانند سایتهای خبری، آموزشی و حتی فروشگاههای اینترنتی.
در مقابل، DXP بهطور مشابه یک شبکه عمل میکند و چندین وبسایت مختلف را بهصورت ادغامشده یکپارچهسازی میکند. بهعبارت دیگر، DXP یک ابزار جامع برای مدیریت و برقراری ارتباطات موثر بین چند وبسایت است که هسته مرکزی آن یک نرمافزار تحت وب مشابه CMSهای رایج است.
بهترین نمونه برای DXP وبسایتهای نمایندگی برندها در سرتاسر جهان هستند. شما ممکن است به سایتی از یک شرکت مراجعه کنید و متوجه شوید که آن وبسایت برای زبانها و کشورهای متفاوت نسخههای خاص دارد. همه این وبسایتها توسط پلتفرم DXP بهصورت یکپارچه مدیریت میشوند. با این حال، باید اشاره کرد که DXP موضوعی پیچیده است و معمولاً مورد استفاده سازمانهای بزرگ قرار میگیرد.
سیستمهای مدیریت محتوا یا CMSها را میتوان به چند دسته کلی تقسیم کرد که هر یک برای راهاندازی یک کانال دیجیتالی (معمولاً یک وبسایت) مورد استفاده قرار میگیرند. در این بخش به معرفی این دستهها و ویژگیهای هرکدام خواهیم پرداخت.
سیستم مدیریت محتوای مدیریت شده یا Managed CMS بهعنوان یک سرویس اینترنتی ارائه میشود که بهطور پیشفرض همراه با نرمافزار از پیش آماده عرضه میگردد. در این نوع سرویسها، تمامی جنبههای فنی توسط ارائهدهنده مدیریت و آمادهسازی شده است. از جمله نمونههای برجسته این سیستمها میتوان به وردپرس، ویبیلی، ویکس و جوملا اشاره کرد.
این CMSها شبیه به نرمافزارهای معمولی عمل میکنند با این تفاوت که باید آنها را بر روی هاست وبسایت خود نصب کنید. پس از نصب، یک ابزار جامع برای مدیریت محتوای سایت خود در اختیار خواهید داشت.
مزیت اصلی استفاده از CMSهای مدیریتشده، پشتیبانی فعال سازنده، توسعه مداوم، بهروزرسانیهای فراوان، دسترسی به ابزارها و افزونههای جانبی و، احتمالاً از همه مهمتر، سادگی در راهاندازی و استفاده از آنهاست. به همین خاطر، حدود 70 تا 80 درصد از وبسایتهای جدید، با استفاده از یکی از این CMSها ساخته میشوند.
بسیاری از این سامانههای مدیریت محتوا رایگان و متن باز (Open Source) هستند، که به افراد آماتور و حرفهای این امکان را میدهد تا تغییرات زیادی را اعمال کرده یا طراحیهای خاصی را پیادهسازی کنند. نکته حائز اهمیت دیگر این است که این سیستمها (به خصوص CMSهای معروف و شناختهشده) با تغییرات و قوانین جدید گوگل سازگاری دارند و از این نظر در مورد سئو و امنیت سایت مشکلی به وجود نمیآید.
با این حال، به دلیل برخی محدودیتها، این ابزارها ممکن است کمتر توسط وبمستران و طراحان وب حرفهای مورد استفاده قرار گیرند. از جمله معایب این سیستمها، عدم دسترسی به برخی امکانات و محدودیت آنها به زبانهای خاص کدنویسی است. این محدودیتها برای برخی از حرفهایها میتواند مشکلساز باشد و مانع از اعمال تغییرات دلخواه بر روی قالب و کدنویسی شود.
نوع دیگری از CMSها، پلتفرمهای اختصاصی هستند که بهطور خاص برای یک برند یا سازمان حرفهای طراحی شدهاند. این نوع سیستمها به عنوان سامانههای نرمافزاری مستقل شناخته میشوند. اگرچه این CMSها در مقایسه با سیستمهای آماده کاربرد کمتری دارند، اما معمولاً تنها توسط افراد حرفهای و با تجربه مورد استفاده قرار میگیرند و در آنها خبری از محدودیتهای اندکی که در CMSهای عمومی وجود دارد، نیست.
در سیستمهای مدیریت محتوای میزبانیشده، شما دسترسی کاملی به تمامی بخشهای مختلف آن دارید و میتوانید تغییرات دلخواه خود را به راحتی اعمال کنید. در حالی که در CMSهای عمومی هم تا حد زیادی میتوانید کارهای مختلفی انجام دهید، این نوع سیستمها ارائهدهنده آزادی بیشتری برای تغییرات و سفارشیسازی هستند.
با این حال، استفاده از CMSهای اختصاصی هم معایبی دارد. مسئولیت امنیت، بهروزرسانی و ارتقاء این سامانهها کاملاً بر عهده شماست و با پیشرفت فناوریهای وب، چالشهایی برای پیادهسازی این ارتقاءها بر روی پلتفرم خود به وجود میآید. بهعکس، در CMSهای عمومی بروزرسانیها بهطور خودکار توسط شرکت سازنده انجام میشوند، که این مسئله میتواند به سادگی و راحتی کار کاربر کمک شایانی کند.پ
سیستم مدیریت محتوای سنتی که بهعنوان Traditional CMS نیز شناخته میشود، نوع اولیه سامانههای مدیریت محتوا است و به ابزار مدیریت محتوای تحت وب (Web Content Management) نیز شهرت دارد. در این سیستمها، ارتباط تنگاتنگی بین ویراستاران و توسعهدهندگان وجود دارد. ویراستاران معمولاً دسترسی کاملی به ویژگیهای ویرایش و مدیریت محتوا دارند، نظیر تغییر عنوان، URL، دستهبندیها و افزودن فایلهای چندرسانهای؛ اما به بخشهای مدیریتی مرکزی و تنظیمات مربوط به کدهای قالب دسترسی ندارند.
از سوی دیگر، توسعهدهندگان (کدنویسان و طراحان) علاوه بر دسترسی به محتوای بصری، به بخشهای فنی و مدیریتی نیز قادر به ورود هستند. به همین دلیل، این CMSها بهصورت coupled CMS شناخته میشوند، زیرا دارای دو لایه مجزا هستند. با این حال، تمامی جنبههای سایت در این نوع سیستمها محدود به همین دو بخش بوده و تمام عناصر ظاهری بهصورت یکپارچه و متصل نمایش داده میشوند. این سیستمها بهعنوان اولین نسل از CMSها، بسیار سادهتر از نسخههای امروزی خود بودند و هنوز برخی شرکتهای نرمافزاری از این نوع CMSها برای کاربرانی که فقط به انتشار محتوای ساده نیاز دارند، استفاده میکنند.
با این حال، این سادگی معایبی نیز دارد. از آنجا که CMSهای سنتی با آخرین تغییرات و فناوریها تطابق ندارند، گزینه مناسبی برای وبسایتهای چندمنظوره یا Cross-platform نیستند. این سیستمها عمدتاً برای نمایش در مرورگرهای دسکتاپ سنتی طراحی شدهاند و به همین خاطر، وبسایتهای ایجاد شده با آنها قادر به نمایش صحیح در دستگاههای مختلفی چون موبایل، تبلت یا دیگر اشیاء متصل نیستند.
سرویسدهندگان وبلاگ که از ابتدا فعالیت خود را با CMSهای سنتی آغاز کردهاند، هنوز به همین روش قدیمی ادامه میدهند و این امر باعث میشود که کاربران نتوانند تغییرات لازم را در هسته مرکزی این سیستمها اعمال کنند. با این حال، بسیاری از سازمانها و کسبوکارهای کوچک هنوز فقط به یک وبسایت ساده و بدون پیچیدگی نیاز دارند.
اگر شما هم از این نوع کسبوکارها هستید و قصد بازاریابی اینترنتی ندارید، انتخاب سیستمهای مدیریت محتوای سنتی ممکن است چندان انتخاب بدی نباشد. اما اگر به دنبال راهاندازی یک وبسایت حرفهای هستید، پیشنهاد میشود که به سمت نسل جدید CMSها که به عنوان Headless CMS شناخته میشوند یا نسخههای ترکیبی و پیشرفتهتر آنها، یعنی Hybrid CMS، بروید. در ادامه توضیحات بیشتری درباره این سیستمها و ویژگیها و کاربردهای آنها ارائه خواهیم داد.
در دنیای طراحی وب، اصطلاحات بکاند (Back-end) و فرانتاند (Front-end) وجود دارند که نشاندهنده دو لایه مجزای یک وبسایت هستند. به زبان ساده، بکاند بخشهایی از وبسایت را شامل میشود که در پسزمینه و به طور فنی فعالیت میکنند، در حالی که فرانتاند قسمتهایی است که کاربران (مانند مرورگرها و دستگاهها) آن را مشاهده میکنند.
به عبارتی، لایه بکاند مسئول پردازش و مدیریت اطلاعات است و لایه فرانتاند مربوط به نحوه نمایش این اطلاعات به کاربران میباشد. این دو واژه خود با پیشوندهای "پشت" و "جلو" معنا پیدا میکنند؛ یعنی بکاند مواردی هستند که در پشت صحنه در حال پردازش هستند و فرانتاند به مواردی اشاره دارد که در جلو در حال نمایش میباشند.
از نظر فنی، بک-end معمولاً با زبانهای برنامهنویسی مانند C#، Java و PHP توسعه داده میشود، در حالی که فرانتاند بر پایه زبانهای تحت وب نظیر CSS، HTML و JavaScript و کتابخانههای معروفی مانند jQuery و همچنین استانداردهای دیگر مانند AJAX متمرکز است.
برای فهم بهتر این مفاهیم، میتوان یک دستگاه خودپرداز (ATM) را مثال زد. این دستگاه از دو بخش اصلی تشکیل شده است: بخش مخزن پول و پردازشهای مالی که همان بکاند هستند و رابط کاربری شامل دکمهها، صفحه نمایش و مکانیزم دریافت پول که فرانتاند محسوب میشود.
در CMSهای سنتی، بکاند و فرانتاند بهصورت یکپارچه توسعه یافتهاند و در واقع نمیتوان یکی از این دو بخش را بهتنهایی تغییر داد. اما در یک Headless CMS، این دو لایه بهصورت مجزا عمل میکنند و توسعهدهندگان میتوانند بدون نگرانی از تأثیرات تغییرات در بخشهای دیگر، بهطور مستقل بر روی هر یک کار کنند.
این قابلیت به توسعهدهندگان اجازه میدهد که تغییرات گستردهتری در بخشهای مختلف وبسایت انجام دهند، به خصوص در زمینه مدیریت و ویرایش نمایش ظاهری سایت برای دستگاههای مختلف به شیوهای واکنشگرا. تمرکز اصلی CMSهای هدلس روی همین موضوع است، به همین دلیل این نام برای آنها انتخاب شده است؛ زیرا میتوانند هر قسمت را بهطور جداگانه ویرایش کنند. در واقع، ایده اصلی استفاده از یک Headless CMS جداسازی محتوا و ارائه آن در لایههای مستقل است. در این سامانه، لایه نمایش به عنوان "سر" (Head) و محتوا به عنوان "بدن" (Body) شناخته میشوند.
در یک CMS نوع Headless، محتوا بهگونهای مدیریت میشود که تحت هر شرایطی یکسان باقی میماند. به این معنا که هر کاربر یا کلاینت با هر نوع دستگاه (مانند مرورگرهای کامپیوتری یا اپلیکیشنهای موبایلی) میتواند به محتوا دسترسی داشته باشد، بدون اینکه تغییری در ساختار محتوا ایجاد شود. در صورت تغییر، فقط در نحوه نمایش و چینش این محتوا اثر گذاشته میشود.
این ویژگیها باعث میشود که CMSهای هدلس کاملاً داینامیک باشند. به همین دلیل، توسعهدهندگان تغییرات و کدهای خود را از طریق رابط کاربری برنامهنویسی (API) بر روی CMS اعمال میکنند. API بهعنوان یک واسط برای تسهیل برقراری ارتباط و اشتراکگذاری اطلاعات بین دو نرمافزار عمل میکند و پل ارتباطی میان توسعهدهنده و کدهای برنامهنویسی به شمار میرود.
سیستم مدیریت محتوای هدلس بهویژه در ساخت و توسعه اپلیکیشنهای موبایلی و نرمافزارهای تحت وب برای اینترنت اشیاء (IoT) کاربرد دارند. بنابراین، نمیتوان گفت که یک سیستم مدیریت محتوای Headless بهترین گزینه برای راهاندازی یک وبسایت است؛ بلکه این سیستم بهطور خاص برای توسعه و ساخت اپلیکیشنهای موبایلی بهترین رویکرد را فراهم میآورد.
با پیشرفتهای چشمگیر در حوزه هدلس CMSها در سالهای اخیر، بسیاری از کسبوکارها به استفاده از این نوع سیستمهای مدیریت محتوا روی آوردند. این تغییر روند باعث شد تا شرکتهای ارائهدهنده CMSهای سنتی برای رقابت با این تحولات چارهای بیندیشند. نتیجه این تلاشها، به توسعه CMS جدیدی به نام decoupled CMS یا Hybrid CMS (سیستم مدیریت محتوای ترکیبی) انجامید.
سیستم مدیریت محتوای ترکیبی یا Hybrid CMS به توسعهدهندگان این امکان را میدهد که لایه هد (Head) را به عنوان یک گزینه انتخابی در اختیار داشته باشند. بدین ترتیب، آنها میتوانند وبسایت استانداردی ایجاد کنند و خروجی دلخواه خود را با اعمال تغییرات در پلتفرمهای مختلف دریافت کنند.
مهم است توجه داشته باشید که API این سیستمها ممکن است بسته به نوع شرکت ارائهدهنده کمی متفاوت باشد. اما بهطور کلی، میتوان گفت این نسل جدید از سامانههای مدیریت محتوا ترکیبی از ویژگیهای CMSهای سنتی و هدلس بهشمار میآید.
هیبرید CMSها به دلیل داینامیک بودن و کیفیت بالایی که دارند، مورد توجه وبسایتهایی قرار میگیرند که هدفشان ایجاد محتوای با غنای بالا و پشتیبانی از انواع فرمتهای رسانهای است. یکی از ویژگیهای برجسته این سیستمها، پشتیبانی از طیف وسیعی از زبانهای برنامهنویسی است. این امر به توسعهدهندگان امکان میدهد که با انعطافپذیری بیشتری پروژههای خود را اجرا کنند و به نیازهای خاص مشتریان پاسخ دهند
تولید محتوا با سیستمهای مدیریت محتوا (CMS) امکانات و قابلیتهای متنوعی را به شما ارائه میدهد که میتواند به بهبود فرآیند تولید، انتشار و مدیریت محتوا کمک کند. در ادامه به برخی از این امکانات اشاره میکنم:
1. ایجاد و ویرایش محتوا: به کاربران اجازه میدهد تا به سادگی متون، تصاویر، ویدئوها و سایر انواع محتوا را ایجاد و ویرایش کنند.
2. مدیریت رسانه: CMSها معمولاً ابزارهایی برای بارگذاری و مدیریت فایلهای چندرسانهای مانند تصاویر، ویدئوها و فایلهای صوتی ارائه میدهند.
3. شخصیسازی قالبها: بسیاری از CMSها این امکان را فراهم میکنند که با استفاده از قالبها و تمهای قابل تنظیم، نمایش محتوای خود را به شکلی زیبا و متناسب با نیازهای خود طراحی کنید.
4. مدیریت کاربر: قابلیت کنترل دسترسی به محتوا و تعیین نقشهای مختلف برای کاربران مختلف، مانند نویسنده، ویرایشگر و مدیر.
5. برنامهریزی انتشار: امکان زمانبندی انتشار محتوا در تاریخ و ساعت مشخص، به شما این اجازه را میدهد که محتوای خود را بهطور مؤثری مدیریت کنید.
6. سئو (SEO) بهینه: بسیاری از CMSها ابزارهایی برای بهینهسازی موتور جستجو (SEO) ارائه میدهند که به شما کمک میکند تا محتوای خود را به نحوی طراحی کنید که در نتایج جستجو بهتر نشان داده شود.
7. تحلیل و گزارشدهی: امکان جمعآوری و تحلیل دادهها درباره ترافیک و کارایی محتوای تولید شده، به شما کمک میکند تا نقاط قوت و ضعف کار خود را شناسایی کنید.
8. استخدام افزونهها و ماژولها: این قابلیت به شما این اجازه را میدهد که ویژگیهای بیشتری به CMS خود اضافه کنید، مانند فرمهای تماس، خبرنامهها، و نظرسنجیها.
9. بکاپ و بازیابی: ابزارهایی برای ایجاد نسخه پشتیبان از محتوا و دادهها که در صورت نیاز میتوانید به راحتی آنها را بازیابی کنید.
10. تجربه کاربری بهینه: ایجاد یک پنل کاربری آسان و شهودی که به کاربران اجازه میدهد به سادگی با سیستم کار کنند و محتوا را مدیریت نمایند.
با استفاده از این امکانات، CMSها به شما این فرصت را میدهند که محتوا را به روشی مؤثرتر و کارآمدتر تولید و مدیریت کنید، که نهایتاً به افزایش کیفیت و جذب مخاطب کمک میکند.
در نهایت، سیستمهای مدیریت محتوا (CMS) ابزارهای قدرتمندی هستند که به شما امکان میدهند تا به راحتی محتوا تولید، مدیریت و منتشر کنید. با استفاده از ویژگیهای متنوع و امکاناتی که این سیستمها ارائه میدهند، میتوانید فرآیند تولید محتوا را بهینهسازی کرده و تجربه کاربری بهتری را برای مخاطبان خود فراهم کنید.
انتخاب یک CMS مناسب نه تنها بستگی به نیازهای خاص شما دارد، بلکه میتواند تأثیر زیادی بر موفقیت استراتژی محتوای شما داشته باشد. با آگاهی از مزایا و امکاناتی که CMSها در اختیار شما قرار میدهند، میتوانید تصمیمی آگاهانه اتخاذ کرده و به افزایش کیفیت محتوا و تعامل با مخاطبان خود بپردازید.
در روند تولید محتوا، یادگیری مداوم و تطابق با روندها و تکنیکهای جدید، کلید موفقیت است. امیدواریم که با بهرهگیری از سیستمهای مدیریت محتوا، بتوانید مطالبتان را به جذابترین و مؤثرترین شکل ممکن به اشتراک بگذارید و اهداف خود را محقق کنید.