مهارت ادراک دیگران: میزان نمرهای است که دبیر از گویه های (۳۲،۱،۵،۷،۹،۱۰،۱۵،۱۸،۲۲،۲۴،۲۷،۲۸) پرسشنامه ۳۴ سوالی مهارتهای ارتباطی نعیمه عطارها، (۱۳۸۹) کسب میکند .
مهارت ابراز وجود: میزان نمرهای است که دبیر از گویه های (۳۴،۲،۶،۸،۱۱،۱۶،۲۵،۲۶،۲۹،۳۳) پرسشنامه ۳۴ سوالی مهارتهای ارتباطی نعیمه عطارها، (۱۳۸۹) کسب میکند .
پیشرفت تحصیلی دانش آموزان :
میانگین نمرات دانش آموزان یک دبیر در سال گذشته، در یک درس مشخص و مدرسه مشخص، میباشد.
در این فصل با تعاریف و مبانی نظری متغیر های پژوهش شامل پیشرفت تحصیلی ، مهارت های ارتباطی و اخلاق حرفه ای آشنا خواهید شد و سپس به تحقیقات انجام شده مرتبط با موضوع آورده خواهد شد .
پیشرفت تحصیلی :
قرآن کتاب آسمانی ما مسلمانان و نیز پیامبر بزرگوار اسلام، مکرراً بر تحصیل علم و دانش تاکید کردهاند. رسول اکرم(ص) بارها مسلمانان را به فراگیری علوم تشویق کردهاند و فرمودهاند:»به دنبال علم و دانش بروید حتی اگر در چین باشد.»
مسلمانان نیز به پیروی از دستورات قرآن و پیامبر از صدر اسلام برای آموختن علوم مختلف سعی و کوشش فراوان داشته اند. از این جهت لازم است برای بهبود تعلیم و تربیت و همچنین راهنمائی و کمک به دانش آموزان در امر تحصیل که همواره مورد نظر دانشمندان و بزرگان دین بوده است سعی و کوشش بعمل آید .بر تمام افراد جامعه بخصوص آنان که به نوعی با آموزش و پرورش در ارتباطند لازم است به هر نحو که می توانند راهی را برای بهتر کردن وضع تعلیم و تربیت و آموزش و پرورش و رفع کمبودها و اشکالات آموزشی پیدا نموده و علل و عواملی که در پیشرفت تحصیلی نسل های آینده و حال موثرند را بررسی و کشف نمایند.
تعریف پیشرفت تحصیلی:
کارشناسان علوم مختلف راجع به تعلیم و تربیت و آثار مترتب بر آن از دیرباز سخن گفته، هریک به گونه ای دیدگاه های خود را بیان داشته اند زیرا در چند دهه اخیر پیشرفت و موفقیت های علمی قابل توجهی در پرتو سرمایه گذاری درزمینه تعلیم و تربیت و توجه وافر به فرایند اهمیت و جایگاه آن صورت گرفته است. از این طریق بسیاری از کشورها از مرحله توسعه نیافتگی عبور کرده، استانداردهای زندگی را به طور مداوم افزایش داده اند زیرا تربیت فرزندان سالم، جامعه سالم می خواهد، لذا در میان عناصر گوناگون تربیت و چگونگی درهم آمیزی این عناصر یعنی: مدرسه، خانه و جامعه برای دستیابی به مقاصد از پیش تعیین شده، نیاز به بررسی دقیق ارتباط بین آنان ملاحظه می شود.
امروزه در سراسر دنیا، آموزش و پرورش، صرفاً تدریس کتابهای درسی و انباشتن اطلاعات را بر عهده ندارد، بلکه آموزش در جهت تغییر در نگرش و رفتار دانش آموز و برانگیختن آنان برای استفاده از قدرت تفکر و خلاقیت خویش مدنظر می باشد. دانش آموزان باید در سایه تعلیم و تربیتی که می یابند قادر باشند مشکلات خود را در زندگی اجتماعی حل کنند و با کسب مهارتهای مختلف و مناسب با شرایط اجتماعی و فرهنگی، افرادی موثر و مفید به حال خود و دیگران باشند.
موضوع جلوگیری از افت تحصیلی یا کوشش در جهت پیشرفت تحصیلی بالنفسه از اهمیت ویزژه ای برخوردار است و همراره مورد توجه تمامی مسول واننظام آموزشی قرار گرفته است و سعی و تلاش داردبتواند با بسیج نیروهای کارا و کارآمد سطح عملی و فرهنگی افراد را ارتبقا داده و مراکز و موسسات صنعتی ، علمی و تجاری جامعه را از ووجود متخصصان آگاه و توانمند بهره مند سازد . از این جهت سعی و تلاش همه ما ازن بوده که در یاری رساندن به این هدف ارزشمند تا جاییکه می توانیم در این راه خود را مسئول دانشته و تلاسی بیساری
هر تشکل سازمان یافتهای جهت حفظ و ادامه حیات خود نیازمند اجزایی است که طی یک فرایند مشخص و معین طی زمان تعیین شده از دروندادی که به آن داده میشود، برونداد مورد انتظار را تأمین نماید. واضح است که اگر سیستمی نتواند به اهداف مورد انتظار برسد موجودیت آن زیر سئوال میباشد. آموزش و پرورش به عنوان یک نظام آموزشی در هر جامعه‌ای با صرف هزینه فراوان تعلیم و تربیت فرزندان واجب التعلیم آن جامعه را به عهده دارد. انتظار میرود که محصولات نهایی این سازمان در آینده از کارآیی و بهره وری کافی برخوردار باشند .
از پیشرفت تحصیلی تعاریف زیر ارائه شده است
تعریف پیشرفت:
پیشرفت از نظر لغوی به معنی پیش رونده و سیر کننده به طرف بالا و جلو در جهت مثبت میباشد.
تعریف نظری پیشرفت:
عبارت است از معدل نمره های امتحان دانش آموزان در رسیدن به هدفهای از پیش تعیین شده درسی از وضع موجود به وضع مطلوب.
منظور از پیشرفت تحصیلی و عدم پیشرفت در کسب و یادگیری مجموعه مطالبی است که تحت عنوان درس در طول سال تحصیلی به دانش آموزان ارائه می شود. (شعاری نژاد، ۱۳۶۴).
پیشرفت تحصیلی یعنی انجام دادن یک عمل برای به دست آوردن نتیجه مطلوب و برتری و تفوق در یک مهارت، یا گروهی از معلومات میباشد (همان منبع).
پیشرفت تحصیلی، معلومات یا مهارتهای اکتسابی عمومی یا خصوصی در موضوعات درسی است که معمولاً به‌وسیله‌ی آزمایش‌ها و نشانه‌ها یا هر دو – که معلمان برای دانش‌آموزان وضع میکنند- اندازه‌گیری میشود (شعاری‌نژاد، ۱۳۶۴).
پیشرفت تحصیلی بر مقدار یادگیری آموزشگاهی فرد به صورتی که توسط آزمونهای مختلف درسی مانند حساب، دیکته، تاریخ، جغرافی و … سنجیده میشود اشاره میکند (سیف، ۱۳۶۸).
به طور کلی پیشرفت تحصیلی به موفقیت فراگیر در امور تحصیلی اشاره دارد که بر اساس آزمونها قابل سنجش باشد (حسینی نسب، ۱۳۷۵).
مقدار دستیابی دانش آموز به هدف های تربیتی که معمولا در حیطه شناختی ودر یک موضوع درسی خاص است، میباشد (خوی نژاد،۱۳۷۴).
تعیین مقدار یادگیری دانش آموزان در طول یک نیمسال تحصیلی و یکسان تحصیلی که بوسیله یک آزمون در پایان دوره آموزشی اندازه گیری می شود (سیجانی، شعبان، ۱۳۷۴).
مقدار یادگیری آموزشگاهی فردبه صورتی که توسط آزمونهای مختاف دروسی مانند ریاضی،علوم و…سنجیده می شود(شلویری ۱۳۷۷)
رایج ترین ملاک برای تعیین پیشرفت تحصیلی میانگین نمرات دروس مختلف، مورد استفاده قرار می گیرد،زیرا دارای ثبات و اعتبار بیشتری نسبت به سایر ملاک هاست و دقیق تر پیشرفت تحصیلی رانشان میدهد (فراهانی،۱۳۷۲).
پس با توجه به تعاریف فوق می توان گفت که پیشرفت تحصیلی، اصطلاحی است که به مقدار یادگیری و معلومات به دست آمده در فرایند یاددهی که توسط آزمون های پیشرفت تحصیلی مورد سنجش و آموزش قرار گرفته، اشاره دارد و نهایتا براساس میزان پیشرفت حاصل شده می توان به قضاوت و تصمیم گیری پرداخت.
عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی:
بدون تردید، پیشرفت تحصیلی در نظام آموزشی از اهمیت والایی برخوردار است، پژوهشگران آموزشی و روانشناسی تلاش کردهاند، تا عواملی که عملکرد یادگیرندگان را بهبود و ارتقا میدهند، شناسایی نمایند که در این میان موهن و گولاتی[۱۱] (۱۹۸۶)، مطالعه ای فراتحلیلی بر تعیین کنندگان پیشرفت تحصیلی انجام داده اند و عوامل زیر را در پیشرفت تحصیلی موثر میدانند. هوش، محیط خانوادگی، تحصیلات والدین، رابطه بین والدین، انگیزش متغیرهای شخصیتی از قبیل درونگرایی و برونگرایی، روان نژندی و روان پریشی، ادراک خود و سازگاری . سالهای متمادی است که محققان و پژوهشگران تعلیم و تربیت و روان شناسان اجتماعی مطالعات فراوانی در مورد عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی دانش اموزان انجام داده و همیشه در نظر آنها بوده است(محمدی باغملایی، ۱۳۷۴)، چرا که پیشرفت تحصیلی موضوعی است که به خصوص در حال حاضر مورد توجه تمامی کشورهای جهان است و هر ساله مقدار زیادی از بودجه جوامع صرف تحصیل کودکان و نوجوانان می شود و پژوهش های زیادی به بررسی عوامل مختلفی که می تواند بر پیشرفت تحصیلی تأثیر داشته باشد، عواملی مانند: خانواده، محیط زندگی، مدرسه و برنامه های آموزشی اختصاص یافته است(قاجاریه، ۱۳۷۳).
مطالعه عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی مسأله پیچیده ای است که چرا که پیشرفت عنصری چند بعدی است و به گونه ای ظریف به رشد جسمی اجتماعی، شناختی و عاطفی دانش آموزان مربوط است. در گذشته بسیاری از پژوهشگران بروی تأثیر توانایی های ذهن و شناختی بر پیشرفت تحصیلی تأکید می کردند.
یشرفت تحصیلی به عوامل متعددی بستگی دارد تقسیم بندی های متفاوتی از آن به عمل آمده است در یکی از این تقسیم بندی ها تفاوت های فردی و عوامل مربوط به مدرسه نظام آموزش و پرورش را بعنوان دو مقوله کل از عوامل تاثیر گذار بر پیشرفت تحصیلی نام میبرد (شلویری، ۱۳۷۷).
در تقسیم بندی دیگر علاوه بر موارد مذکور به شرایط محیطی و اقتصادی_اجتماعی خانواده نیز اشاره شده است(رحیمی نژاد،۱۳۷۲).
در یک تقسیم بندی عواملی که بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تأثیر دارند را می توان به سه دسته تقسیم کرد:
الف. عوامل فیزیولوژیکی: این عوامل شامل متغیرهای بدنی و فیزیکی یاد گیرنده از جمله سوء تغذیه و سلامت جسمانی می شود.
ب. عوامل روانشناختی: این عوامل شامل متغیرهای روانشناختی از جمله هوش، استعداد، خلاقیت خودپنداره، عزت نفس، نگرش نسبت به مسایل آموزشی، انگیزه پیشرفت، مکان کنترل و ویژگی های شخصی دیگر می شود.
پ. عوامل محیطی: این عوامل در برگیرنده متغیرهای بیرونی شامل پایگاه اقتصادی و اجتماعی (درآمد، تحصیلات، محل زندگی) متغیرهای مربوط به خانواده (تعداد افراد خانوار، سبک فرزند پروری والدین، ارزشهای فرهنگی خانواده) و متغیرهای مربوط به محیط مدرسه (شرایط مدرسه، مدیریت مدرسه، نگرش ویژگی های معلمان، فرهنگ و جو سازمانی مدرسه) می شود (راجرز [۱۲]۱۹۸۲؛ اسچک و فاگن، ۱۹۹۴، به نقل از صاحب، ۱۳۸۹) .
در تقسیم بندی دیگر عوامل مؤثر را در سه سطح فردی، خانوادگی، آموزشی میتوان بررسی کردند.
الف: عوامل فردی:
۱- هوشی و توانایی ذهنی : روان شناسان « هوش را توانایی اتخاذ رفتارهای سازگارانه یا خلاق تعریف میکنند». هوش معمولاً زیر بنای توانایی یا ظرفیت یادگیری به حساب میآید.
۲- انگیزه : انگیزه یعنی، سبب علت و آن چه کسی را به کار وادار میکند. انگیزه یک عامل درونی است و به طور کلی موجود زنده را به حرکت در میآورد.
