تعریف آزادسازی بافت‌های عضلانی
آزادسازی بافت‌های عضلانی (MFR: Myofascial Release ) یک تکنیک کارآمد است که با تحریکات دست و وارد آوردن فشار روی بافت‌های عضلانی، باعث از بین رفتن درد و درنهایت، بازگردانی توانایی‌های حرکتی می‌شود. این تکنیک، بیش از سی سال است که مورد استفاده قرار می‌گیرد و بسیار سودمند است. سفتی بافت‌های عضلانی، ممکن است منجر به چسبندگی، تورم، ضعف عضلات، بی‌حسی، درد، سوزن شدن و احساس سوزش شود. برای درمان این علائم از تکنیک MFR (آزادسازی بافت های همبند عضلانی یا رهاسازی مایوفاشیال) که شامل تمرینات و تحریکات مکرر است، استفاده می‌شود. به اهداف حاصله از استفاده تکنیک آزادسازی بافت‌های عضلانی در زیر اشاره می‌کنیم:
- بازگرداندن آزادی حرکت همه بافت‌های عضلانی
- آزادسازی اعصاب، عروق و بافت‌های عضلانی درگیر
- توانایی بازگشت مجدد بافت، مقاومت و عملکرد بهینه بافت‌های عضلانی
برای درک بهتر آزادسازی بافت های همبند عضلانی (MFR) (فیزیوتراپی فاشیا) باید با بافت‌های همبند بدن به خوبی آشنا شوید.
بافت همبند عضلانی (فاسیا)
بافت همبند عضلانی، غشایی است که در تمام جهات، همه عضلات و اندام‌های داخلی را پوشش می‌دهد. غشا مثل پوسته‌ای است که روی اندام‌های حیاتی، عضلات، اعصاب و رگ‌های بدن را می‌پوشاند و ساختار آن به نوعی است که در سراسر بدن به صورت پیوسته وجود دارد. عامل به هم پیوستگی اعضای بدن و اتصال قسمت‌های مختلف، بافت همبند عضلانی است.
زمانی که فاشیا، سالم باشد دارای بافتی در هم تنیده و در عین حال نرم و قابل انعطاف است. این وضعیت مثل یک ژاکت بافتنی است که بافت آن به راحتی از هم جدا نمی‌شود و فقط در حالتی آسیب می‌بیند که با مشکلی غیرعادی مواجه شود. اگر گره‌های بافتنی سفت باشد محدودیت غیرقابل وصفی در ساختار ژاکت پیش می‌آید. سفتی بافت‌های همبند (فاسیا) هم دقیقاً مثل همین موضوع است.
بافت‌های همبند (فاسیا) بسته به نوع ساختار به سه نوع تقسیم می‌شوند:
1. سطحی: دقیقه اولین لایه بعد از پوست که متشکل از چربی و آب است. لایه‌ای است که باعث تحرک راحت عضلات زیر پوست می‌شود.
2. عمیق: پیرامون هر کدام از عضلات، استخوان‌ها، اعصاب، رگ‌های خونی و دیگر ارگان‌های داخلی را احاطه می‌کند.
3. بسیار عمیق: پوشش دهی مغز و سیستم دنبالچه- جمجمه به واسطه این نوع از فاسیا امکان‌پذیر است.
سفتی، فشار و دیگر اختلالات بافت های همبند عضلانی (فاشیا)، می‌تواند برای هر سه مورد فاسیا ایجاد شود. بافت همبند ساختاری کشسان و منعطف دارد. یکی از عوامل ایجاد مشکل در عملکرد غشا، از دست رفتن خواص کشسان و انعطاف‌پذیر آن است.
فیزیوتراپی برای آزادسازی بافت‌های همبند عضلانی- مایوفاشیال تراپی
فیزیوتراپی فاشیا یا همان آزادسازی بافت های همبند عضلانی در واقع شامل نوعی تمرینات و حرکات کششی است. این فیزیوتراپی تأثیر به سزایی در درمان و اصلاح اختلالات پوسچر و اختلالات پیش‌آمده پس از شکستگی های استخوانی دارد.
آزادسازی بافت‌های همبند عضلانی – رهاسازی مایوفاشیال(MFR) برای بسیاری از آسیب‌های جسمانی مؤثر است. آزادسازی بافت‌های همبند باعث شل شدن بافت‌های همبند می‌شود. این فیزیوتراپی (مایوفاشیال تراپی) با انجام تمرینات و حرکات کششی خاص سبب می‌شود تا اکسیژن‌رسانی، آب‌رسانی و خون‌رسانی به بافت‌های همبند بهتر انجام شود.
تمرینات فیزیوتراپی فاشیا بیشتر با استفاده از تکنیک‌های دستی صورت می‌پذیرد. فیزیوتراپیست با به‌کارگیری روش‌هایی مثل استفاده از پروب یا اپلیکاتور و وارد آوردن فشار روی نقاط ماشه‌ای شروع به درمان می‌کند. تمرینات دستی فیزیوتراپی فاشیا، نوعی حرکات کششی ایمن است که با وارد آوردن فشار کم روی نقاط ماشه‌ای، باعث کاهش فشار، سفتی و درد عضلانی مزمن می‌شود.
با به کارگیری رهاسازی مایوفاشیال، فرد پس از چند جلسه در مسیر مداوای کامل قرار می‌گیرد. به گفته بیماران فیزیوتراپی بافت همبند (فاسیا)، چند روز پس از اولین جلسه درمانی تأثیر خود را نشان می‌دهد و درد به حداقل می‌رسد. بیشتر مواقع رهاسازی مایوفاشیال با جلسات اول فیزیوتراپی درمان می‌شود.
آزادسازی بافت‌های عضلانی با ماساژ و حتی به دست پزشکان طب سنتی نیز قابل درمان است. با ماساژ بدون استفاده از اسکن در برخی موارد سطحی، می‌توان مناطق سفت را شناسایی کرد. پس از شناسایی به واسطه ماساژ و تکنیک‌های دستی می‌توان به آزادسازی بافت‌های عضلانی (Myofascial Release) و رفع سفتی فاشیا پرداخت. با تکرار مراحل ماساژ، درمانگر به خوبی متوجه می‌شود که سفتی بافت برطرف شده است. در مراحل بعد، انعطاف، حالت کشسانی بافت‌های همبند و دامنه حرکتی نیز به حالت عادی برمی‌گردد.
طب سوزنی با به‌کارگیری تکنیک سوزنکاری خشک (درای نیدلینگ)، بلافاصله پس از شناسایی نقاط سفت و سخت بافت‌های همبند (تریگرپوینت)، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، با استفاده از سوزنی نازک، پوست تحریک می‌شود تا جایی که ماهیچه سفت، بهبود می‌یابد. این روش اغلب با سایر روش‌های درمانی فیزیوتراپی استفاده می‌شود و روشی مکمل است.
مواقعی که درد ناشی از سفتی بافت‌های همبند عضلانی ایجاد می‌شود، با استفاده از اسکن چیزی قابل مشاهده نیست؛ بنابراین تشخیص این‌چنین اختلالی در بدن بسیار مشکل است. در اغلب موارد، فرد به علت تشخیص مشکل سفتی بافت‌های همبند عضلانی، با ادامه کارهای روزمره باعث ایجاد مشکلات غیر قابل‌درمان در ساختار بدن می‌شود.
سفتی بافت‌های همبند عضلانی، فشار زیادی روی ستون فقرات و دیگر اندام‌ها وارد می‌کند. این فشار باعث کشش ارگان‌ها و عضلات و هم‌چنین تنش‌های عصبی می‌شود. فیزیوتراپی فاشیا و برخی دیگر تکنیک‌ها، جزو روش‌های متداول برای درمان است.
جلسات درمانی آزادسازی بافت‌های عضلانی، تقریباً مشابه فیزیوتراپی مربوط به توان‌بخشی بعد از عمل است. در جلسه اول به شناسایی نقاطی از بافت که سفت یا درگیر هستند، پرداخته می‌شود. میزان از دست رفتن توانایی‌ها، ارزیابی می‌شود. قرارهای درمانی بعد، بین 30 تا 50 دقیقه طول می‌کشد. این جلسات از الگوهای خاصی پیروی می‌کنند؛ مثلاً بسته به سطح مشکل بیمار، ممکن است هرروز یا هرچند روز یک‌بار انجام شود و تا چند هفته یا چند ماه به‌طور کامل درمان شود.
علت سفتی بافت‌های عضلانی
سفتی مایوفاسیال معمولاً دو دلیل اصلی می‌تواند داشته باشد:
- می‌تواند به علت محصور شدن عضلات اسکلتی یا بافت‌های همبند توسط استخوان، ایجاد شود.
- بافت‌های عضلانی آسیب‌دیده دلیل بعدی است. این نوع سفتی و درد می‌تواند از بافت مایوفاسیال باشد. آسیب‌ها، شکستگی‌ها و انقباض بافت عضلات، شایع‌ترین علل این مورد هستند.
درنتیجه محصور شدن، انقباضات و آسیب‌ها، گردش خون محدود می‌شود و انقباضات عضلانی افزایش پیدا کرده و درنهایت باعث عارضه سفتی بافت‌های عضلانی می‌شود.
علائم اختلال بافت همبند
در صورت داشتن این علائم امکان اینکه فرد با اختلال بافت‌های همبند عضلانی مواجه باشد، وجود دارد. این علائم به این شرح است:
- سفتی عضلات شامل گردن، آرنج، دست، زانو و پشت
- افزایش درد به هنگام ورزش
- درد شدید در کف پا نزدیک پاشنه
- درد، بی‌حسی و سوزن شدن و ضعف انگشتان دست‌وپا
- کاهش انعطاف‌پذیری و محدودیت دامنه حرکتی
- کاهش قدرت عضلات
- التهاب مفاصل
اهداف مایوفاسیال تراپی
هدف از مایوفاسیال تراپی، رفع سفتی و گرفتگی بافت‌های عضلانی، بازگرداندن دامنه حرکت و بهبود درد است. با از بین رفتن سفتی‌های بافتی، عضلات و مفاصل قادرند بدون درد و سفتي، مجدداً به راحتی و آزادانه حرکت کنند. هدف دیگر مایوفاسیال تراپی، افزایش انعطاف‌پذیری بوده و دیگر دلیل این است که دردهای مزمن و تنشی تسکین پیدا کند.
فیزیوتراپی فاشیا در کلینیک فیزیوتراپی آرنیکا
کلینیک فیزیوتراپی آرنیکا، از مایوفاسیال تراپی برای درمان برخی از دردهای مختلف اسکلتی، عضلانی در کنار سایر روش‌های فیزیوتراپی استفاده می‌کند. این مرکز یکی از مراکز فیزیوتراپی در اهواز که همگام با علم پزشکی روز دنیا بوده و تمامی خدمات فیزیوتراپی را پوشش می‌دهد.
