هالوکس والگوس یا انحراف شست پا چیست؟
هالوکس والگوس(Hallux valgus) یا انحراف شست (Bunion) شایع ترین تغییر در شکل انگشتان پا است. این ناهنجاری که در آن مفصل متصل کننده انگشتان به پا تحت تأثیر قرار می گیرد، اغلب سبب ناتوانی و یا عملکرد به همراه درد می شود. روند رشد ناهنجاری هالوکس والگوس یا انحراف شست پا (Hallux valgus) تدریجی و پیشرونده است؛ تا به آنجایی که این مفصل متصل کننده انگشتان به پا به تدریج عملکرد خود را از دست داده و به صوت بیرون زدگی خود را نشان می دهد.
در مراحل اولیه هالوکس والگوس، پوست در قسمت بیرون زدگی متورم، قرمز و حساس می شود. به مرور زمان روی پوست قسمت برجسته مفصل انگشتان پا، بافتی نرم ایجاد می شود. این حاکی از یک تغییر اساسی در ساختار انگشتان پا و انحراف شست پا است. در مراحل آخر، این تغییرات منجر به درد و نقص در عملکرد می شود.
علت ناهنجاری هالوکس والگوس (Hallux Valgus)به درستی ثابت نشده است و این در حالی است که عوامل خاصی در ایجاد آن نقش دارند. با این حال پوشیدن کفش تنگ و یا پاشنه دار، نقص آناتومی انگشتان پا به صورت مادرزادی، وزن بالا، صافی کف پا و تحریک پذیری مفاصل انگشت شست پا ممکن است در سال های بعد روی پیشرفت انحراف شست پا و هالوکس والگوس تاثیر گذار باشد.. همانطور که ذکر شد، هالوکس والگوس بسیار شایع است و این در حالی است که در زنان جوان که کفش پاشنه دار نامناسبمی پوشند و سالمندان شایع تر است.
در مراحل اولیه، هالوکس والگوس باعث تحریک پوست Bunionبه دلیل کفش نامناسب می شود. پوست این ناحیه که سفت، گرم و قرمز است، با سوزش و در همان مراحل ابتدایی، نخستین علائم هالوکس والگوس و انحراف شست پا را نشان می دهد. حتی در مراحل بعدی بیمار ممکن است از علائمی شبیه آرتروز شکایت داشته باشد. با پیشرفت این وضعیت، عضلات متعددی به خودی خود، تمایل دارند وضعیت را بدتر کنند. چرا که محور کشش آنها تغییر پیدا کرده و به هنگام پوشیدن کفش اصطکاک بالا می رود. این موضوع باعث بدتر شدن درد و اندازه بانیون (Bunion) می شود.
یک مشکل شایع در افراد مبتلا به هالوکس والگوس یا انحراف شست پا، وجود اختلالاتی در الگوی راه رفتن به دلیل تغییر شکل مفصل انگشتان پا است. اختلالات عملکردی به وجود آمده به دلیل انحراف شست پا به این صورت است:
1. فرد روی زمین حرکت می کند و تمایل دارد وزن خود را روی پا نگه دارد. هالوکس والگوس منجر به تغییر تحمل وزن می شود و آسیب بیشتری به مفاصل انگشتان پا وارد کرده و در نهایت منجر به انحرافات در راه رفتن می شود.
2. بیمار قادر به بلند کردن پای خود نیست و نا خودآگاه وزن بدن خود را روی زانو نگه می دارد که منجر به تاخیر در پاشنه پا می شود.
3. از یک اندام استفاده کمتری می شود و توانایی آن اندام کاهش می یابد. اندام مورد نظر ضعیف می شود و اختلالاتی از جمله تحلیل عضلات، انحراف مفاصل از محور اصلی، تورم مفاصل و کوتاه شدن عضلات برای عضلات و مفاصل پا به وجود می آید.
تشخیص هالوکس والگوس/ Hallux Valgus
به طور کلی از علائم اولیه هر مشکل و اختلالی در بدن، درد است. ناهنجاری هالوکس والگوس یا انحراف شست پا (hallux valgus) نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ ولی برای تشخیص دقیق تر پزشک از رادیوگرافی و معاینه مفاصل انگشتان پا استفاده می کند و نظر قطعی می دهد.
- از رادیوگرافی برای تعیین زاویه هالوکس والگوس و همچنین شدت آن استفاده می شود. اگر زاویه ایجاد شده در مفاصل انگشتان پا بیش از 15 درجه باشد، هالوکس والگوس تشخیص داده می شود و زاویه 45 الی50 درجه جدی تلقی می شود.
- در معاینه مفاصل انگشتان پا، بیمار باید در حالت نشسته و یا ایستاده باشد. تغییر شکل مفاصل در هنگام تحمل وزن و انقباض تاندون آشیل و تغییر شکل هالوکس والگوس و رابطه آن با انگشتان کوچک تر مورد توجه پزشک قرار می گیرد.
پیشگیری از هالوکس والگوس و درمان آن
در ناهنجاری hallux valgus، عوامل ارثی و مادرزادی قابل پیشگیری نیست؛ اما موارد دیگر قابل پیشگیری هستند. مهمترین عامل پیشگیری از هالوکس والگوس یا انحراف شست پا، پوشیدن کفش مناسب و نپوشیدن کفش پاشنه بلند است که می تواند از عوامل مهم در جلوگیری از هالوکس والگوس باشد.
برای درمان و فیزیوتراپی انحراف شست پا، اولین گزینه مراقبت های غیر جراحی است. تنظیم کفش برای کمک به از بین بردن اصطکاک روی bunion، یکی از مراقبت های پیشنهادی است. بیمار باید طبق تجویز پزشک، کفشی که قسمت انگشت پا گسترده تر و عمیق تر باشد، استفاده کند. برای انقباض تاندون آشیل نیز پزشک ممکن است تمرینات کششی را برای بیمار در نظر بگیرد. از این نوع درمان می توان در مراحل اولیه، هنگامی که انقباضات ثانویه بافت نرم و تغییرات مفصل دائمی نشده، استفاده کرد.
در صورت عدم موفقیت درمان غیر جراحی، می توان جراحی را در نظر گرفت. بسیاری از جراحان، بسته به شدت شرایط و سابقه بیمار، روش های مختلف جراحی را ترکیب می کنند و به بهبودی سریع بیمار کمک می کنند. همچنین با اینکه تصحیح هالوکس والگوس می تواند پیچیده باشد، فیزیوتراپی پس از عمل جراحی موثر و مفید است.
فیزیوتراپی هالوکس والگوس
علم فیزیوتراپی از گذشته تا به امروز برای هر آسیب دیدگی و اختلالات مربوط به آناتومی بدن راه درمانی مخصوصی مد نظر دارد. فیزیوتراپی برای بیمارانی با ناهنجاری هالوکس والگوس یا فیزیوتراپی انحراف شست پا نیز شیوه های خود را ارائه کرده است.
در تمام بیماری ها، اعتقادات بیمار قبل از جراحی و حین درمان باید مورد توجه قرار گیرد؛ زیرا بسیاری از بیماران در صورت عدم بهبودی سریع ناامید می شوند. در ناهنجاری هالوکس والگوس نیز معمولا مورد توجه قرار دادن حالات روحی بیمار در تمام مراحل مهم است و در روند درمان تاثیر به سزایی دارد.
در هالوکس والگوس پس از عمل جراحی مفاصل انگشت شست پا، با بی ثباتی مواجه می شود که می تواند ناشی از ناهنجاری بافت استخوانی یا بافت نرم باشد، بنابراین، حالات روحی بیمار به دلیل زمان بر بودن روند درمان در حین فیزیوتراپی انحراف شست پا مهم است. باید قبل از عمل با بیمار در مورد عوارض بعد از عمل صحبت کرده و توضیح داده شود که مراحل درمان بسیار طولانی است و احتیاج به مراعات و مراقبت دارد.
بیمار ممکن است به مدت شش هفته نتواند روی پای خود بایستد و درد و ناراحتی بسیاری را متحمل شود. بی حرکت بودن مفاصل شست پا در کفش تجویز شده و طولانی شدن التهاب پا تا شش ماه از دیگر مواردی است که باید به بیمار گفته شود. فیزیوتراپیست با در اختیار گذاشتن اطلاعات خود طی روند درمان می تواند بسیاری از عوارض روحی و روانی را تحت نظر خود مدیریت کند.
توانبخشی برای ناهنجاری هالوکس والگوس
بعد از عمل جراحی هالوکس والگوس، انگشتان شست پای بیمار باید تا شش هفته در کفش یا گچ بی حرکت بماند و از راه رفتن اجتناب کند. بازگرداندن توانایی راه رفتن، تعادل و مسائل مرتبط به آن از مولفه های اصلی توان بخشی است.
یکی از نقایص راه رفتن که معمولاً به دنبال اصلاح هالوکس والگوس وجود دارد، این است که بیمار عادت می کند روی انگشت شست پا که جراحی نشده است یا بغل پا راه برود و هیچ وزنی را روی انگشت جراحی شده، تحمل نکند. این باعث اشکالاتی در نحوه راه رفتن است. برای اطمینان از تعادل و ثبات خوب و جلوگیری از آسیب های دیگر در طولانی مدت باید به تسهیل تحمل وزن برای اولین بار پس از عمل جراحی کمک کرد و از تکنیک های فیزیوتراپی هالوکس والگوس استفاده کرد.
یکی از تکنیک های فیزیوتراپی انحراف شست پا این است که از بیمار خواسته شود با یک پا مستقیماً مقابل پای دیگر راه برود. این امر استفاده از چرخش درشت نی را برای پایین آوردن انگشت شست پا به زمین تحریک می کند. در صورت ناتوانی در این بخش از تمرینات، بیمار ممکن است تعادل خود را از دست داده و روی زمین بیفتد.
1. تکنیک های دستی بازگرداندن تعادل بافت انگشتان: از تکنیک هایی مانند حرکات میانی پا و جلوی پا، آزادسازی نیام کف پایی (Plantar Fascia) و طولانی شدن تاندون آشیل می توان جهت درمان هالوکس والگوس استفاده کرد.
2. رفع نقص راه رفتن: فیزیوتراپیست می تواند از راه رفتن بیمار فیلم گرفته و به اصلاح نقایص راه رفتن بیمار کمک کند. این کار را بارها انجام می دهد تا از رضایت بیمار در راه رفتن، اطمینان حاصل می کند.
3. کمک به ضعف عضلات پا: به دنبال یک دوره بی حرکتی، ضعف عضلات پا رخ می دهد. علاوه بر این، بیمار ممکن است مانند قبل جراحی، تعادل نداشته باشد، بنابراین ارزیابی و آموزش مجدد مهم است. از بیمار خواسته می شود با فشار دادن انگشتان به سمت پایین در حالت نشسته و در مراحل بعدی فشار شست پا به پایین و چهار انگشت دیگر به بالا به بهبودی ضعف پا کمک کند. این مراحل به صورت مخالف نیز قابل انجام در مراحل دیگر است.
هنگامی که بیمار دارای ناهنجاری هالوکس والگوس یا انحراف شست پا موفق به انجام تمرینات در حالت نشسته می شود، تکنیک ها به صورت ایستاده، ایستاده روی یک پا، پیاده روی و قدم رو به بالا و پایین روی پله ادامه پیدا می کند.
هدف ما در کلینیک فیزیوتراپی آرنیکا، ارائه دانش روز دنیا با مروری کوتاه روی انواع فیزیوتراپی و چارچوبی که بتواند به اصلاح الگوی زندگی (لایف استایل) افراد کمک کند، است. مرکز فیزیوتراپی آرنیکا ارائه دهنده انواع درمان های فیزیوتراپی از جمله تکنیک های دستی، تمرینات ورزشی، انواع ماساژهای درمانی است. همچنین این مرکز فیزیوتراپی در اهواز ارائه دهنده خدمات فیزیوتراپی هالوکس والگوس یا فیزیوتراپی انحراف شست پا برای همشهریان عزیز است.
