معمولا نخستین و مفیدترین روشی که برای درمان انواع بیماری ها، نظیر سکته مغزی و فلج بلز یا فلج صورت پیشنهاد می شود، جلسات فیزیوتراپی است. معمولا نقش فیزیوتراپی صورت در درمان فلج بلز و دیگر بیماری ها کاملا مشهود و مفید است. فلج بلز (Bell's palsy) (فلج بل هم گفته می شود) وضعیتی است که در آن بیمار دچار ضعف و یا فلج عضلات صورت به صورت موقت می شود. فلج بلز ممکن است به گونه ای رخ دهد که صورت بیمار حالت ملتهب، متورم یا فشرده بگیرد. منشاء فلج صورت نوعی ضربه به عصب هفتم جمجمه ای است. به عقیده فیزیوتراپیست ها نیز عامل بیماری فلج بلز، می تواند نتیجه تورم و التهاب عصبی صورت بیمار در اثر ضربه و یا واکنشی از یک عفونت ویروسی باشد.
فلج صورت باعث می شود که یک طرف صورت شما از بین برود یا سفت و فشرده شود. ممکن است در لبخند زدن یا بستن چشم در طرف آسیب دیده مشکل داشته باشید. در بیشتر موارد ، فلج بل موقتی است و معمولاً علائم پس از چند هفته از بین می رود. اگرچه فلج بلز در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما این بیماری در بین افراد بین 16 تا 60 سال متداول تر است. علامت اصلی فلج بل شامل ضعف ناگهانی و موقتی عضلات صورت است. ضعف عصبی در بیماری فلج عضلات صورت باعث می شود، نیمی از چهره بیمار فرو رود یا لبخند یک طرفه شود. از علائم دیگر این بیماری این است که چشم بیمار در برابر بسته شدن مقاومت می کند. در بیشتر موارد، ضعف موقتی ناشی از فلج بل، می تواند با تشخیص پزشک و جلسات فیزیوتراپی تا حد قابل توجهی کاهش پیدا کند و به طور قابل توجهی طی هفته ها بهبود یابد.
فلج بلز به عنوان فلج حاد عضلات صورت به علت ناشناخته، زندگی اغلب افراد را در هر سنی دچار اختلال می کند. خوب است بدانیم، در بیشتر افراد این بیماری موقتی است. فلج بل طی چند هفته یا حدودا 6 ماه از بین رفته و بیمار بهبودی خود را به دست می آورد؛ اما ممکن است پس از مدتی این بیماری در افرادی خصوصا افراد مبتلا به بیماری دیابت عود کند. فلج عضلات صورت به نام چارلز بل آناتومیست اسکاتلندی نامگذاری شده است. چارلز بل نخستین شخصی بود که این شرایط را توصیف کرد. وی برای اولین بار علائم اولیه بیماری فلج بل را درد در گوش ها، گونه ها و دندان ها، از دست دادن احساس صورت، ضعف بازوها و یا پاها، گیجی و سردرد شرح داد. فردی که دارای این علائم است، باید بلافاصله تحت نظر پزشک قرار بگیرد تا با دستور پزشک جلسات فیزیوتراپی فلج بلز را به صورت منظم انجام دهد.
شاید تنها راهی که می توان نسبت به انواع بیماری های اختلالات مفصلی فکی و گیج گاهی، درمان عارضه های سکته مغزی و درمان بیماری فلج بل امیدوار بود، روش های فیزیوتراپی است. علم فیزیوتراپی در درمان فلج بلز نقش بسیار مهمی را ایفا می کنند. معمولا فیزیوتراپی فلج بلز اقداماتی شامل فیزیوتراپی صورت، ماساژ صورت، تمرینات مخصوص صورت، طب سوزنی و تحریکات الکتریکی را پیشنهاد می کند.
فلج بلز (فلج صورت ایدیوپاتیک) معمولاً توسط خدمات فیزیوتراپی، با راهکارها و دستگاههای درمانی مختلف درمان می شود. در مورد کارآیی و اثربخشی فیزیوتراپی سوالات زیادی وجود دارد؛ اما امکانات و مطالعات امروزه علم فیزیوتراپی و تبحر فیزیوتراپیست ها در درمان فلج بلز این امکان را فراهم می کند تا این بیماری با ورزش و انواع تمرینات مشخص شده توسط فیزیوتراپیست در طول 6 ماه درمان شود. از نظر علم فیزیوتراپی، اگر جلسات فیزیوتراپی فلج بل به منظور عدم بازگشت این بیماری تا 1 سال ادامه پیدا کند، تاثیر بیشتری خواهد داشت.
در آزمایش ها و تمریناتی که در سال 2000 درباره بیماری فلج بلز و نقش فیزیوتراپی صورت گرفت، 200 بیمار شرکت کردند. جنسیت در این آزمایش تا حدودی یکسان بود. در این آزمایش ها که با عنوان نقش فیزیوتراپی در درمان فلج بلز انجام شده بود، 150 بیمار به مدت 6 ماه، در شرایط مختلف تحت درمان با مکمل فیزیوتراپی قرار گرفتند. 50 نفر از این بیماران تنها با ورزش و 100 نفر از آن ها به کمک تکنیک ماساژ درمانی فیزیوتراپی، شوک الکتریکی، طب سوزنی و... دوره آزمایشات فیزیوتراپی را طی می کردند. پس از 6 ماه نتایج بسیار شگفت انگیز بود. بیمارانی که دائما تحت نظر فیزیوتراپیست بودند، روند بهبودی بهتری داشتند و این آزمایش بیانگر نقش فیزیوتراپی در درمان فلج بلز بود.
روش های فیزیوتراپی فلج بلز شامل تمریناتی برای بهبود عملکرد عضلات صورت و رفع ناراحتی بیمار است. انجام انواع تمرینات فیزیوتراپی صورت در روز می تواند به جلوگیری از کوچک شدن و متعادل شدن بیشتر عضلات صورت کمک کند. فیزیوتراپی فلج بلز، روی عضلات صورت، چشم ها، بینی، لب ها و سایر قسمت های صورت کار می کند تا به طور موثر حرکات صورت را ارتقا ببخشد.
ایده خوب و کاربردی این است که بیمار قبل از مراجعه به کلینیک فیزیوتراپی، با استفاده از تکه ای یخ پیچیده شده در یک پارچه مرطوب، عضلات اطراف گونه، لب ها و زبان خود را تحریک کند. بیمار باید تکه یخ پیچیده در پارچه را از لب ها در سراسر گونه تا گوش خود ماساژ دهد. سپس پارچه را برداشته و قسمت داخلی گونه، لب و زبان خود را نوازش کند. قبل از اقدام به فیزیوتراپی فلج بلز یا فیزیوتراپی صورت، یخ به کاهش التهابات عصب صورت کمک می کند.
پس از فیزیوتراپی فلج بلز، بیمار باید هنگام خوردن و جویدن غذا مراقب باشد. هم چنین باید بررسی کند که پس از خوردن غذا، گونه های داخلی و لثه ها فاقد مواد غذایی باشند. بیمار مبتلا به فلج بلز باید پس از جلسه فیزیوتراپی، سعی کند از دو طرف دهان خود برای جویدن مواد غذایی استفاده کند، زیرا با این عمل می توان عضلات طرف آسیب دیده صورت را ترغیب کرد.
پس از اولین دوره فیزیوتراپی صورت، بعضی اوقات ممکن است نحوه حرف زدن بیمار تحت تأثیر قرار بگیرد. این مورد جای هیچ گونه نگرانی ندارد. علاوه بر این، بیمار باید طوری صحبت کند که عضلات دهان خود را نسبت به حرکت ترغیب کند. اگر عضلات اطراف چشم بیمار تحت تأثیر فلج قرار گرفته است، بیمار باید نسبت به هرگونه گرد و غبار از چشم مراقب باشد. همچنین در صورت وجود جسم خارجی، باید به آرامی یا پلک زدن مداوم جسم خارجی را از چشم خود خارج کند. پس از فیزیوتراپی فلج عضلات صورت بیمار باید هنگام خروج از منزل، از عینک استاندارد استفاده کند تا چشم او در برابر گرد و غبار محافظت شود.
نخستین نکته در مورد تمرینات این است که بیمار باید هنگام تمرین جلوی آینه بنشیند و سپس تمرینات پیشنهادی فیزیوتراپی در منزل را به ترتیب زیر انجام دهد.
· تمرینات ابرو: در این تمرین باید ابروهای خود را به مدت 10 الی 15 ثانیه بالا نگه دارید. ابروها را باید در حالتی بالا نگاه داشت که گونه های فرد شروع به حرکت کند. سعی شود در این تمرین پیشانی خود را چروک کنید. باید چهار نوک انگشت خود را روی ابرو آسیب دیده خود بگذارید. سپس با ایجاد حرکات مداوم و ملایم، ابرو تا خط موی خود را ماساژ دهید. در آخر یک حالت اخم ایجاد کرده و ابروهای خود را به سمت پایین بکشید.
· تمرینات لب: در این تمرین لب بالایی خود را بکشید. سپس آن را بلند کنید. هر دو لب را ببندید و به آرامی فشار دهید سپس آنها را رها کنید و دوباره به آرامی هر دو لب را فشار دهید. سعی کنید فشرده سازی لب را تا زمانی که پلک شما شروع به حرکت کند، حفظ کنید. در طول این تمرین، آرامش عضلات چشم حفظ شود. دو لب را بکشید مدت زیادی فشار لب را حفظ کنید. حالا لبخند بزنید در حالی که لبخند می زنید، روی لبخند خود تمرکز کنید تا پلک شما درگیر نشود. همچنین صحبت کردن به بهبود حرکات لب کمک می کند. کلمات گفتاری را که شامل حروف ب، م، ف، پ و آ است به آرامی و نرم تمرین کنید و آنها را با نگاه مداوم در آینه تکرار کنید. در هنگام صحبت، پلک های خود را حتما باز نگه دارید قسمت داخلی گونه های خود را پر از هوا کنید. باد گونه های خود را توسط لب های خود مهار کنید تا هوا به بیرون نگریزد هوای موجود در گونه ها را 3 تا 5 ثانیه نگه دارید.
· تمرینات بینی: بینی خود را چروک کنید و سپس نفس های عمیق بکشید. این راهکار برای بهبود فلج عضلات صورت بسیار مناسب است.
· تمرینات چشم: چشم های خود را فشرده و تا حد ممکن باریک کنید به گونه ای که انگار در معرض نور خورشید قرار گرفته اید. سپس به پایین نگاه کنید به گونه ای که هیچ فشاری به گردن شما وارد نشود و گردن حالت صاف خود را حفظ کند. قسمت پشت انگشت خود را روی پلک بسته خود قرار دهید و از دست مخالف در امتداد ابرو استفاده کنید تا ابروی خود را به سمت بالا بکشید. این تمرین به پلک آسیب دیده شما کمک می کند تا شل شود و از سفت شدن آن جلوگیری کند. پلک های خود را بفشارید. یک چشم خود را به آرامی و بعد چشم دیگر را ببندید. بدون اینکه ابرو حرکت کند، چشم خود را باز کنید.
· تمرینات گردن و چانه: سر را به یک طرف کمی خم کنید، سپس آن را برای ده ثانیه نگه دارید و به آرامی به حالت عادی برگردانید. این تمرین گردن، عضلات گردن شما را کشیده و انعطاف پذیری آن را بهبود می بخشد. چانه خود را چروکیده و سفت کنید.
تمرینات گفته شده تنها بخشی از تمریناتی بود که فرد مبتلا به فلج بلز یا فلج صورت می تواند در منزل انجام دهد؛ اما برای درمان کامل این بیماری، فرد باید در جلسات فیزیوتراپی فلج بلز شرکت کند. فیزیوتراپیست متبحر و تمرینات مخصوص برای بیماری فلج بلز نقش مهمی در درمان هر چه سریع تر این بیماری دارد؛ چرا که در فیزیوتراپی فلج بل، فیزیوتراپیست پس از ارزیابی دقیق، مناسب ترین روش درمانی برای توانبخشی بیمار را پیشنهاد می کند.
