از حدود ده هزار سال پیش، ایران در تصرف اقوام و مردمانی بوده است که میل به ماندگاری طولانی در این کشور داشته‌اند.
تمدنی که به رغم تغییرات گسترده، از نظر جغرافیایی و فرهنگی، شامل تمام بخش‌های فلات ایران، بخش‌های آسیای مرکزی، بلخ و رشته‌کوه‌های هندوکُش در امتداد شمال‌شرقی، افغانستان و غرب پاکستان در بخش جنوب‌شرقی، و از سوی غرب، بین‌النهرین و قفقاز در بخش شمال‌غربی است. بنابراین هرقدر هم که نام ایران و خصوصیات ایرانیان را مشتق از مردمانی دانسته که در حدود ۳ تا ۴ هزار سال پیش تمدنی را برپا نهاده‌اند، مسلم است که ساکنان کنونی، از میراث‌های تمامی دوران (از کهن‌ترین روزگار تا کنون) بهره برده‌اند و طبیعتا در پی آن موسیقی این دیار نیز بی‌تاثیر نمانده است.
شاید بزرگترین سدی که در مسیر پژوهش در تاریخ موسیقی ایران قبل از اسلام یا به‌طور کلی تاریخ موسیقی ایران قرار دارد، کمبود و یا حتی نبود منابع کافی است. متاسفانه به دلایل مختلفی هم‌چون جنگ‌های متعدد منابع موجود بسیار محدود هستند.
این محدودیت در بعضی از دوران تا جایی پیش می‌رود که تنها می‌توانیم به جریان داشتن موسیقی در آن دوران اشاره کنیم و نه بیشتر.
دوره‌های تاریخی موسیقی ایران را می‌توان به دو دوره اصلی تقسیم کرد:
مدارک و مستندات بسیار اندکی در مورد دوره اساطیری در دسترس است. به این نمونه که در تذکره‌الشعرا سمرقندی آمده است، توجه کنید:
“اول کس که در عالم شعر گفت آدم بود و سبب آن بود که هابیل مظلوم را قابیل مشئوم بکشت و آدم را داغ غربت و ندامت تازه شد، در مذمت دنیا و مرتبه فرزند شعر گفت. “
دختران خنیاگر عرب (قینه)، اشعار سلیمان، حنجره داوودی، ضلال دختر لَمِک (پدر نوح نبی) که از او به عنوان مخترع معازف (سازهای زهی) نام برده شده است و یا در داستانی دیگر، پدر نوح نبی، پدر تمام نوازندگان کنور است و هر یک از فرزندانش مخترع یک ساز هستند.
در افسانه‌های قدیم ایران بانوی کوه نام صدایی است که به زنی سرگردان در کوه‌ساران نسبت داده می‌شود:
هرچه کهن‌تر، بترند این گروه هیچ‌نه، جز بانگ چو بانوی کوه
اما در این میان شاید فردوسی را مهم‌ترین منبع برای معرفی اساطیر موسیقی ایران قلمداد کرد. او بیش از هر شاعر و نویسنده دیگری به موسیقی‌دانان و اسطوره‌‌ها اشاره کرده است.
در آثار او از زنان و مردان موسیقی‌دان بسیاری اسم برده شده است و حتی ساخت بعضی از سازها نیز به آن‌ها نسبت داده می‌شود.
در کنار تمامی این داستان‌ها و روایات نمونه‌هایی از دوران باستان وجود دارد که به وضوح نمایانگر حضور جریان هنر موسیقی در آن دوران است. هم‌چون مهر چُغامیش که قدمت آن به حدود سه هزار و پانصد سال پیش از میلاد باز‌می‌گردد.
دلوگاز (Pinhas Delougaz) پس از شرح و تفسیر تصاویر نقش‌بسته بر روی مهر، آن را اولین نمونه از ارکستری می‌پندارد که به‌منظور اجرای مراسم مذهبی یا بزمی گردهم آمده‌اند.
شواهد اندکی در مورد این دوران که پیشینه آن به حدود ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد باز می‌گردد به‌دست رسیده است. شواهدی هم‌چون ابداع سازها و ابزار موسیقایی. از مهم‌ترین آثار مربوط به موسیقی در این دوران که تا حدود قرن هشتم پیش از میلاد ادامه داشته است، یکی همان مهر چُغامیش و دیگری کول فرح یا کول فرعون است که در آن سه نوازنده به اجرای مراسمی مذهبی مشغول هستند.
شواهد اندکی در مورد این دوران که پیشینه آن به حدود ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد باز می‌گردد به‌دست رسیده است. شواهدی هم‌چون ابداع سازها و ابزار موسیقایی. از مهم‌ترین آثار مربوط به موسیقی در این دوران که تا حدود قرن هشتم پیش از میلاد ادامه داشته است، یکی همان مهر چُغامیش و دیگری کول فرح یا کول فرعون است که در آن سه نوازنده به اجرای مراسمی مذهبی مشغول هستند.
موسیقی ایران قبل از اسلام: مهم‌ترین نکته پنهان در این دوره توجه به نغمه و ریتم و حتی وزن است. طبیعتا از آن‌جایی که سازهایی در آن دوره وجود داشته‌اند، علی‌رغم اطلاعات بسیار اندک، نمی‌توان حضور و ظهور مبانی اولیه موسیقی را رد کرد.
مادها مردمانی آریایی‌نژاد بودند که حکومت خود را در اواخر قرن هشتم پیش از میلاد تاسیس کردند.
سواد تاریخی در این دوران آن‌چنان اندک است که نمی‌تواند به‌خوبی نمایانگر تاریخ موسیقی این دوره باشد.
یکی از مهم‌ترین رخدادهای تاریخی این دوره که توسط تاریخ‌نگارانی هم‌چون هرودوت (Herodote) به آن اشاره شده، ظهور زرتشت پیامبر است و به تبع آن گات‌ها که مهم‌ترین بخش اوستا به شمار می‌آمده و باید به‌صورت آوازی و بدون همراهی ساز اجرا می‌شده است.
هم‌چنین بعده‌ها تفسیر و ترجمه پهلوی اوستا را نیز با آهنگ و آواز خوش می‌خوانده‌اند. در روزگار ما نیز هم‌چنان اوستا را به‌صورت آهنگین می‌خوانند و حتی این سنت نزد مهاجران ایرانی مقیم هند و زرتشتیان مقیم ایران هم‌چنان پابرجاست.
بر این اساس موسیقیِ گاهانی را که در دوره مادها رواج داشته و تا کنون به حیات خود ادامه داده است را می‌توان سرچشمه اصلی موسیقی ایرانی، موسیقی ایران قبل از اسلام و به‌ویژه موسیقی آیینی پنداشت.
برای خواندن ادامه محتوا اینجا کلیک کنید.
https://iranmusicology.com/the-history-of-persian-traditional-music/
