سید امیر سیاح، اقتصاددان، مدیر گروه مطالعات محیط کسب و کار مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی و عضو شورای مرکزی جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی است. او دارای مدرک دکتری مدیریت استراتژیک از دانشگاه عالی دفاع ملی بوده و مدرک کارشناسی اقتصاد نظری از دانشگاه شهید بهشتی و کارشناسی ارشد علوم اقتصادی (محض) از دانشگاه تهران دارد.
سیاح، دارای سوایق اجرایی چون دبیری شورای هماهنگی مدیران اقتصادی سازمان صدا و سیما در سال‌های ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶، سردبیری سایت الف، مدیریت گروه دانش و اقتصاد شبکه یک سیما، مدیر گروه مطالعات محیط کسب و کار مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی و تهیه کنندگی چندین برنامه اقتصادی از جمله پایش را در کارنامه دارد و با مستند بلند «چهارهزار و دویست» به بازار مستند آمده است. مستندی تامل انگیز که سیاح تاکید دارد ساخت آن، هیچ ربطی به موقعیتش در صداوسیما نداشته و آنرا بدون استفاده از بودجه یا حتی حمایت هیچ نهادی و با ابتکار شخصی ساخته است
در خلاصه مستند «چهارهزار و دویست» آمده است:
جلسه مهمی در آخرین ساعات روز دوشنبه بیستم فروردین ۱۳۹۷ درباره بازار ارز، در دفتر رئیس جمهور تشکیل و به یک تصمیم تاریخی منتهی شد که مسئولیتش را هیچ شخص حقیقی در دولت به عهده نگرفت. این تصمیم همه معادلات در بودجه ۹۷ را به هم ریخت، بازار را دچار آشفتگی کرد و اغتشاش در قیمت‌ها پدید آورد و این نابسامانی همچنان ادامه دارد. این فیلم، حوادث منجر به این تصمیم و آثار تبعات آن را روایت می‌کند.
بلاگ سینمامارکت به بهانه پخش و توزیع این اثر از سایت سینمامارکت، گفت‌وگوی مفصلی را با سید امیر سیاح و روند فیلمسازی‌اش طی این سال‌ها ترتیب داده است.
مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
روند پژوهش برای ساخت این مستند چگونه بود؟
روند پژوهشی مستند به سال‌ها قبل برمی‌گردد، چون بنده به صورت حرفه‌ای در مسائل اقتصاد ایران کار پژوهشی انجام می‌دهم و از سال ۸۳ تاکنون درگیر پژوهش راجع به اقتصاد ایران هستم. در چند سال اخیر اقتصاد ایران بارها دچار شوک و سوء مدیریت‌های خیلی فاحش شده که از جمله مشهورترین آن سال ۸۶ بود که نقدینگی به شدت افزایش پیدا کرد و اقتصاد برای چندمین بار دچار بیماری هلندی خیلی شدیدی شد. سال ۹۱ دچار دور اول تحریم‌ها شدیم و اشتباهات بعد از آن مشهور به دلار ۱۲۲۶ بود و سپس دولت بعد از چندبار اشتباه فاحشی که کرد، خود را توانست جمع کند و بعد از آن اقتصاد ایران دچار رکود شد و اشتباه فاحش بعدی دلار ۴۲۰۰ بود.
من فکر کردم خوب است برای اینکه از اشتباه بعدی جلوگیری شود یکبار این ماجرا را به تصویر بکشیم تا برای آیندگان بماند که در آن روزها چه گذشت، چون این اتفاقات خیلی سریع تحریف می‌شود و جای قاتل و شهید عوض می‌شود.
آیا دغدغه اقتصادی و پیشینه شما در امر پژوهش در این حوزه باعث ساخت این مستند شد؟
طبیعتا، چون شغل من پژوهشگری اقتصادی است و حساسم که چطور سیاستگذاری اقتصادی نسبت به آن چیزی که باید باشد انجام می‌پذیرد و چقدر درست است و شغلم اقتضا می‌کند که دائم سیاست‌های اقتصادی و تصمیم‌هایی که گرفته می‌شود را رصد کنم.
چرا در مستند به دولت قبل و وضعیت مشابه که در آن دوران (دولت نهم و دهم) اتفاق افتاد اشاره نمی‌کنید؟
چند بار اشاره می‌کنیم. هم خود وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت قبل می‌آید و اقرار می‌کند که اشتباه کردیم ولی به نحوی خود را تطهیر می‌کند که جلوی اشتباه را گرفتیم و… ثانیا آقای مظاهری که در نسخه نهایی مستند اضافه شده می‌گوید اشتباه ۴۲۰۰ همان اشتباه ۱۲۲۶ بود و در نریشن هم گفته می‌شود اشتباه ۴۲۰۰، شش سال پیش به اسم ۱۲۲۶ اتفاق افتاده بود و دوباره تکرار شد.
مستند 4200
چرا در مستند نقش مجلس نادیده گرفته می‌شود در حالی که امکان سوال و تذکر از سوی مجلس وجود داشت؟
غیرمستقیم به مجلس پرداختیم. آنجایی که راوی می‌گوید که چند سال سیاستگذاری اشتباه، عمدا مجلس را نشان می‌دهیم و هم جمله شروع و هم جمله پایان با مجلس اتفاق می‌افتد. آخرین پلان هم مجلس را نشان می‌دهیم روزی است که آقای رئیس جمهور لایحه بودجه ۹۸ را به مجلس می‌برد و عنوان می‌کنیم مجلس دست دولت را برای ۱۴ میلیارد دلار در سال ۹۸ باز گذاشت و در اینکه اشتباه مجلس کمتر از دولت نبوده تردیدی نیست.
به عنوان یک فعال و پژوهشگر اقتصادی چند درصد اشتباهاتی که در آن دوران (افزایش مداوم قیمت ارز) اتفاق افتاد را آگاهانه می‌دانید؟
نمی‌توانم به این سوال جواب دهم. حتما اشتباه وحشتناکی بود. اما چیزی که نمی‌توانم بگویم این است که چقدر عمدی بود یا نبود. کاری که این مستند کرده این بود که قطعات تصمیم‌هایی که منجر به ضربه بی‌سابقه به اقتصاد در سال ۹۷ در ایران شد را کنار هم گذاشته و به بیننده نشان دهد.
شما چرا در مستند نقش صراف را نادیده گرفتید؟
صراف یک عامل اقتصادی است. شغلش این است که بخرد و بفروشد. مثل این که ماهی کارش این است که آب بخورد و از آب‌شش خود بیرون دهد. شاید بگویید خیلی خیانت کرده که این کارهای بد را انجام داده، اما یک جایی در مستند اتفاقا آقای حریری می‌گوید که در مقطعی صراف‌ها دقیقا برعکس سیاست‌ها و توصیه بانک مرکزی رفتار می‌کردند و این به دلیل بی‌کفایتی بانک مرکزی بود که حتما حرفش درست است. صراف شغلش این است که نفع خود را حداکثر کند و این بستگی به این موضوع دارد که سیستم چطور برایش زمینه را مهیا می‌کند. بانک مرکزی زمینه را به اشتباه مهیا کرد تا حداکثرسازی سود آن‌ها منجر به ضربه زدن به اقتصاد کشور باشد.
قالب مستند را چگونه انتخاب کردید؟
فکر می‌کنم قالب مستند بیشتر روایت است و سهم راوی از گفتگوها در این مستند خیلی بیشتر است. تا دقیقه ۱۵ هیچ گفتگویی نمی‌بینید و اولین گفتگو در آن زمان اتفاق می‌افتد. سهم راوی به گفتگوها، دقیقش را نمی‌دانم ولی حدود ۶۰ به چهل یا حتی بیشتر است و عمده آن راوی است. می‌خواستم این اثر از یادها نرود و این آقایانی که سال‌هاست دارند در اقتصاد اشتباه می‌کنند یک بار در پیشانی‌شان این داغ اشتباهی که کرده‌اند بخورد که حداقل مردم دوباره اقتصاد را دست آن‌ها نسپارند.
مستند 4200
مستند ۴۲۰۰
چرا هیچ وقت تحلیل درستی از آن دوران و اتفاقات آن جلسه سرنوشت‌ساز ارائه نشد؟
یک مقدار کم کاری رسانه‌ها بود و یک مقدار هم به این دلیل بود که رسانه‌هایی که می‌گویند کم کاری نکرده‌ایم و تولید داشتیم، صدای‌شان بلند نبود. این را هم بگویم در جامعه رسانه اقتصادی کشور به جز صداوسیما طرفداران دولت فعلی خیلی بالا هستند. شاید سهم‌شان ۸۰ به ۲۰ باشد.
برنامه‌تان برای پخش و اکران مستند چیست؟
اکران عمومی که حتما هست و سعی می‌کنیم هرچه بیشتر دیده شود و علاوه بر آن در سایت سینمامارکت عرضه شده است و برای رسانه ملی، روابط عمومی مامور شده که با شبکه افق و مستند تماس بگیرد تا اگر استقبال کردند و امکان پخش بود، نشان دهند.
