در عصر علامه میر حامد حسین یک ارتباط علمی بین علمای هندوستان، عراق و ایران برقرار می شود و مقصود این بوده که از نابود شدن و به یغما رفتن ذخایر و کتابهای شیعه جلوگیری شود و در ضمن، منابع و مآخذ مورد نیاز محققان و پژوهشگران فراهم شود. کسانی که در این مورد زحمت کشیدند و از پیشگامان این امر بودند عبارتند از: علامه میر حامد حسین هندی نیشابوری، محدث شهیر و متتبع کبیر مرحوم میرزا حسین نوری، شهید شیخ فضل الله نوری و... سلام الله علیهم اجمعین.
مرحوم میرزای نوری صاحب مستدرک در نامه ای که به میر حامد حسین در همین مورد نوشته چنین می گوید: «حقیر غالبا در صدد تحصیل کتب قدیمۀ فرقۀ ناجیه ام، لهذا به حمد الله بسیاری به دست آمد خصوص از اخبار و تفسیر، ثبت بعضی را که احتمال نبودن در آنجا[هند] بود ارسال حضور شد.» و در نامۀ دیگر می نویسد «نقض عثمانیه ابن طاووس به زحمت محلش پیدا شد، در دست غیر اهلش، هر تدبیر کردم در آن چند روز به وصالش نرسیدم، باز بعضی را معین کردم که بگیرند، خداوند این خلق را انصاف و شعور کرامت فرماید.»
و نیز در نامۀ دیگر می نویسد: «امروز خطی از یزد رسید، بشارت پیدا شدن چند کتاب از خاصه و عامه در آن بود، مناقب ابن مغازلی، مثالب ابن شهر آشوب، اربعین خوارزمی، حالیه در تدبیر است کتاب آنها در آنجا، امید با عنایت اجداد طاهرین شما-صلوات الله علیهم -اسباب آن فراهم بیاید.» و دهها نامۀ دیگر که همگی حاکی از پیدا شدن کتب، به دست آمدن نسخه، استنساخ و... است.
در همین راستاست که وقتی میر حامد حسین به کتاب مخصوصی از اهل تسنن نیاز پیدا می کند و مطلع می شود که فقط یک نسخه از آن موجود و آن هم نزد یک عالم سنی مذهب در «رابغ»[1] نزدیک شهر مکه است و آن عالم به هیچ وجه کتاب مذکور را در دسترس کسی قرار نمی دهد، عازم سفر حجاز می شود و با وسایل ابتدایی آن روز خود را از هندوستان به مکه می رساند و سپس با لباس مبدل وارد دهکدۀ «رابغ» می شود و با جستجو، منزل آن عالم را می یابد و به او می گوید: «من یک نفر کارگر و خدمتگزار هستم، اگر مایل هستید چند صباحی برای شما در منزلتان مشغول خدمت شوم، سیمای ملکوتی و سخنان دلنشین فرزند رسول اللّه(ص) در قلب عالم سنی تأثیر بسزایی می گذارد و در پاسخ میر حامد حسین می گوید: مانعی ندارد بفرمایید.
میر حامد حسین مشغول خدمت می شود و عالم سنی از ادب کامل و رفتار و کردار نیک وی لذت می برد و به او علاقه مند می شود. چند روزی که از این برنامه می گذرد، یک روز میر حامد حسین به آن عالم می گوید: من شب ها خوابم نمی برد و از این مسئله در رنجم، اگر امکان دارد تعدادی کتاب در اختیار من بگذارید، تا اوقات فراغت شب را با مطالعۀ آنها سپری کنم. عالم صاحب خانه می گوید: این کتابخانۀ من در اختیار شما، هر چه می خواهید بفرمایید. هنگامی که شب فرا می رسد و صاحب خانه به خواب می رود، میر حامد حسین در کتابخانۀ او به تفحص می پردازد، تا اینکه گمشده و محبوبش یعنی کتاب مورد نظر را پیدا می کند. بعد کاغذ و قلمی را که برای همین کار همراه برده بوده از کیسه بیرون آورده و مشغول استنساخ کتاب می شود مدتی شب ها کارش همین بود، تا اینکه استنساخ کتاب پایان می پذیرد. بعد یک روز به صاحبخانه می گوید: اگر اجازه بفرمایید من مرخص می شوم. صاحبخانه می گوید: مانعی ندارد. خداحافظی نموده و به هندوستان می آید. آنگاه از هند نامه ای خطاب به او می نویسد و می گوید: دوست عزیز اینجانب کارگر نبودم، من میر حامد حسین هندی صاحب عبقات هستم، چون شنیده بودم فلان کتاب نزد شماست و شما هم به هیچ وجه راضی نمی شوید که آن را در اختیار کسی بگذارید، لذا با این برنامه آمدم کتاب را استنساخ کنم، پس خواهشمندم مرا حلال بفرمایید. عالم مذکور تا نامۀ میر حامد حسین را مطالعه می کند بهت زده می شود و سپس نامه ای در پاسخ او به هند می فرستد و ضمن اینکه رضایت خود را از کار مزبور اعلام می دارد، می گوید: من از همت والای شما همت گرفتم و درس آموختم و از این پشتکار شما بس در شگفتم.[2]
پی نوشت ها:
[1] رابغ، دهکده ای است نزدیک شهر مکه و گویند «غدیر خم»در نزدیکی همین رابغ است.
[2] داستان مذکور را خود مرحوم میر حامد حسین در کتاب اسفار مکیه اش نوشته است و نسخه ای از این کتاب نزد دکتر مهدی خواجه پیری موجود است. آقای خواجه پیری داستان یاد شده را در ملاقاتی که در شهر قم داشتیم به نگارنده بازگو نموده که در همین جا از ایشان تشکر می کنیم و نیز از حجت الاسلام و المسلمین جناب آقای قرائتی که واسطۀ ملاقات بودند متشکریم.
