اعتدال بهاری چیست ؟

برای درک بهتر ابتدا چند پدیده را شرح می‌دهیم :

از نظر ناظر زمینی این خورشید است که در آسمان حرکت می‌کند؛ اما درواقع این زمین است که در مدار خود به‌دور خورشید در حال حرکت و هم‌زمان در حال چرخش حول محور مرکزی خود است، مدار ظاهری حرکت خورشید «دایره‌البروج» نام دارد.

حرکت زمین به دور خورشید را «حرکت انتقالی» می‌نامند. (در خلاف جهت عقربه های ساعت)

حرکت دیگری به نام حرکت وضعی وجود دارد که همان چرخش زمین به دور خود است. (در خلاف جهت عقربه های ساعت)

حرکت زمین در مدار بیضی‌وار به دور خورشید را نسبت به یک ستاره‌ی ثابت می‌سنجند و آن‌را «سال نجومی می‌نامند» که مدت زمان آن برابر با ۳۶۵روز و ۶ساعت و ۹دقیقه و ۹ ثانیه است.

سال نجومی مدت زمانی است که زمین نسبت به یک ستاره ثابت یک دور در مسیرش به‌دور خورشید می‌گردد.

اما در مورد حرکت ظاهری خورشید در آسمان، به‌نظر می‌رسد که خورشید در یک‌سال یک‌بار به دور زمین می‌گردد، این مدارِ ظاهری که دایره‌البروج نام دارد در نقاطی به نام اعتدالین، استوای آسمان را قطع می‌کند که آن نقاط «اعتدال بهاری» و «اعتدال پاییزی» نام دارند.

فاصله زمانی دو عبور متوالی خورشید از نقطه‌ی اعتدال بهاری را «سال اعتدالی» می‌نامند. سال اعتدالی به علت تأثیرپذیری از متغیرهای نجومی به دو صورت محاسبه می‌شود:

1. سال اعتدالی متغیر یا حقیقی

2. سال اعتدالی متوسط یا میانگین

ازاین‌رو باتوجه به متغیر بودنِ طولِ سال اعتدالی، سال خورشیدی قراردادی به‌صورت ۳۶۵ روز در قالب ۱۲ ماه تشکیل شده است؛ اما مبنای محاسبه‌ی نوروز دقیقا منطبق بر طول سال متغیر یا حقیقی است از این رو زمان تحویل سال؛ یعنی گذر خورشید از نقطه اعتدال بهاری به‌صورت دقیق محاسبه می‌گردد و گذر از آن، لحظه‌ی تحویل سال نام دارد.

حداکثر اختلاف سال اعتدالی متغیر و متوسط ۲۰ دقیقه است.

سال اعتدالی (سال خورشیدی اعتدالی) فاصله زمانی دو عبور متوالی خورشید از نقطه اعتدال بهاری است که مبنای گاه‌شماری خورشیدی قرار می‌گیرد.

طول سال اعتدالی متوسط برابر با : ۳۶۵روز و ۵ساعت و ۴۸دقیقه و ۴۵ ثانیه است که از سال نجومی حدودا 20 دقیقه کمتر است.

اما در هنگام عبور خورشید از نقطه اعتدال بهاری زمین نسبت به خورشید در چه وضعیتی است؟

در این تصویر به وضوح مشخص است که هنگام عبور خورشید از نقطه اعتدال بهاری، نور خورشید به‌طور عمود بر استوای زمین می‌تابد و این پدیده باعث می‌شود طول شب و روز در قطب‌های زمین «تقریبا» برابر گردد، به‌طوری‌که هنگام ظهر اگر شما در خط استوا باشید خورشید دقیقا بالای سر شماست، در قطب شمال در حال طلوع است و در قطب جنوب در حال غروب است، همچنین در این زمان خورشید دقیقا از شرق طلوع و دقیقا در غرب غروب می‌کند، در سایر روزهای سال به علت اختلاف زاویه‌ای محور زمین خورشید از شمال‌شرق طلوع می‌کند؛ البته علت استفاده از واژه «تقریبا برابر» برای طول شب و روز به این علت است که خورشید از روی زمین قطر زاویه‌ایِ قابل توجهی دارد (0.5 درجه) و هنگام طلوع با‌توجه به اینکه مرکز خورشید هنوز زیر افق است تابش آن به علت شکست نور در جو زمین، زودتر از عبور مرکز آن از افق به ما می‌رسد به همین علت طول روز کمی بیشتر از طول شب است.

از آنجا سال‌ها پیش نقطه اعتدال بهاری در صورت فلکی حمل بوده این نقطه، نقطه اول حمل نیز نامیده می شود. در حال حاضر به‌دلیل حرکات ویژه زمین مانند رقص محوری، نقطه اعتدال بهاری در این صورت‌فلکی قرار ندارد و به سمت چپ منتقل شده است.

گردآوری توسط تیم علمی انجمن نجوم اطلس
هادی آقایی
منابع :
وبسایت TIME AND DATE
https://www.timeanddate.com/calendar/march-equinox

وبسایت اسطرلاب
http://staryab.com/2015/03/22/spring-equinox

کتاب نجوم به زبان ساده
نوشته : مایر دگانی
ترجمه محمدرضا خواجه پور