چوب
چوب بعنوان یکی از مهمترین مصالح ساختمانی از قدیم مورد استفاده قرار می گرفته و در حال حاضر نیز به صورت چوب ماسیو ،کاغذ،مقوا،فیبر،نئوپان،تخته لایه،چوب ضربه ای و…در همه رشته ها کاربرد دارد.به طوری که میتوان گفت:بسیاری از فعالیتهای روزمره زندگی، بدون وجود چوب امکان پذیر نیست.
چوب با داشتن خواص منحصر به فرد خود،ماده ی بسیار مناسبی برای ساختمان سازی است و یقینا اولین ماده ای است که انسان ازان برای ایجاد سرپناه استفاده کرد.امروزه در برخی از کشورهای جهان،ساختمانهایی که تماما از چوب ساخته شده اند، بسیارند وبا اینکه عمر بعضی از انها به بیش از 300 سال می رسد، هنوز سالم و قابل استفاده اند. این موضوع به خوبی نشان می دهد که در صورت استفاده صحیح از چوب ، دوام ان کمتر از مصالح ساختمانی دیگر نیست.
سازه های چوبی به دلیل اینکه چوب خود یک جانداربوده باعث ارامش بیشتری در انسان می شوندو زندگی در این ساختمان ها از لحاظ روانی برای انسان مناسب تر است.
برای ساخت و سازهای چوبی باید جنگل ها را از بین بردو درخت ها را برید ولی یک راه برای این مشکل وجود دارد و ان هم اینکه به ازای بریدن هر درخت یک درخت بکاریم.درواقع می توان با ساخت جنگل های مصنوعی از الودگی کارخانه های تولید فولادو بتن جلوگیری کرد.
از جنبه معماری می توان گفت که خانه های چوبی باعث زیبایی شهر ها می شوند و رنگ و بوی خاصی به ان می دهند و در زندگی و روابط اجتماعی انسان نقش بسزایی دارند.
در ساخت و سازهای چوبی نیاز به تخصص های متعدد نیست و این کار درصد خطا را در حین ساخت و ساز کم می کند.
تعریف چوب :
چوب مصالح ساختمانی است که مستقیما از درخت بدست می اید (چوب طبیعی ) یا اینکه از خرده چوب ها،سرشاخه ها و ضایعات کشاورزی به همراه چسب های مخصوص طی فرایندهای خاص تولید می شوند (چوب های ساختگی یا تخته های مرکب ). و در ساختمان به صورت تیر ، ستون ، خرپا ،نماسازی و کف سازی
به مصرف رسید ه و در کارهای کمکی مانند قالب بندی و داربست به کار می رود.
مواد تشکیل دهنده چوب :
چوب یکی از پیچیده ترین ترکیبات شیمیایی است، که از عناصر:اکسیژن (44 درصد ) ، کربن (49 درصد ) ،هیدروژن (6 درصد ) و مقدار اندکی ازت ، و همچنین پلیمرهای سلولز (40 تا 50 درصد )، همی سلولز (10 تا 30 درصد )، لیگنین (20 تا 30 درصد ) تشکیل یافته است. لیگنین یکی از ترکیبات فنلی است که در ساختمان چوب نقش سیمان را دارد.
بخش عمده ی چوب را ترکیبات هیدرات های کربن تشکیل می دهد. درخت ها با جذب از هوا و نیز اب و مواد معدنی از زمین ، این ترکیبا ت کربوهیدراتی را ساخته ، در بافت های خود ذخیره می کنند.
رطوبت چوب :
چوب رطوبت جذب می کند و این از معایب چوب می باشد . اگر بتوانیم رطوبت چوب را در کمتر از 20 درصد نگه داریم ، قا رچ ها روی چوب تاثیری نخواهند داشت.
درواقع رطوبت در چوب باعث می شود که روی چوب قارچ هایی رشد کنند. همچنین این رطوبت باعث واکشیدگی (تورم چوب ) و همکشیدگی (جمع شدن چوب به دلیل از دست دادن رطوبت ) می شود.
وضع مکانیکی چوب :
مقاومت فشاری و کشش 60 – 130 و برش حدود 10 می باشد .
مزایای چوب :
1- اجرای اسا ن
2- سبک بودن
3- برای حمل و نقل نیاز به ماشین های سنگین نیست
4- الودگی صوتی کمتری ایجاد میکند
5- الودگی هوا را کمتر میکند
6- مصرف انرژی را کاهش می دهد و یک عایق حرارتی مناسب می باشد
7- مقاومت چوب از فولادو بتن بیشتر است
8- زغال که در هنگام اتش سوزی روی چوب به وجود می ایو بعنوان عایق حرارتی عمل میکند
9- چوب درخت در روز O2 و در شب مقدار کمی CO2 تولید میکند.
موادی که به چوب می زنند :
1- مواد ضد اتش سوزی ؛ می شود روی چوب را با فیلمی از انتی پیرین یا اشیا در ان پوشانید و خیس کرد . با موادو رنگ سیلیکات هم می شود این کار را کرد.
2- رویه نازک گچ یا سیمان ازبست که چوب داخل ان باشد نسوز خواهد بود.
3- رنگ یا روغن خشک یا تارو قطران باعث دوام و طول عمرچوب می شود. مخصوصا قطران باعث عدم تحرک حشرات در داخل چوب می شود.
4- مواد سمی که ضمن قوی و با دوام بودن، برای انسان مضر نباشد و به صورت محلول در اب یا خمیری قابل حل در روغن باشد. این مواد در مواردی که در تماس مستقیم با اب می باشد ، عبارتند از:سدیم فلوراید ،سیلکو فلوراید که پودر سفید رنگ بوده و در اب خوب حل نمی شود و ضرری برای چوب و اهن ندارد.
میزان مصرف ان 3 درصد در قشر رویه ومصرف در حداقل درجه هوای 15 می باشد. سدیم فلوراید با گچ و اهک نباید مخلوط مصرف شوند.سدیم سیلیکو فلوراید پودری است که در اب کم حل می شود و مشابه سدیم فلوراید1:3 است ، یعنی با سدیم فلوراید مخلوط می شود و روی چوب کشیده می شود.
ویژگی ساختمان های چوبی :
وجود ساختمان های چوبی که حدود 300 سال پیش ساخته شده و هنوز قابل استفاده اند ، بیانگر این واقعیت است که چنانچه چوب در شرایط مناسبی استفاده شود عمر مفید ان بیش از مصالح بنایی است. چوب در مقایسه با سایر مصالح ساختمانی بسیار سبک است و در نتیجه ، حمل ان به کارگاه هایی که با چوب سرو کار دارند ، راحت تر و ارزان تر صورت می گیرد.
از طرفی ساختمان های چوبی را می توان بدون در نظر گرفتن تغییرات جوی در هر زمان ساخت بدون اینکه شرایط مختلف فصول موجب توقف کار شود. درنتیجه ، زمان خانه سازی با استفاده از چوب کوتاه تر از مصالح دیگر است.
چون چوب نسبت به مصالح ساختمانی دیگر بسیار سبکتر و همچنین ضربه گیرتر می باشد، برای مناطق زلزله خیز مصالح ساختمانی خوبی است.
مقاومت سازه های چوبی در برابر زلزله :
فولاد و بتن مواد ی همگن هستند در صورتی که چوب ناهمگن است. درواقع ان گره هایی که درچوب وجود دارد و نیز در جاهایی که چوب شاخه دارد ، باعث کم شدن مقاومت چوب می شود.
یکی از دلایل انعطاف پذیری چوب این است که مدول الاستیسیته چوب کمتر از فولاد و بتن است.
مدول الاستیسیته چوب عمود بر الیاف است.
چوب می تواند خواص فیزیکی متفاوتی در جهات مختلف داشته باشد ،نیروی فشاری چوب در جهت الیا ف بیشتراز عمود الیا ف است.
جرم حجمی چوب در مقایسه با فولاد و بتن کم است ،که باعث مقاومت بیشتر چوب می شود.
انواع چوب هایی که در ساختمان مصرف می شوند :
چوب هایی که در ساختمان مورد مصرف دارند به دو دسته تقسیم می شوند:
سوزنی برگ ها (نرم چوب ) و پهن برگ ها (سخت چوب ).
درختان سوزنی برگ مانند سرو ، کاج ،سرخدار ،نراد و درختان پهن برگ مانند بلوط ،اقاقیا،افرا ،ممرز ،توسکا ، راش ، چنار ، صنوبر ، بید و غیره.
تفاوت های درختان سوزنی برگ و پهن برگ :
1- چوب سوزنی برگان دارای وزن مخصوص کمتر استدر نتیجه سبکتر و نرمتر می باشد لذا برای کارهای نجاری و قالب سازی اسان تر شکل می گیرد و خوش رنده تر می باشد و کار نجاری با انها ارزان تر تمام می شود. البته کار ساخته شده با ان بی دوام تر و غیر باربر تر می باشد.
2- چوب سوزنی برگان زودتر و بهتر از پهن برگان خشک می شود.
3- در صنایع ساختمان چه بطور مستقیم مانند درو پنجره و کمد و چه بطور غیر مستقیم مانند قالب بندی برای بتن و چه بصورت مبل و میزو صندلی از چوب سوزنی برگان که در ایران به نام کلی نراد معروف است استفاده می گردد.
4- همانطوریکه گفته شد سوزنی برگان سبک تر از پهن برگان می باشد یعنی در واحد حجم دارای تارهای چوبی کمتری هستند و بهمین دلیل مقدار ابی که در تارهای چوب موجود است و با حرارت دادن تبخیر نمی شود، در پهن برگان بیشتر است و در نتیجه این چوب دارای اب بیشتری بوده و بیشتر از سوزنی برگان کار می کند (تغییر شکل می دهد ) بهمین دلیل در صنایع ساختمان سازی سوزنی برگان بیشتر مورد توجه واقع می شوند.
انواع چو ب :
توسكا : Alnus
دو گونه توسکای قشلاقی و ییلاقی به نام های علمی Subcordate Alnus و Glutionose Alnuse در ایران وجود دارد. نام های محلی توسکا، تسکا و توسه است.
چوب درون نامشخص، رنگ کرم مایل به قرمز، دوایر سالیانه پهن با حدود نسبتا مشخص و موجدار در مقطع عرضی و پره چوبی آجری شکل قرمز رنگ در مقطع شعاعی و دوک های ظریف (پره ها) در مقطع مماسی از خصوصیات ظاهری چوب است. چوبی نیمه سنگین تا سبک است که به دلیل پرداخت و رنگ پذیری شکاف خوری و ابزار خوری خوب در صنعت مبلمان مصرف دارد ولی کم دوام
بوده که البته در آب دوام قابل توجهی دارد. بیشترین میزان فروش را در بازار چوب فروشان پس از راش را داراست که البته در حال حاضر مهمترین مورد مصرف آن طبق آمار موجود در کارخانجات تخته لایه سازی آن در برابر آب در ساختن بناهای آبی نیز مصرف میشود. قیمت چوب توسکا به صورت الواری در سال بوده است.
راش : Brich
نام علمی این چوب Fagus orientalis نام فارسی و بومی راش و مرس و نام انگلیسی آن Beech است. از خواص ظاهری چوب راش درون نامشخص و به رنگ کرم مایل به قرمز است.
دوایر سالیانه فشرده و در نتیجه در مقاطع طولی دارای خطوط کم و بیش مشخص ناشی از آن است. از بارزترین خصوصیات شاید بتوان به پره های چوبی در مقاطع طولی اشاره کرده که در مقطع شعاعی به پرمگس و در مقطع مماسی به دوک معروفند و این پره ها به صورت لکه های قرمز دیده میشود. چه بسا گاهی این پرمگس های زیبا عیب محصوب میشوند چرا که به عقیده نجاران این بخشهای چوب پس از رنگ کاری سیاه میشوند. گونه راش چوبی نیمه سنگین و دارای بافتی
همگن و تقریبا مقاوم در برابر حشرات و قارچهاست. گرده بینه های درجه 1 و 2 راش در ایران بیشتر به مصرف کارخانجات روکش و تخته لایه می رسد و گرده بینه های درجه 3 پس از تبدیل به الوار به بازار تهران (پل چوبی) روانه می شوند. بنا به اطلاعات بازار میزان تفاوت قیمت آن در 6 ماهه نخست در بازار تهران بوده است. به دلیل بافت همگن و درجه سختی مناسب این چوب بیشترین تقاضا را برای خرید به منظور تهیه مبل در بازار دارد. همچنین به دلیل قابلیت آغشتگی با انواع محلولهای حفاظتی بیشترین گونه مصرفی در کارخانه های اشباع است. البته اخیرا گونه های
خارجی راش از طریق آذربایجان وارد ایران شده است که بنا به ادعای مبل سازان و فرشندگان چوب کیفیت چوب راش ایرانی را ندارد ولی به دلیل ابعاد و رطوبت مناسب تخته ها میزان ضایعات کمتری، در امر فرآیند تولید دارد.
ملچ
چوبی به رنگ قهوای مایل به قرمز است و گاهی اوقات رگه های سبز رنگی در آن دیده میشود. چوبی درشت بافت، نیمه سخت و نیمه سنگین، نسبتا بادوام و در برابر ضربه بادوام و نسبت خمش مقاوم است. از این چوب بیشتر در ساختمانهای چوبی، ساخت مبلمان، روكش، قایق سازی، وسایل ورزشی، در و پنجیره و تخته لائی استفاده می شود .
افرا : Maple
این خانواده دارای گونه های مختلفی در ایران است از جمله میتوان افرا پلت، افرا شیردار و کیکم را نام برد. بزرگترین و فراوان ترین افرای ایران اپلت با نام علمی insigne Bosso و نام انگلیسی Maple است.
این گونه چوب درون نامشخص، چوب سفید مایل به کرم با درخشندگی کم و بیش صدفی دارد. دوایر سالیانه به دلیل فشردگی چوب تابستانه در مقطع عرضی کاملا مشخص و در مقطع مماسی نقوش مواج و در مقطع عرضی نقوش رگه ای مانند ایجاد کرده است که پره های چوبی ظریف و
قهوه ای رنگ و براق در دو مقطع مختلف طولی به صورت لکه ها و دوک ها نمایان است. چوبی نیمه سنگین با پرداخت آسان و هم کشیدگی کم باعث شده تا در صنعت مبلمان و روکش گیری جایگاه ویژه ای داشته باشد.
گردو
چوبی ریز بافت، به رنگ خاكستری مایل به قهوای تیره و دارای نقوش زیبا و نسبتاً با دوام است. این چوب نیمه سنگین و نیمه سخت و در مقابل فشار، خمش و كشش مقاوم است. از این چوب بیشتر در كارهای هنری و تزیینی، تهیه روكش، خراطی ساخت مبلمان، ساخت الات موسیقی، قنداق تفنگ، مجسمه سازی، منبت كاری و معرق كاری استفاده می شود.
چنار
چوبی به رنگ سفید روشن تا قرمز مایل به قهوه ای است كه لكه های قهوه ای صدفی دارد . چوبی است نیمه سخت وسنگین و با دوام كه از آن برای ساخت دربهای اماكن متبركه، دسته ابزار، صندلی، غربال، صندوق استفاده می شود.
بلوط
چوبی به رنگ قهوه ای روشن تا تیره، درشت بافت و با دوام است. این چوب نسبتاً نیمه سخت و نیمه سنگین تا سنگین است و در برابر سایش مقاومت زیادی دارد و بهترین چوب برای پاركت، ساخت مبلمان تهیه روكش، تراورس را آهن، مدل سازی است.
تبریزی
این چوب به رنگ سفید تا كرم روشن است و اغلب لكه های سیاه رنگ و یا قهوه ای دارد. چوبی است نسبتاً نرم، سبك كه دوام زیادی ندارد و كار با آن آسان است. برای ساخت كاغذ سازی، كبریت سازی، جعبه سازی، ادوات كشاورزی از آن استفاده می شود.
ممرز
چوبی ریز بافت به رنگ سفید تا سفید مایل به كرم و سخت و نیمه سنگین است . این چوب در مقابل ضربه و سایش مقاومت دارد و در كاغذ سازی، تخته خرده چوب سازی، تخته فیبر، واگن سازی، دسته ابزار، چوبهای تونلی از آن استفاده می شود.
كاح ایرانی (روس)
واژه چوب روسی در بازار چوب ایران به هر نوع چوب سفید رنگ وارداتی از روسیه تلقی میشود و کاربرد آن هم چندان تفاوتی نمی کند در حالیکه این چوب سفید خود شامل گونه های کاملا متفاوت چون نراد، نوئل و انواع کاجها می شوند.
همچنانکه گفته شد یکی از گونه های چوبی که به چوب روسی معروف است Abies یا نراد است که نام رایج آن در دنیا Fir و Sapen است.
این چوب فاقد درون چوب مشخص و به رنگ سفید مایل به قرمز، فاقد مجاری صمغی، راست تار، سبک، واکشیدگی و همکشیدگی کم، قابلیت ترک خوردن کم هنگام خشک شدن، بسیار خوش کار، سنباده خوری خوب، میخ خوری و پیچ خوری عالی هستند ولی با وجود تمام مزایا به راحتی در مقابل قارچها دچار مرض لکه آبی یا لکه قرمز میشوند از استحکام آن می کاهد. حشرات نیز علاقه زیادی به لانه گزینی و تخم گذاری در آن دارند و باید توجه داشت که چوبها دارای رگه قرمز به هنگام خشک شدن کاملا تاب بر می دارند.
این چوب به علت سبکی و ضریب الاستیته بالا از بهترین چوبها برای اسکلت ساختمان هاست. الیاف بلند و خمیر سفید آن در کاغذسازی مصرف فراوان دارد. در ایران این چوب غالبا در صنایع مبلمان استفاده می شود.
نراد
چوبی به رنگ سفید تا سفید مایل به كرم تا قهوه ای مایل به صورتی است، راست تار و دارای نقوش زیبایی است. چوبی است سبك، نرم و كم دوام كه كار با آن آسان است و در كارهای ساختمانی، قفسه سازی، بسته بندی از آن استفاده می شود.
ماهاگونی یا آكاژو
آکاژوها به دو دسته آکاژوی آمریکایی و آفریقایی تقسیم میشوند که اغلب آکاژوی آفریقایی در بازار ایران یافت میشود. نام علمی این گونه Khaya inveeonsis و از خانواده Miliacea است. نام های محلی متفاوتی در کشورهای مختلف آفریقا دارد. درون چوب قرمز رنگ و برون چوب نازک سفید مایل به صورتی رنگ دارد. بافت یکدست و وجود پرمگسهای درخشان و براق که با تغییر جهت نور درخشش متفاوتی دارند از ویژگیهای شاخص این چوب است. در مقطع شعاعی نقوش نواری
صدفی و در مقاطع مماسی نقوشی متنوع چون موجی، مجعد، جناغی دارد. یکی از پرمصرف ترین چوب های دنیا برای تهیه روکش های قیمتی است. به دلیل همکشیدگی و واکشیدگی کم در هنگام خشک شدن کمتر دچار عیب می شود. ضربه پذیری خوب، پرداخت عالی، پیچ خوری و میخ خوری بالا از خصوصیات بارز این چوب است ولی رنگ پذیری و واکس خوری باید همراه با بتونه کاری
انجام شود. در تهیه روکش و مبلسازی بیشترین مصرف را داراست. به دلیل ضربه پذیری و ضریب الاستیسیته بالا در تهیه قایق های بادبانی و تفریحی مناسب است.لازم به ذکر است که چوبهای دیگری نیز تحت عنوان آکاژو در بازار دیده میشوند که اسامی واقعی آنها سیپو، کیسپو و ساپلی است.
آكونه (گابون)
چوبی است به رنگ صورتی كم رنگ تا پر رنگ، سبك، نرم، ریزبافت و كم دوام كه به خوبی ورقه ورقه می شود. برای تهیه كاغذ سازی، قایقهای سبك، و غیره از آن استفاده می شود.
ساج (تیك)
چوبی است به رنگ قهوه ای طلایی تا قهوه ای پنج پر رنگ با خطهای سیاه كه بسیار سنگین و با دوام است. این چوب در صنعت كشتی سازی، صنایع ظریف به خصوص خاتم كاری، ساخت ابزار آزمایشگاهی، روكش گیری، قسمتهای بیرونی و داخلی ساختمان موارد مصرف دارد.
چوب آبنوس
آبنوس درخت سیاه رنگی است یا چگالی نسبتاً بالا و بسیار خوش بو. تنه داخلی چوب به رنگهای مختلف زرد سفید تا قهوه ای و سیاه دیده می شود و انواع مختلف چوب ابنوس : ابنوس سیاه، آبنوس مرمری یا مرمری آندامان، آبنوس كاكی . آبنوس به دلیل سختی و استهكام بالا در اخت وسایلی نظیر انواع مبلمان، میز و صندلی ، پیانو مورد استفاده قرار می گیرد.
چوب افرای سیاه
برای ساخت لوازمی هم چون خط كش و دكوراسیون بزرگ استفاده می شود.
چوب والسا – بالسا
سبك ترین چوب تجاری است دارای سفتی و قابلیت فرم دهی فراوانی است. و به رنگهای سفید تا زرد روشن و قهوه ای ملایم دیده می شود. از چوب بالسا در ساخت قطعات صنعتی ظریف مانند: دیوار سازی داخل هوا پیما، در ساخت ماكت ها ، و آثار هنری استفاده می شود.
زبان گنجشك(ون)
چوبی است دارای مقاومت و سختی مناسب و دارای قابلیت فرم پذیری مناسب. رنگ این چوب عموماً زرد ملایم است كه برای ساخت كه برای ساخت قطعات چوبی مانند قاب و فرم تابلو ها، عصا، راكت تنیس استفاده می شود.
چوب شمشاد
چوب شمشاد به دلیل تراكم بالای آوند ها و لیفهای آن دارای چگالی بالا می باشد. از این چوب در كارهایی استفاده مانند خاتم كاری و و منبت كاری استفاده می شود.
چوب لاله درختی
چوبی با بافتهای نزدیك و متراكم و به رنگ زرد وجود دارد و به دلیل كیفیت عالی در ساخت انواع مبلمان قیمتی، ظروف چوبی ، جعبه ها ، اسباب بازی و غیره به كار می رود.
چوب كاج بلسان ( Balsam fir )
چوب كاج بلسان یا چوب نراد كه از خانواده كاج است و به رنگهای سفید،قهوه ای، و با رگه های صاف و ظریف دیده می شود و به طور عمده برای خمیر كاغذ و جعبه سازی مورد استفاده قرار می گیرد. اما شیره و صمغ حاصل از این درخت به عنوان چسب شفاف به كار می رود و در رنگهای مختلف روغنی از آن استفاده می شود.
وزن مخصوص چوب :
بطور کلی وزن مخصوص اغلب چوبها کمتر از یک گرم بر سانتیمتر مکعب است (سبک تر از اب )باید توجه نمود که هر قدر میزان رطوبت در چوب بیشتر باشدوزن مخصوص ان به یک نزد یک تر است بدین لحاظ معمولا وزن مخصوص کلیه چوبها را با رطوبت ثابت اندازه می گیرند و این رطوبت 15 درصد می باشد و وزن مخصوص انرا با D15 نشان می دهند.
وزن مخصوص چوب در صنعت ساختمان از این نظر قابل اهمیت است که هرقدر چوب سنگین تر باشد یعنی هر قدر چوب دارای وزن مخصوص بیشتر باشد مقاوم تر بوده و بارهای وارده را بهتر تحمل می نماید.
بارگذاری روی چوب ها باید در امتداد الیاف ان باشد زیرا در این جهت چوب بار بیشتری تحمل می کند البته برای پوشش سقف ها در جهت عمود بر الیاف نیز روی چوب بارگذاری می گردد بدین طریق که تیرهای چوبی را به فاصله ی حدود 50 سانتیمتر از همدیگر روی دهانه سقف قرار می دهند و روی انرا حصیر مخصوصی پهن می نمایند و روی انرا شفته می ریزند و روی انرا با کاهگل ایزوله می نمایند و از زیر چوبها را تخته کوبی می نمایند تا هم سطح شود و روی انرا گچ کاری می کنند . به این تخته کوبی ها اصطلاحا توفال کوبی می گویند
این طریق پوشش سقف از قدیم در ایران مخصوصا در تهران مرسوم بوده ولی اکنون بکلی منسوخ شده است.
وزن مخصوص چوب های ایران بین 4/0 گرم بر سا نتیمتر مکعب برای چوبهای تبریزی و 58/0 گرم بر سا نتیمتر مکعب برای چوب های انجیری می باشد و چوبهای سنگین تر از یک حتی 52/1 گرم بر سا نتیمتر مکعب نیز یافت می شود ولی کار کردن با این چوب ها بسیار مشکل است زیرا میخ به سختی در ان فرو می رود و برای بریدن و رنده کردن انها به ابزارهای مخصوص نیاز داریم بهمین علت این چوبها در صنعت ساختمان مورد مصرف ندارند.
نقوش چوب :
یکی از عللی که چوب را تا به این حد در صنعت ساختمان سازی مورد مصرف قرار داده است نقش های زیبا و جالب انست. این نقوش که کلا بوسیله ی منظم بودن و یا نامنظم بودن الیاف چوب بوجود امده اند اغلب از نظر تجاری و بازار فروش دارای اهمیت می باشند.
ویژگی های عمومی و الزامات کاربردی:
– چوبی که در صنعت ساختمان به مصرف می رسد باید از نظر بافت و ظاهر یکنواخت ، تمیز و عاری از ترک و صمغ ، فاقد تابیدگی ، پیچیدگی و سایر معایب باشد.
وجود گره ، بن شاخه ،قسمت های پوسیده و خشک شده ،تجمع شیره گیاهی و صمغ روی سطوح نمایان چوب نشانه نامرغوب بودن ان است.
از 3 سا نتیمتر در هر متر طول نسبت به امتداد طولی الواروجود داشته باشد ، ان چوب برای ساخت درو پنجره مناسب نیست.
شرایط انبار کردن و نگهداری :
– چوب باید در انبارها به گونه ای نگهداری شود که ویژگی های ان تغییر نکرده و از گزند عوامل اسیب رسان دور باشد.
– انبار مواد چوبی باید به دور از اتش و مواد قابل اشتعال بوده و دارای سیستمهای اعلام و اطفای حریق باشد.
– چوب باید دربرابر حشرات ، اتش و رطوبت محافظت شود . برای مثال می توان از قیر ،قطران و … استفاده کرد.
فراورده های چوبی :
پارکت یا فرش چوبی : یکی دیگراز فراورده های چوبی که در ساختمان مورد استفاده قرار می گیرد پارکت یا فرش چوبی می باشد از انجا که برای ساختن پارکت از قطعات کوچک چوب استفاده می نمایند این فرش از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است.
چوبی که برای ساختن پارکت استفاده می شود باید دارای مقاومت در مقابل سایش باشد و همچنین باید دارای نقش زیبایی نیز باشد تا به سالن یا اطاق کار جلوه مخصوص بدهد. در ابتدا برای ساختن پارکت فقط از چوب گردو استفاده می نمودند که دارای نقش زیبایی می باشد ولی بعلت گرانی این چوب بعدا از چوبهای دیگر مانند راش – بلوط – ممرز – ماهاگونی نیز برای ساختن پارکت استفاده شد.
برای ساختن نوعی از پارکت بعد از انکه چوب مورد نیاز را خشک کرده و رطوبت انرا تنظیم نمودند چوب را با اره به قطعا ت 2 سا نتیمتر در 10 سا نتیمتر می برند ضخامت پارکت در حدود 4 تا 5 میلیمتر می باشد بعد پنج عدد از این چوبها را پهلوی هم قرار می دهند تا مربعی به ابعاد 10 سا نتیمتر در 10 سا نتیمتر بدست اید .انگاه 25 عدد از این مربع ها را طوری روی یک صفحه کاغذ می چسبانند که یک مربع 50 در 50 سا نتیمتر حاصل بشود .
البته خطوط چوبهای هر مربع 10 در 10 مخالف جهت مربع پهلویی خود می باشد.
این مربع های 50 در 50 را با چسب در محلی که قبلا اماده گردیده و زیر سازی شده است می چسبانند و پس از سمبا ده کاری روی انرا با لاک و با رنگهای شیشه ،مانند نیم پلی استر و غیره می پوشانند نقش و نگار و رنگ اصلی چوب از پشت این رنگها بخوبی قابل رویت می باشد.
فرش های پارکت بعلت ارزانی و دوام و منظره زیبایی که دارد برای فرش دفاتر کار و سالن ها مورد استفاده قرار می گیرد. باید توجه نمود که فرش پارکت باید بکلی از رطوبت دور باشد و اگر در طبقه همکف از ان استفاده می شود باید حتما زیر پارکت را با یک لایه قیر و گونی ایزوله نمود.البته اگر در زیر طبقه همکف زیرزمین ساخته شود ایزولاسیون رطوبتی لازم نیست .
نئوپان :
نئوپان یا نووپان تخته ای است که از خرده چوب و چسب ساخته شده و بیشتر در ساختن میز ،کمد ،طبقه بندی کمد ها ،قفسه بندی ، قفسه های جای کتاب ،کابینت اشپزخانه و حتی در ساختن درهای ورودی اطاق ها بکار برده می شود .
بعلت انکه نئوپان تغییر شکل نمی دهد و در مقابل رطوبت باد نمی کند و از طرفی قیمت ان نسبت به چوب ارزان تر می باشد روز به روز بیشتر در صنایع نجاری مخصوصا ساختن تزئینات داخلی ساختمان مورد استفاده قرار می گیرد.
برای ساختن نئوپان شاخه های باریک درختان که برای ساختن الوار مورد مصرف ندارد و همچنین چوب های کوتاه و خورده چوب و بطور خلاصه هر نوع چوبی را که در کارهای دیگر مصرف نمی شود مورد استفاده قرار می دهند.
بدین طریق که این چوب ها را جمع اوری نموده و در کارخانه نئوپان سازی انرا اسیاب کرده و خرد می نمایند انگاه انرا به دستگاه های خشک کن برده و رطوبت انرا حداکثر به 10 درصد می رسانند انگاه انها را در جای خشک انبار می کنند بطوریکه با هوای ازاد نتواند تبادل رطوبت نمایند.وقتی به اندازه ی کافی ریزه چوب پوسته چوب تهیه شد انها را با چسب های رزینی مصنوعی مخلوط می نمایند این چسب ها باید طوری باشد که در مقابل اب و رطوبت هوا تغییر شکل ندهد و به گفته دیگر اب نباید در این چسب ها نفوذ نماید زیرا در این صورت این چسب ها در اثر رطوبت باز شده و موجب متلاشی شدن نئوپان می گردند.
پوسته چوب ها و ریزه چوب های امیخته به چسب را در سه لایه روی قالب های مخصوص می ریزند و انگاه انها را تحت فشاری معادل 10 تا 20 کیلو گرم بر سا نتیمتر مربع و در حرارت 150 درجه سا نتیگراد قرار میدهند و بعد از انکه ضخامت ان به مقدار معین رسید کناره های انرا با ماشین های کناره بر بریده و روی انرا با ماشین سمباده صاف کرده و انرا به بازار عرضه می نمایند .
ابعاد تخته های نئوپان متفات بوده و هر کارخانه با اندازه مخصوص بخود نئوپان تهیه و به بازار عرضه می نماید و تقریبا اندازهای ان 120 در 280 سا نتیمتر می باشد.
ضخامت نئوپان نیز برحسب کارهای مختلف متفاوت است و از حدود 3 یا 4 میلیمتر تا 20 میلیمتر به بازار عرضه می شود .
نئوپان های 3 یا 4میلیمتری برای ساختن روپوش درهای ورودی اطاق ها مورد استفاده قرار می گیرد و نئوپان های 18 و 20 میلیمتری برای ساختن میزهای بزرگ و طبقه بندی کمدها مصرف می شود.
روی نئوپان را با یک لایه رنگ شیشه ای (پشت پیدا ) می پوشانند تا بدین وسیله از نفوذ رطوبت هوا در ان جلوگیری شود و همچنین بعضی مواقع روی ان بک لایه روکش می چسبانند و از ان برای کارهای تزئیناتی استفاده می نمایند.
وزن مخصوص نئوپان در حدود 6/0 گرم بر سا نتیمتر مکعب بوده و دارای مقاومت فشاری و کششی نسبتا خوب می باشد و مخصوصا بعلت انکه برای ساختن ان از خورده چوب و تراشه ها و چوب های هیزمی و قطعات غیر قا بل مصرف استفاده می شود فوق العاده ارزان می باشد.
از نئوپان بعنوان دیوارهای جداکننده ( پارتیشن ) در ساختمان نیز استفاده می شود.
در ایران چندین کارخانه نئوپان سازی بزرگ و کوچک در شمال و مرکز مشغول کار می باشد.
تخته سه لا :
به تخته هایی که از چند لایه نازک روکش که بوسیله چسب به همدیگر چسبیده شده اند تخته سه لا گفته می شود.
تعداد لایه های تخته سه لا ممکن است 3 یا 5 یا7 و حتی9 لایه باشد ولی از انجا که اولین بار این تخته ها با سه لایه ساخته شده و به ایران وارد شد بین نجاران ایرانی به غلط بنام تخته سه لا معروف شده است.
در بازار کار به این نوع تخته بعلت فنری بودن تخته فنری هم می گویند. ضخامت هر لایه ان در حدود 5/1 میلیمتر است و انها را طوری روی هم می چسبانند که الیاف هر لایه عمود بر الیاف لایه های زیری و روئی خود باشد در اثر همین مطلب تخته سه لا ها دارای مقاومت بسیار خوبی بوده مخصوصا در مقابل رطوبت هوا تغییر شکل نمی دهد (کار نمی کند ).
برای ساختن تخته های لایه ای ابتدا الوار مورد نظر را به دستگاه برش برده و انرا با ضخامت های 5/1 میلیمتر ورقه ورقه می نمایند ان گاه این ورقه ها را درجه بندی می کنند. زیرا معمولا در لایه های وسط که به ان مغز هم گفته می شود از ورقه های نا مرغوبتر استفاده می شود و در لایه های خارجی از چوب مرغوب استفاده می گردد. انگاه ورقه های جدا شده را به قسمت چوب خشک کنی می برند پس از انکه رطوبت ان تنظیم شد ورقه ها را به دستگاه چسب زنی هدایت می نمایند .نوع چسب مورد مصرف در تهیه تخته
های چند لایه بسیار حائز اهمیت می باشد و با محل مصرف تخته از نظر اب و هوا متفاوت است.
بعد از انکه لایه های میانی از دو رو ولایه های بیرونی بوسیله دستگاه های چسب زنی به چسب اغشته گردید انها را روی هم قرار می دهند. مدت فاصله زمانی بین چسب پاشی و روی هم قرار دادن لایه ها بسیار مهم است و بستگی به نوع چسب و درجه حرارت محیط دارد زیرا اگر این زمان از مدت معینی کمتر باشد و باصطلاح قیل از انکه چسب دو نم بشود انها را روی هم قرار دهند و
تحت فشار بگذارند چسب از کناره های تخته به بیرون می اید و اگر دیر تر از زمان معین انها را روی هم قرار دهند چسب قدرت چسبندگی خود را از دست می دهد و لایه ها از همدیگر جدا می شوند.
پس از انکه لایه ها روی هم قرار گرفت انرا به سمت دستگاه پرس هدایت می کنند با توجه به نوع چسب ممکن است از پرس سرد یا گرم استفاده شود ولی چون اغلب کارخانه های بزرگ برای ساختن تخته های چند لایه از نوع چسب های رزین مصنوعی مخصوصا فنل فرم الدئید استفاده می کنند لذا در موقع پرس کردن از پرس های گرم استفاده می گردد.
حرارت دستگاه پرس در حدود 150 درجه سا نتیگراد و فشار ان معادل 15 یا 20 کیلوگرم بر
سا نتیمتر مربع می باشد. پس از پرس کاری تخته ها را مدتی در اطاق گرم با حرارتی حدود 50 درجه سا نتیگراد قرار می دهند تا هم عمل چسبندگی به حداکثر خود برسد و هم رطوبت تخته متعادل گردد به این عمل که دوباره خشک کردن می گویند ممکن است 6 تا 7 ساعت طول بکشد. انگاه تخته ها را به ماشین دورزنی برده و انها را اندازه می کنند و پس از پرداخت کردن بوسیله ماشین های سمباده به بازار می برند.
لایه رویی تخته سه لایی را به مصرف لوازم زینتی می رسد از چوب هایی با رنگ و نقش زیبا انتخاب می کنند . علت انکه تخته سه لا ( یا تخته چند لا ) تغییر شکل نمی دهد انست که الیاف لایه های ان در جهت های مخالف یکدیگر قرار دارند و نیروهای ایجاد شده در هر لایه بوسیله لایه های بالایی و پایینی ان خنثی می گردد بهمین علت می توان از تخته سه لا تخته های محدب تولید نمود که در صنعت کشتی سازی و هوا پیما سازی مورد مصرف دارد.
همچنین در ایران برای ساختن در ورودی اطاق ها ، بسته بندی کالاهای تجاری ، ساختن مبل و میز و صندلی قفسه های اشپز خانه ، قفسه های جا لباسی ، قفسه های کتابخانه از تخته سه لا استفاده می شود.
تخته سه لایه کبوده
تخته سه لایه روسی
تخته سه لایه راش
روکش :
همانطوریکه قبلا نیز گفته شد بعضی از چوب ها دارای نقش ها و رنگ های بسیار زیبا و جالب هستند مانند چوب های ملچ – راش – گردو – توسکا – ماهاگونی و غیره و بشر بعلت زیبا پسندی که در طبیعت او می باشد علاقه داشت لوازم و مایحتاج خود را با این چوب ها بسازد تا بدین وسیله به زیبایی محل زندگی خود بیافزاید. ولی تقاضای بیش از حد برای این چوب ها و مقدار محدود ان در طبیعت باعث بالا رفتن قیمت ان شد برای رفع این مشکل بشر به فکر افتاد که چوب های خوش رنگ و خوش نقش را به صورت ورقه های نازک دراورده و این ورقه های نازک را روی چوب های ساده تر و ارزان تر بچسباند و بدین ترتیب صنعت روکش سازی بوجود امد.
کفپوش های چوب پنبه ای:
کفپوش های چوب پنبه ای در دو نوع زیر تولید می شوند :
– لینولیوم :مواد اولیه ساخت لینو لیوم ، روغن برزک ، گرد چوب پنبه ، رزین و گرد چوب است که طی فرایندهای خاص از انها ورق هایی به ضخامت 2 تا 6 میلیمتر تهیه و به صورت های توپ هایی به عرض 1800 میلیمتر و کاشی های مربعی به ابعاد 200 تا 300 میلیمتر می برند.
– کاشی چوب پنبه ای : کاشی چوب پنبه ای از اختلاط تراشه ها و خرده چوب های چوب پنبه با رزین و فشردن مخلوط خمیری در قالب ساخته می شود. ضخامت کاشی ها 5/4 تا 8 میلیمتر و اضلاع کاشی های مربعی 150 تا 300 میلیمتر و اندازه کاشی های مستطیل 150 در 300 و 300 در 600 میلیمتر است.
دیوار پوش ها و سقف پوش های چوبی :
در پوشش بدنه و سقف ، از تخته هایی به ضخامت 25 تا 50 میلیمتر استفاده می شود و هم از تخته لایی و فیبر.
درحالت اول از چوب گونه های مختلف از قبیل کاج ، سرو ، صنوبر ، زبان گنجشک ، راش و ماهاگونی استفاده می شود. پهنای تخته ها از 50 تا 300 و درازای انها از 1 تا 3 متر است. سطح تخته ها ممکن است به صورت خشن ،صاف یا ابزار خورده باشد. اتصال تخته ها با کام و زبانه انجام می شود تخته ها در کار خانه خشک شده وممکن است به صورت چشمه پر و لاک زده به بازار عرضه شوند.
پوشش سقف و بدنه با تخته چند لا از انواع نرم چوب هایی مانند صنوبر ،کاج و سرو یا سخت چوب هایی چون گردو ،غان ، راش ،زبان گنجشک ،بلوط ،ماهاگونی و ساج بر روی زیر سازی انجام می شود.ضخامت تخته چند لا از 6 تا 20 میلیمتر ،عرض پنل ها 2/1 متر و طول انها از 1/2 تا 3 متر می باشد. اتصا ل تخته ها ممکن است با کام و زبانه انجام شود یا به صورت ساده پهلوی یکدیگر قرار گرفته و روی درزها با روکوب چوبی پوشانده شود.
پوشش بدنه با تخته فیبری به ضخامت 12 میلیمتر نیز همانند تخته چند لا انجام می شود. سقف پوش های با تخته فیبیری ممکن است به شکل تایل ها ، نوارها یا پنل هایی مستقیما زیر سقف اصلی ،نصب یا به شکل سقف کاذب اویخته اجرا شوند.
MDF :
MDF نوعی فیبر است که از خرده چوب به هم فشرده تحت فشارو حرارت بوجود می اید. اکنون در بیشتر موارد سازندگان کابینت از MDF به جای تخته سه لایی یا تخته های نئوپان استفاده می کنند.
در MDF ما الیاف چوب داریم برعکس نئوپان که خرده چوب داشتیم . از خصوصیات MDF ها میتوان موارد زیر را نام برد :
– چگال بودن MDF یعنی زیاد بودن ذرات چوب در واحد حجم ان ، محکم و بدون گره بودن این نوع فیبر که به سوراخ کاری و سوهان کاری ان و ایجاد فرم های دلخواه کمک می کند .
– بافت همگن و سطح یکنواخت و همواری دارد.
– وجود ذرات بسیار ریز و نرم ،بافت غیر قابل تشخیصی دارد .
– این نوع فیبر به راحتی با چسب چوب به هم می چسبد .
– سطح ان را می توان رنگ روغن یا رنگ پلاستیک زد و همچنین با لترون یا اچ پی ال یا ملامین روکش کرد .
– نسبت به اب مقاومت بیشتری دارد.
MDF در ساخت کابینت ، دیوارهای چوبی ، کمد و دکوراسیون داخلی منازل استفاده می شود .
تخته خرده چوب :
صنعت تخته خورده چوب یكی از صنایع جدید است و در مقایسه با صنایع تخته فیبر وتخته چند لایه قدمت چندانی ندارد. این صنعت در حال حاضر به علت استفاده از هر گونه ضایعات چوبی اعم از سه ریال شاخه ها، و مازاد مزارع پنبه وغلات، كتان و كنف و دیگر گیاهان چوبی در ردیف مهمترین صنایع وابسته به چوب قرار دارد. تعدادی از واحدهای تولیدی تخته خرده چوب در ایران عبارتند از : نكا چوب، شموشك و شهید باهنر گرگان، نئوپان گنبد، و ……..
تعریف تخته خرده چوب: تخته خرده چوب فرآورده چوبی صفحه ای شكل است كه از مخلوط خرده چوب با سایر مواد لیگنو سلولزی و مواد چسبنده به كمك فشار و حرارت دادن ساخته می شود
طبقه بندی تخته خرده چوب بر اساس روش ساخت (نوع پرس كردن تخته های حاصل از پرس صفحه ای(صاف): در این روش جهت طول ذرات تشكیل دهنده كیك تخته خرده چوب به صورت اتفاقی مرتب شده است. این تخته از نظر شكل مقطع (ساختمان نیمرخ ضخامت تخته) خود به چند دسته تقسیم می شوند كه عبارتند از: تخته های یكنواخت یا یك لایه، تخته های سه لا تخته های ریزش تدریجی(بدون لایه مشخص) وتخته های چند لا
تخته های حاصل از پرس غلتكی(پرس بی انتها): در این روش غلتكهای پرس ثابت اند و فقط حركت چرخشی دارند، كیك تخته خرده چوبها از بین غلتكها عبور می كند و به ضخامت تنظیم شده(فاصله بین دو غلتك بالا و پایین) در می آید در این روش می توان تخته های یك لا، سه لا، ریزش تدریجی و چند لایه تولید كرد
تخته های تولید شده با پرس قالبی(قالب گیری شده ): تفاوت اساسی این روش با ساخت تخته خرده چوب با پرس صفحه ای در شكـل ظاهری صفحـــه پرس است. صفحـــات این پرس به شكلهای بر جسته، فرو رفته، انحنا دار، و یا پروفیل دار ساخته می شود و تخته هایی با شكل های مختلف به وجود می آورند: ماند صفحات ورزالیت
طبقه بندی تخته خرده چوب بر اساس چگونگی سطح(رویه): بر این اساس، تخته خرده جوب به چهار دسته تقسیم می شوند:
تخته خرده چوب بدون روكش : كه به دو صورت سنباده شده وجود دارد این تخته بیشتر در مصارف عمومی و جاهایی كه در معرض دید شدید، مانند: سقف كاذب، طبقات داخلی كمد مورد استفاده قرار می گیرد .
تخته خرده چوب با روكش مصنوعی: سطوح این نوع تخته خرده چوب ها به وسیله روكشهای مصنوعی (كاغذ آغشته به چسبهای مصنوعی) پوشیده می شود. سطح حاصله با توجه به نوع كاغذ مصرفی(ساده، رنگی، نقش دار) یا دارای نقوش مختلفی از چوب باشد. از این تخته در مكانهایی كه حرارت و رطوبت زیاد باشد می توان مصرف كرد، مانند: دیوار حمام و رختكن، میز رستورانها، كابینت آشپز خانه
تخته خرده چوب لعاب دار(لاك كاری شده): سطوح این نوع از تخته ها، توسط یك لایه رنگ آغشته به مواد حفاظتی و ضد رطوبتی پوشیده می شود و بر حسب مورد مصرف ممكن است یك سطح یا هر دو سطح آن لاك كاری شودر،این تخته در دیوارهای آشپزخانه،حمام، سرویسهای لابراتورها و موارد دیگر مصرف می شود
