اگر از جملۀ علاقه مندانِ جدیِ موسیقی باشید، احتمالا دو اصطلاحِ میکس و مسترینگ به گوشتان خورده است، دو مرحله از فرایندِ تولیدِ یک قطعۀ موسیقی که نقشی اساسی در بالا بردنِ کیفیتِ خروجیِ نهایی ایفا می کنند. در این مقاله قصد داریم مفهومِ دقیقِ این دو عبارت را بطورِ واضح برای شما شرح دهیم تا اگر در موردشان ابهامی دارید برطرف شود، بخصوص که برای بسیاری از افراد، مرزِ جداکنندۀ این دو از هم، مبهم و غیر واضح است. همچنین در انتها به سخت افزارها و نرم افزارهای لازم برای انجامِ میکس و مسترینگ اشاره خواهیم کرد. اما قبل از پرداختن به این دو مرحله بهتر است نگاهی کلی به مراحلِ خلقِ یک قطعۀ موسیقی بیندازیم.
مراحلِ ساختِ یک قطعۀ موسیقی، پیش از میکس و مسترینگ
اولین مرحله در خلقِ موسیقی، آهنگسازی است. در این مرحله بر اساسِ ایدۀ اولیه، هسته و ساختارِ اصلیِ آهنگ، یعنی ملودی، ریتم و آکوردهای اصلی توسطِ آهنگ ساز شکل می گیرد و قالبِ اصلیِ کار ریخته می شود. پس از نهایی شدنِ ساختارِ اصلیِ کار، نوبت به تنظیمِ آهنگ می رسد. در مرحلۀ تنظیمِ آهنگ، صداها و سازهای موردِ نیاز طبقِ تشخیصِ آهنگ ساز و بر اساسِ خلاقیت و ذوقِ موسیقایی اش انتخاب شده، هرکدام بصورتِ یک ترک یا لاینِ جداگانه ضبط و به هم اضافه می شوند. ضبطِ استودیویی و حرفه ایِ لاین ها از عواملِ بسیار مهم در تعیینِ کیفیتِ خروجیِ نهایی است. لاین ها البته می توانند با استفاده از نرم افزارهای ویژۀ آهنگسازی هم خلق شوند. محصولِ این مرحله، در واقع مادۀ خامِ مراحلِ بعدی یعنی میکس و مسترِ آهنگ است.
خروجیِ مرحلۀ تنظیمِ آهنگ، پیش از میکس و مسترینگ، مجموعه ای از لاین ها است که هنوز درست کنارِ هم ننشسته اند و نظم و داینامیکِ خوبی ندارند. به عبارتی می توان گفت این خروجی، شلوغ است و حسِ خوبی به شنونده نمی دهد. برای ایجادِ نظم و داینامیکِ مناسب در آهنگ، از میکس و مسترینگ استفاده می کنیم. این مراحل درواقع پرداختِ نهاییِ کار هستند که در آن ها با تغییرِ پارامترهایی چون عمق، ارتفاع و پنینگِ صداها، ایده آل ترین و دلنشین ترین خروجیِ ممکن به دست می آید. میکس و مسترینگ، فرایندهایی بسیار آمیخته و مرتبط به هم هستند، و اغلبِ نرم افزارها، پلاگینها و سخت افزارهای موردِ استفاده در این دو فرایند هم با یکدیگر مشترکند.
اما تفاوتِ میکس با مسترینگ چیست؟ کلیدی ترین نکته ای که این دو مرحله را از هم تفکیک می کند، عنصرِ محوری و مرکزِ توجهِ هرکدام است، در میکس، نقطۀ تمرکزِ اصلی، خودِ لاین ها بصورتِ تک تک هستند.
در این مرحله هدف، ایجادِ نهایتِ کیفیت، بالانس و جاگیریِ مناسبِ هر لاین در ترکیبِ نهایی است، در مرحلۀ مسترینگ اما، تمرکز بر مجموعۀ همۀ لاین ها کنارِ هم است تا صدای نهایی تا حدِ امکان تمیز، شفاف و گوش نواز باشد. این مرحله را می توان به پولیشِ نهاییِ کار تشبیه کرد که با هدفِ دستیابی به حداکثرِ درخشندگی و اثرگذاری انجام می شود، نهایتا بعد از انجامِ این دو مرحله، قطعۀ ساخته شده برای عرضه و تکثیر بر روی دیسک یا در انواعِ فرمت های آنلاین آماده خواهد بود. پس از این مقدمه، به سراغِ توضیحِ دقیق ترِ فرایندی که در این دو مرحله طی می شود می رویم.
برای فهمِ دقیقِ فرایندِ میکس و مسترینگ، صدا را بعنوانِ پدیده ای سه بعدی در نظر بگیرید. برای درکِ سادۀ این موضوع، دو اسپیکرِ روبروی تان را در ذهن تصور کنید. در این تصویر، فاصلۀ جلو تا عقبِ اسپیکر را عمقِ صدا، فاصلۀ بالا تا پایینِ اسپیکر را ارتفاعِ صدا، و فاصلۀ میانِ دو اسپیکر را عرضِ صدا در نظر بگیرید. این سه پارامتر، عناصری هستند که در مرحلۀ میکس و مسترینگ با تغییرشان به نتیجۀ دلخواه در خروجیِ نهایی می رسیم. بیایید به هرکدام از این ها جداگانه نگاهی بیندازیم.
1-عمقِ صدا
پارامترِ عمقِ صدا، همان احساسِ دوری یا نزدیکی به منبعِ صداست. برای درکِ تفاوتِ عمقِ کم و زیادِ صوت، این دو حالت را با هم مقایسه کنید: حالتی را که در آن کسی شما را از آن طرفِ اتاق صدا می زند، با حالتی که کسی کنارِ گوش تان اسم تان را صدا می زند. در این پارامتر درواقع با حجم یا ولومِ صدا سر و کار داریم که از طریقِ تغییرِ داینامیکِ صدا، یعنی تغییرِ فاصلۀ بلندترین تا کوتاه ترین نقطۀ صدا، حالتِ دلخواه را در آن ایجاد می کنیم. در خلقِ یک قطعۀ موسیقی، میزانِ عمقِ هر لاین بسته به تشخیصِ مسئولِ میکس و مسترِ آهنگ، می تواند کم یا زیاد باشد. مثلا ممکن است صدای خواننده یا صدای سازی مشخص، جلوتر از بقیۀ لاین های صدا قرار داده شود.
میکسر (Mixer)
کمپرسور (Compressor)
لیمیتر (Limiter)
مکسیمایزر (Maximizer)
اکسپندر (Expander)
گیت (Gait)
دی‌اسر (De-Esser)
دستیابی به بهترین نتیجه در کار با هریک از این ابزارها، در کنارِ برخورداری از ذائقۀ موسیقایی و قدرتِ خلاقیتِ قوی، نیازمندِ دانش و تجربۀ فنیِ کافی در کار با آنهاست. مسئله یی که جز با شرکت در دوره های آموزش میکس و مسترینگ اتفاق نمی افتد.
2-ارتفاعِ صدا
مقولۀ ارتفاعِ صدا، با زیر و بمی سر و کار دارد. هر لاینِ صدا از فرکانس های گوناگونی تشکیل می شود. فرکانس ها بطورِ کلی به سه دستۀ زیر، بم، و میدرنج یا فرکانس های میانه تقسیم می شوند. در تنظیمِ ارتفاعِ صدا، با استفاده از اکولایزر (Equlizer) می توانیم فرکانس های گوناگونِ هر لاین را تقویت کنیم یا اصطلاحا آنها را ببریم و از این طریق در هر لاین، تعادل و بالانسِ مناسب را ایجاد کنیم. صداهای بم بطورِ کلی پایینِ صداهای زیر قرار قرار می گیرند اما تعیینِ محلِ دقیقِ هرکدام باز به هنر و دانشِ متصدیِ میکس و مسترینگ بستگی دارد.
در میکس و مسترینگ، کنترلِ عرضِ صدا اصطلاحا پنینگ (Paning) نامیده می شود. برای درکِ دقیقِ این مفهوم باز خودتان را نشسته میانِ دو اسپیکر تصور کنید. صداهای در حالِ پخش از این اسپیکرها می توانند از اسپیکرِ سمتِ راست، سمتِ چپ، یا جایی میانِ آن دو پخش شوند. پنینگ، تنظیمِ جای پخش شدنِ هریک از لاین ها روی این خطِ عرضی است. بعنوانِ مثال صدای گیتار بیس می تواند نزدیک به اسپیکرِ سمتِ راست و صدای درامز می تواند از میانۀ دو اسپیکر شنیده شود.
پس تا این جا مفهومِ این دو عبارت در دنیای خلقِ موسیقی، و کلیاتی دربارۀ چگونگیِ انجام شان روشن شد. دانستنِ این کلیات اما به هیچ وجه به معنای کسبِ توانایی در انجامِ این دو فرایندِ پیچیده نیست. میکس و بخصوص مسترینگ، در کشورهای پیشرفته روندهایی گروهی و بسیار تخصصی هستند که خبره شدن در آنها نیازمندِ آموزشِ فراوان و تجربۀ بسیار است. همچنین در دسترس بودنِ نرم افزارهای گوناگونِ مرتبط با این حیطه، نباید ما را دچارِ این تصور کند که با چند روز سر و کله زدن با آنها، می توانیم نسبت به درآمدِ میکس و مسترینگ مطمئن باشیم. کسبِ درآمدِ خوب از این مسیر البته می تواند روی دهد بشرطی که در دوره های آموزشِ میکس و مسترینگ شرکت کرده و به دنبالِ آموختن و کسبِ تجربه باشیم.
در ادامه برای آشناییِ بیشتر با این حیطه به برخی از سخت افزارها و نرم افزارهای موردِ استفاده در روندِ کار اشاره خواهیم کرد.
در دورانِ پیش از عصرِ دیجیتال، همۀ مراحلِ میکس و مسترِ آهنگ در استودیوها توسطِ دستگاه های حجیمِ آنالوگ انجام می شدند. دستگاه هایی که امروزه با در اختیار بودنِ سیستم های کامپیوتری و نرم افزارهای گوناگون، تا حدودی به حاشیه رانده شده اند.
اولین سخت افزارِ لازم برای کار، قطعا یک لپ تاپ یا کامپیوتر با ویژگی های مناسب است که نرم افزارهای موردِ نیاز روی آن نصب شده با سرعتِ مناسب کار کنند.
دومین مورد، هدفون یا اسپیکرهایی قوی در کنارِ کارتِ صدای خوب برای شنیدنِ دقیق و کاملِ همۀ لاین¬های صدا است. طبعا اگر نتوانیم جزئیاتِ هر لاین را بطورِ واضح بشنویم امکانِ تصحیحِ کار برای¬مان وجود نخواهد داشت.
سومین سخت افزارِ بسیار مهمِ موردِ نیاز برای میکس و مستر آهنگ، اتاقی با رعایتِ اصولِ آکوستیک تریتمنت (Acoustic Treatment) است. آکوستیک تریتمنت یا به فارسی «رفتارِ آکوستیکی»، یعنی ایجادِ محیطی که در آن انعکاسِ صداهای منتشر شده از دیوارها و سقف، با هم تداخل نداشته باشند و هم را تغییر ندهند. این کار به معنای پوشاندنِ سقف و دیوارها با عایقِ صوتی نیست. در ایجادِ اتاقی با ویژگیِ رفتارِ آکوستیکی، از پنل های ویژۀ آکوستیک در انواعِ مختلفِ جذب کننده، انعکاس دهنده و انتشار دهنده استفاده می شود.
این پنل ها باید بطورِ دقیق در محل های لازم، بخصوص در نقاطِ بحرانیِ اتاق مانندِ سقف و گوشۀ دیوارها نصب شوند. هم چنین برای ایده آل تر کردنِ محیط، از جداکننده ها (Decoupling) برای مواردی چون ایجادِ فاصله بینِ اسپیکرها و میز استفاده می شود. محصولِ کار، اتاقی است که در آن صدای همۀ لاین ها بطورِ دقیق و کامل شنیده می شود تا بتوانیم اصلاحات و تغییراتِ لازم را روی آنها اِعمال کنیم.
در دنیای خلقِ موسیقی هم، مانندِ عرصه های دیگر، نرم افزارهای متنوعی برای انجامِ کارها از جمله میکس و مسترینگ وجود دارند. نرم افزارهایی که اصطلاحا به آنها نرم افزارهای میزبان یا DAW (Digital Audio Workstation) اطلاق می شود و هرکدام امتیازات و معایبِ خودشان را دارند. بر همین اساس شاید نتوان موردی مشخص را بعنوانِ پیشنهادی قطعی برای انجامِ مراحلِ میکس و مسترِ آهنگ عنوان کرد. مواردی که در ادامه به آنها اشاره می شود برخی از معروف ترین ها در این حوزه هستند. لازم به ذکر است که تمامیِ این نرم افزارها، برخوردار از پلاگین ها، یا اصطلاحا وی اس تی های (VST) متعدد و بسیار کارآمدی هستند که نصب شان قدرت، سرعت و سهولتِ انجامِ کارهای مربوط به مراحلِ خلقِ موسیقی را افزایش می دهند.
1- نرم¬افزار کیوبیس (Cubase)
این نرم افزار، محصولِ شرکتِ آلمانیِ مشهورِ Steinburg است، نرم افزاری که در آن می توانید از مرحلۀ آهنگ سازی و تنظیم، تا میکس و مسترینگ را با در دست داشتنِ ابزارهایی قوی انجام دهید. امتیازِ دیگرِ این نرم افزار، حجمِ کمِ آن برای دانلود است.
2-نرم افزار اف ال استودیو (Fl Studio)
این نرم افزار که توسطِ کمپانیِ بلژیکیِ Image Line توسعه داده شده است نیز از غول های این عرصه است که در آن امکانِ انجامِ همۀ مراحلِ کار از آهنگسازی تا میکس و مستر آهنگ فراهم است. امتیازِ ویژۀ این نرم افزار، پشتیبانیِ رایگانِ مادام العمر برای آپدیت ها و پلاگین ها است.
این نرم افزار توسطِ شرکتِ آلمانیِ Ableton عرضه شده است. Ableton Live Suite محیطی گرافیکی و ساده و زیبا دارد و همچنین از آرشیوی بسیار قوی از انواعِ سازها و افکت ها برخوردار است. در این نرم افزار هم می توانید تمامیِ مراحلِ تولیدِ یک قطعۀ موسیقی را انجام دهید.
4-نرم افزار استودیو وان (Studio One)
این نرم افزار، محصولِ شرکتِ آمریکاییِ PreSonus Audio Electronics است که در آن می توانید با استفاده از رابطِ کاربریِ گرافیکیِ جذابی همۀ مراحلِ خلقِ موسیقی، از جمله میکس و مسترینگ را انجام دهید. نکتۀ قابلِ ذکر دربارۀ این نرم افزار، سادگیِ نسبیِ ابزارِ مربوط به مسترینگ در آن است که احتمالا کار را برای مبتدیان، ساده تر خواهد کرد.
در این مقاله با دو مفهومِ میکس و مسترینگ در دنیایِ خلقِ موسیقی آشنا شدیم. دو مرحلۀ پایانیِ کار که تأثیرِ قطعی و عمده یی در کیفیتِ خروجیِ نهایی دارند. در این دو فرایند، با استفاده از ابزارها و نرم افزارهای گوناگون، عمق، ارتفاع و عرضِ لاین های صدا، متناسب با ماهیتِ کار تغییر داده می شوند تا حاصلِ کار، گوش نوازترین، متعادل ترین و شفاف ترین کیفیت را داشته باشد. تفاوتِ این دو فرایند در نقطۀ اصلیِ مرکزِ توجه و تمرکز در هرکدام است. در فرایندِ میکس، تمرکز بر اصلاحِ تک تکِ لاین هاست اما در مرحلۀ مسترینگ، توجه معطوف به مجموعۀ لاین ها کنارِ هم است. انجامِ این دو فرایند نیازمندِ طی کردنِ دوره های آموزش میکس و مسترینگ، و کسبِ تجربۀ هرچه بیشتر است تا بتوانید بعنوانِ یک حرفه یی روی درآمد میکس و مسترینگ، حساب کنید.
منبه مطلب: سایت آکادمی آوای روح نواز
