نان حجاب و عفاف
بر چادر مشکی ات نستعلیق مینویسم عشق را, وقتی که این "احرام سیاه " را میپوشی و حج شکوهمند حیا را به جا می آوری آنگاه طواف میکنند تو را صفوف فرشته ها و متبرک میکنند بالهایشان را به تار و پود حریم آسمانی ات. تو گمنام ترین حاجیه امروز زمان هستی!
نوشته ای بر تصویر گل و بوته جقه رسم شده که در سایت رسمی بنیاد حجاب و عفاف به عنوان دلنوشته منتشر شده است. از همان طرحهای تکراری و کلیشه ای که بر سر در تمام ایستگاههای مترو و فرهنگسراها وسینماها و خیابانهای ایران میشود دید.
فارغ از خستگی بصری حاصل از دیدن این حجم تبلیغات خالی از خلاقیت و معنا و آزردگی از سایه اجبار و سانسور ساختار یافته و تبدیل به گفتمان رسمی شده , آنچه گاه کمتر به آن فکر میکنیم بودجه هاییست که برای تولید و نشر تمام این تبلیغات صرف میشود. زنچیره ای طویل از سازمانها و بنیادها و ادارات. صف بلندی از نامها و سمتها و پستها که همگی نه تنها از ردیف بودجه های رسمی سهم دارند, بلکه در پس تولید هر کدام از همین سمینارها و کنفرانسها و بزرگداشتها واداره سایتها و ایده پردازی تمام این طرح های سخیف, بودجه ای مستقل دریافت میکننداینکه در بسیاری از سازمانها و ادارات دولتی بخشهایی تحت عنوان حراست , بخشی از مسئولیتش را معطوف حجاب و پوشش کارکنان زن خود میکند تجربه تعداد زیادی از زنان ایرانیست. بعلاوه نهادهایی نظارت و کنترلی هم وجود دارند مانند سازمان امر به معروف و نهی از منکر و نیروهای انتظامی و پلیس , که بخشی ازمسئولیتشان متوجه همین کنترل و نظارت بر پوشش زنان است. از داخل خودرو گرفته تا پارک و تاتر و سینما, و این بازه از شهروندان زن تا سلبریتیهای سینما و مهماندارهای پرواز و ورزشکاران زن همه را در بر میگیرد. در مورد بودجه این سازمانها و مقایسشان با بودجه سازمانهای رسمی مثل حفاظت محیط زیست و یا حتی معاونت زنان بسیارگفته شده است. اما بنیادی هم وجود دارد که مشخصن برای رسیدگی به پوشش بانوان ایرانی تاسیس شده و سازمان یافته است.
بنیاد حجاب و عفاف در سال ۱۳۹۲ تاسیس شد. مخاطبان بنیادی از این دست چه گروهی هستند و چه گروههای برای همکاری با این جذب شده اند؟ یا بنیاد علمی ملی عفاف و حجاب که از زمان تاسیس تا کنون تنها یک همایش در آذر ماه امسال برگزار کرده است . در حالیکه همین بنیاد به عنوان زیر مجموعه ای از بنیاد عفاف و حجاب سهمی در بودجه مصوب سالانه کشوردارد.
مسئول مجمع جهانی اهل بیت که در عین حال سمت مسئول بنیاد عفاف و حجاب را هم به عهده دارد محمدحسن اختری است . روحانی تحصیلکرده لبنان که در کارنامه اش همواره فعالیتهایی در حوزه های عقیدتی _ سیاسی داشته است . یعنی حتی برای سمتی چنین هم یک زن نمیتوانست موثر و هدایت کننده باشد. این بنیاد هر ساله روز ملی حجاب و عفاف , ۲۱تیر ماه (روز تجمع مردم مشهد در مقابل مسجد گوهرشاد) به هدف گسترش فرهنگ حجاب و عفاف , شعبه ای تازه از بنیاد را افتتاح میکنند و یا شعبه ای تازه در شهرستانی دور را رو نمایی میکند . از اهداف این سازمان تشکیل کانون عفاف و حجاب در دانشگاه ها، آماده سازی نسل جوان برای مقابله با تهاجم فرهنگی در حوزه عفاف و حجاب، برقراری ارتباط موثر بین حوزه و دانشگاه برای تدوین علمی مباحث عفاف و حجاب ذکر شده است خصوصن محدود کردن دانشجویان دختر و فرستادن زنان محصل در حوزه علمیه به مدارس برای تبلیغ چهره به چهره . مجمع جهانی اهل بیت درردیف بودجه سال ۱۳۹۷ مبلغ ۴۸ میلیارد تومان بودجه را به خود اختصاص داده است و همینطور بیش از ۵۰ میلیارد تومان برای بنیاد عفاف و حجاب بودجه مصوب شده است.
در سال ۱۳۹۱ مجلس مصوب میکند که ۱۵ میلیارد تومان از بودجه دستگاههای فرهنگی به موضوع گسترش عفاف و حجاب اختصاص یابد و ۳۰ درصد این اعتبارات برای توسعه فعالیتهای قرآنی و عفاف در روستاها و عشایرهزینه شود. پس میتوان گفت بخشی از مخاطبان نها هایی از این دست زنان روستایی و عشایر هستند. همینطور مجلس در این سال مصوب کرد که هر یک از دستگاههای ملی و استانی مجازند حداقل نیم درصد بودجه خود را برای پژوهش و ترویج علوم قرآنی و فرهنگ حجاب و عفاف هزینه کنند. بسته های مالی رسمی و قانونی شده ای که هر سال تکرار میشوند. این تامین اعتبارها نه تنها هر سال تمدید میشوند بلکه بر آنها اعتبارات جدیدی نیز افزوده میشود. مثال دیگر آن مصوبه ای است که به سال ۱۳۹۵ بر میگردد. به گفته معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از سال ۱۳۹۵ ردیف بودجه ای مشخص برای ترویج "فرهنگ غنی حجاب و عفاف "مصوب شد. تنها در یک مورد میتوان به ۴ میلیارد تومان بودجه مصوب برای شعبه شهر قزوین این بنیاد اشاره کرد و یا بیش از ۵ میلیارد تومان برای شعبه شهر بوشهر. اما موسسه دیگری نیز وجود دارد که بیشتر مخاطبانش نسل جوان و دانشگاهیان هستند. جبه فرهنگی حجاب و عفاف. در این موسسه یا سازمان کنفرانس و سمینارهایی در پیوند با دفاترنمایندگی رهبری در دانشگاهها و همینطور تولیدات فرهنگی با همکاری نزدیک با رسانه ها و موسسات فرهنگی وابسته به سپاه تولید میشود. از نخستین موسساتی که در مورد دختران خیابان انقلاب به شکل تحقیقی و عقیدتی سلسه مقالات منتشر کرد و رسانه ای کردن موضعی با عنوان پول گرفتن این دختران برای کشف حجاب را کلید زد. دبیر این موسسه از نزدیکان به خانواده خمینی است , سید محمدو دعایی. به گفته او بیش از هفده هزار پروزه و محصول نرم افزاری در حوزه عفاف و حجاب در این بنیاد در حال بررسی است و بیش از ۳۶۰ سازمان و شعبه در سراسر ایران دارد.
در بنیاد قرآن و احادیث هم بخشهایی تنها روی موضوع حجاب کار میکنند. به طور مثال بودجه ای مصوب شد برای طرح ملی ارتقای کیفیت چادرهای نماز ادارات و مساجد. طرحی که بخشی از هزینه اش را از سازمان فرهنگ و ارشاد دریافت میکند. بودجه ای بدون هیچ ساختار و دستورالعمل روشن که تا امروز همچنان غیر شفاف برای نو کردن چادر نمازها اماکن زیارتی و مساجد و نمازخانه های کل کشور هزینه میشود. درادامه این برنامه ها , در بودجه سال ۱۳۹۷ تنها برای شورای توسعه قرآنی که یکی از مهمترین فعالیتهایشان همین عبارت کلیشه ای توسعه فرهنگ عفاف و حجاب ذکر شده است ۲۰۰ میلیارد تومان بودجه لحاظ شده است , همینطور ۲۷۳ میلیارد تومان بودجه پیش بینی شده است برای حوزه های علمیه خواهران. حالا اگر به این دستگاه عظیم که به شکل انحصاری در حوزه حجاب و عفاف کار میکنند سازمان نهی از منکر و امر به معروف , سازمان نظارت بر طراحی پوشاک وصنف و سندیکای آرایشگاههای بانوان , دفاترحراست دانشگاهها و دیگراداراتی را که بخشی از شرح وظایفشان به حوزه کنترل پوشش و حجاب زنان بر میگردد را هم بیافزاییم به رقمی میرسیم که میشود با ان تمام مشکلات استانی مثل خوزستان را ساماندهی کرد.
در آخرین روزهای سال ۱۳۸۷ وزارت کشور یک ستاد را فعال کرد به نام ستاد صيانت از حريم امنيت عمومي و حقوق شهروندان . این ستاد به شکل بسیارمتناقض با نامش در ابتدای امر تاسیس تنها دو وظیفه به عهده داشت. صيانت ازحقوق شهروندی و ترویج و گسترش فرهنگ حجاب و عفاف!
با همین مصوبه تعیین شد که به کلیه دستگاهها (روشن نیست چه دستگاهها و وزارتخانه و سازمانهایی) مبلغ ۳.۵ میلیارد تومان در مرحله اول پرداخت شود ( در قانون روشن نیست مراحل بعدی چطور تصمیم گیری خواهند شد) برای اجرای برنامه های ترویج حجاب. از اعضای این ستاد میتوان به مسئول و مدیر حراست , مسئول بسیج ,مسئول ستاد احيای امر به معروف کل کشور اشاره کرد.
شرح وظایفی برای این ستاد پیش بینی شده است که در عمل نقض هر گونه حقوق شهروندی است. اما این سازمان در سالهای بعد بزرگتر شد و دست و پاهای بلندتری در سازمانها و وزارتخانه های دیگر پیدا کرد و خود دستگاهی شد موازی حراست ادارات و ستاد امر به معروف نهی از منکر . ترکیبی از وظایف یک نهاد امنیتی و اطلاعاتی و فرهنگی . امروز این ستاد بیش از دوازده کمیته اجرایی و مدیریتی دارد. به گفته برخی از مدیران این ستاد موظف به شناسایی گلوگاه هاي فسادخيز کشور است که از مهمترینشان موضوع حجاب و پوشش زنان است.
موضوع مهمی که در مورد ستادها و بنیادهای فعال در حوزه حجاب و نظارت بر پوشش زنان وجود دارد این است که اغلب آنها به شکل رسمی با سازمانهای قضایی و آموزشی و رسانه ای کشور نیز توافق یا تفاهمنامه امضا کرده اند. به این معنی که عملن تمام بخشهای اجرایی و فرهنگی وحتی قضایی را میتوانند به خدمت بگیرند و از امکانات و بسترهای قانونی و پتانسیل خدماتی آنها هم نهایت استفاده را بکنند.
اما در بدنه بیشتر خدماتی دولت مثل شهرداریها و شوراهای شهرو غیره نیز برای تبلیغات دیواری و برگزاری سمینار در حوزه شهری از یک طرف و برای کنترل و نظارت بر پوشش کارمندان زن در موسسات دولتی و بانکها و مدارس و دانشگاهها از طرف دیگرنیز بودجه های جداگانه لحاظ میشود.
به مجموع این سرمایه گذاریها هزاران ساعت وقت و میلیاردها تومان حقوق پرسنل و میلیاردها تومان هزینه ابزار و وسایل و اجاره مکان و اتومبیل و غیره را هم باید افزود . در نهایت شهروندان چه بهره ای از این سرمایه گذاری برده اند؟
اگر این اعداد و ارقام را در کنار اطلاعاتی پیرامون میزان کمبود مدارس , کم بودن تعداد پرسنل بیمارستانی به علت کمبود بودجه , کمبود سرمایه گذاری در حوزه های تحقیقاتی مرتبط با سلامت و محیط زیست و انرژیهای نو , یا حتی حمل و نقل شهری و صدها مورد نیازمند سرمایه گذاری دیگر قرار دهیم به عمق فاجعه هدر رفت این سرمایه بیشتر پی خواهیم برد.
تنها در یک نمونه با ۲۱ میلیارد تومان هزینه بولتن و تبلیغ و تیزر که در زمان شهرداری آقای قالیباف برای تبلیغ حجاب و عفاف در حوزه فعالیت فرهنگی صرف شد میتوانستیم ۲۱ اتوبوس هیبریدی دو طبقه به ناوگان حمل و نقل شهری تهران اضافه کنیم. یا با نزدیک به ۴۶۵ میلیارد تومان بودجه حوزه علمیه خواهران قم در سال ۱۳۹۶ , چند بیمارستان را میشد تاسیس کرد یا چند نیروگاه آفتابی میتوان ساخت در همان شهر بوشهر تا کمتر ازیکسال قبل هنوز در بیمارستان مرکزی شهر, دستگاه ام آر آی وجود نداشت . این استان یکی از محرومترین استانهای کشور است.
با این وصف موضوع حجاب را نمیتوان تنها به یک تصمیم شخصی مرتبط با سلیقه شخصی ویا در پیوند با مذهبی خاص آسیب شناسی کرد. برای عده ای, از قانونگذار تا مجری و قوه قضاییه مقوله حجاب و عفاف نه تنها ساز و کاری برای محدود و محصور کردن که منبعی برای تامین در آمد و اعتبار مالیست. این مقوله پاشنه آشیل فرهنگ و درآمدزایی برای صف بلندی از سازمانها و بنیادها و ادارات و نهادهاست که در عمل منفعتی بر رشد و تغییر و بهبود فرهنگ و علم و هنر و اقتصاد این سرزمین ندارند. اما سالهاست بر طبل تبلیغاتشان میکوبند و خود را با رسانه و انتخاب مخاطب به روز رسانی میکنند. موضوع عفاف و حجاب یک کلید واژه است برای حذف زنان به بهانه پوشش, درخواست بودجه به بهانه ترویج فرهنگ دینی , ایجاد تشکلهای شبکه ای بی خاصیت به بهانه کاووش و تحقیق در حوزه مدسازی و غرب ستیزی بدون کوچکترین تولید محتوی و کوچکترین فایده ای برای شهروندان ایران.
یادداشتی که سال 2018 نمنتشر کرده بودم
