یادداشت‌های بخش ستون به اختیار صرفاً به جهت بازتاب نظر مخاطبین عزیز حیات بوده و انتشار آن‌ها به معنی تایید محتوای آنان از جانب نشریه نیست.
سرویس «ستون به اختیار» حیات، به منزله یک «تریبون آزاد» است؛ از افراد می‌خواهیم تا نظر خودشان راجع به موضوع را اعلام کنند و به بیان استدلال‌ها و ملاحظات خود بپردازند. موضوع شماره 46 حیات را «افراطی‌گری دینی» انتخاب کردیم؛ موضوعی که این روزها در جامعه و حول مسائل مختلفی با آن روبرو هستیم. شما را دعوت کردیم تا نظرتان را درباره ملاک‌های افراط و تفریط و همچنین ملاک‌های تعیین حد اعتدال بگویید. خانم جعفری و آقای ذوالفقاری دعوت ما را اجابت کردند که در ادامه نظرشان را می‌خوانیم.
به قلم: منصوره جعفری - فارغ التحصیل فیزیک
کرونا که تازه شایع شده بود، هرکس یک حرفی می‌زد. یکی می‌گفت: حتی وقتی خانه هم هستیم؛ باید مدام دستانمان را بشوییم و ضدعفونی کنیم. دیگری می‌گفت: کرونا نیاز به این‌همه سخت‌گیری و ماسک زدن ندارد و چون‌که سالم و قوی هستیم مبتلا نمی‌شویم! وقتی ابتلای افراد در سراسر دنیا به این بیماری را می‌دیدم که برخی مداوا شده و برخی با وضعیت ناگواری از دنیا می‌رفتند؛ حرف دسته‌ی اول را زیاده‌روی و دومی را کم‌کاری تلقی می‌کردم. عقل حکم می‌کرد یک مرجع قابل اطمینان پیدا کنیم و با تکیه بر توصیه‌های او با کمترین آسیب، این بیماری را پشت سر بگذاریم. انتخاب من درنهایت نه حرف قوم و خویش و همسایه، که سازمان بهداشت جهانی بود که یافته‌ها و توصیه‌هایش از طریق وزارت بهداشت خودمان اطلاع‌رسانی می‌شد. برای این انتخاب دلیل هم داشتم. آن‌ها مجموعه‌ای از متخصصین بودند که امکانات لازم برای انجام آزمایش و تحقیق روی ویروس را داشتند و با اشراف و نگاه کلی‌شان می‌توانستند بهترین مرجع اطلاع‌رسانی باشند.
درمورد مسائل مربوط به دین و انجام فرایض هم، منطق چنین حکم می‌کند. اینکه باید یک منبع داشته باشیم که معارف، احکام و ضوابط دین را اطلاع‌رسانی کرده و حد وسط دین‌داری را مشخص نماید. اما منبع بدون استاد قابل فهم نیست. لذا لازم است تشخیص دهیم چه کسی به این مسائل آگاه‌تر است و در مواقع لزوم طبق رأی و نظرش عمل کنیم.
گاهی پیش می‌آید درمورد مسائل مختلف، مثلاً حدود ارتباط با نامحرم یا انجام عبادات و اموری ازاین‌دست افرادی را می‌بینم که وقتی خودم را با آن‌ها مقایسه می‌کنم؛ نمی‌دانم میزان تقید و عمل آن‌ها روی خط اعتدال است یا من؟ مثلاً آیا صرف اینکه محجبه هستم به من این مجوز را می‌دهد که هر طور مایل بودم با هم‌کلاسی و همکار غیر هم‌جنسم صحبت و رفتار کنم؟ وقتی در نماز شک می‌کنم باید چندباره و چندباره نمازم را قطع کرده و از اول بخوانم؟ در برابر کسانی که ابتدائیات دین را انکار کرده و می‌گویند: «دلت باید پاک باشد!» باید چه موضعی بگیرم؟ تکفیرشان کنم؟! یا به پیروی از ترویج‌کنندگان اسلام رحمانی باید آغوش مهربانی برایشان بگشایم؟! حد وسط اینجا چیست؟
در چنین شرایطی معیارم قرآن است و اگر خودم نتوانم اقدام درست را تشخیص دهم؛ نظر مرجع‌ترین فرد را ملاکم قرار می‌دهم تا به دور از تندروی و کندروی دیندارانه زندگی کنم.
به قلم: امیرحسین ذوالفقاری - 95 هوافضا
حتماً حداقل یک بار هم شده سوار دوچرخه شده‌اید. حرکت بر مسیر درست و پرهیز از افراط و تفریط را شاید بتوان با راندن دوچرخه مقایسه کرد. در حرکت با دوچرخه، لحظه‌ای غفلت (و گرایش به طرفین) کافی است تا دوچرخه‌سوار متحمل هزینه سنگین شود. به عقیده نگارنده افراط و تفریط نیز همین‌گونه است. اصولاً هر عملی که منجر به نتیجه نادرست شود، ناشی از عدم حرکت در صراط مستقیم و گرفتارشدن به افراط و تفریط است.
افراط و تفریط البته موضوع جدیدی در جوامع انسانی نیست. کما اینکه تعداد قابل توجهی از آیات قرآن به موضوع اعتدال و پرهیز از افراط و تفریط اختصاص دارد. همچنین اعتدال همواره در گفتار پیامبر اکرم (ص) و جانشینان ایشان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده است. همه این‌ها بیان‌گر اهمیت والای این موضوع و درک آن توسط مسلمین است.
شاید ملموس‌ترین مثال افراط و تفریط در جامعه اسلامی را بتوان در حکومت عدل علی (ع) دید. همان‌طور که قابل انتظار هم هست، زمانی که حکومتی با هدف برقراری عدالت و اعتدال برقرار شده است، افراط و تفریط‌کنندگان آن را برنمی‌تابند. حضرت علی (ع) در زمان حکومت کوتاه درگیر مقابله با این دو فرقه گمراه‌کننده بود. نخستین آن‌ها فرقه امویان (تفریط‌گرایان) بودند آشکارا حقوق مظلومین را نادیده می‌گرفتند و دسته دوم که مخالفت خود را با علی (ع) به‌مرور نشان دادند، کسانی بودند که با تندروی‌های خود حضرت را به کوتاهی و خارج شدن از دین متهم کردند. افرادی که خود به‌راحتی با خدعه عمروعاص باعث فلج‌شدن حضرت شدند و پس‌ازآن کار را به آنجایی رساندند که تیغ بر ولی زمان خود کشیدند.
تفریط و افراط مختص به زمانی خاص نبوده. در ماجرای دعوت کوفیان از امام حسین (ع) و سایر زمان‌ها نیز بسیار بودند کسانی که در جایگاه‌های تصمیم‌گیری با اقدامات نسنجیده خود و افراط یا تفریط گرایی موجب وارد شدن ضربه به پیکره اسلام شدند. به عقیده نگارنده افراط‌گرایی می‌تواند بسیار خطرناک‌تر باشد و صدمات هولناک‌تری نسبت به تفریط گرایی بر جای گذارد. درمجموع به نظر می‌رسد اکنون که در زمان غیبت امام معصوم (عج) قرار داریم، شناسایی راه اعتدال و پرهیز از افراط یا تفریط بسیار سخت‌تر از سایر اعصار باشد. به طور بدیهی برای حل این موضوع اولین سلاح مؤمن عقل او بوده و در پله‌های بعدی، اندیشمندان و علما قرار می‌گیرند و عدم توجه به این دو سلاح، می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری را بر جای گذارد؛ همان‌گونه از صدر اسلام تا به امروز دیده‌ایم و می‌بینیم.
برای ورود به کانال پیام‌رسان تلگرام «مکتوبات هیأت الزهرا (س) دانشگاه شریف» کلیک کنید.
