دو نوع علم انسان
علم انسان دو نوع می‌تواند باشد. یکی علم به معنای خاص خود؛ علم به این که فلان ماده‌ی غذایی دارای فلان خاصیت است و برای رشد و تکامل فلان قسمت از بدن حضورش ضروری است؛ لذا من این ماده‌ی غذایی را می‌خورم برای رشد و تکامل آن عضو خاص.این نوع اول علم است. نوع دیگری از علم نیز وجود دارد به این معنا که من فلان ماده‌ی غذایی را می‌خورم چرا که از خوردن آن برای من لذت حاصل می‌شود. من نمی‌دانم که این ماده چه تاثیر و خاصیتی برای اعضای بدنم دارد؛ ولی می‌دانم که خوردن این برایم خوشایند است لذا آن را می‌خورم. علمی که اغلب رفتار انسان‌ها را شکل می‌دهد علم دومی است نه اولی. پس انسان برای رشد و تکامل خود به قوایی مجهز شده‌است که این قوا برای او عمل تشخیص لذت را انجام می‌دهد. لذا تمام حرکات ارادی انسان بر مبنای لذت تفسیر می‌شود.
نگاهی دقیق به عمل انسان
انسان دارای یک سیستم وجودی است و این سیستم برای رشد و تکامل خود نیازمند تغذیه (به معنای عام) است. همچنین این سیستم برای پیدا کردن تغذیه مناسب، خود را مجهز به قوای شناختی ساخته‌است؛ لذا انسان برای رفع نیاز خود، مواد مختلف را در ابتدا امتحان می‌کند. سپس با معیار لذت، مواد مناسب را از غیر آن تشخیص می‌دهد و پس از آن در ذهن خود مواد را بدین گونه طبقه‌بندی می‌کند: موادی که مناسب هستند و لذت‌آفرین، و موادی که غیر مناسب هستند و غیر لذت‌بخش. در مرحله بعد که دوباره سیستم انسان به غذا نیازمند می‌شود، در ابتدا رنجی به واسطه‌ی قوای شناختی برای انسان حاصل می‌شود که به آن گرسنگی می‌گوییم. پس از این حالت انسان به ذهن خود مراجعه کرده و لذت خوردن فلان ماده‌ی غذایی را برای خود تداعی می‌کند؛ و همین تداعی لذت موجب تحرک انسان برای کسب آن ماده غذایی می‌شود. پس عمل انسان از خاطرات او نسبت به لذت سرچشمه می‌گیرد. در اینجاست که چیزی به نام سبک زندگی اهمیت بسیار ویژه‌ای می‌یابد.
سبک زندگی
در ابتدا بهتر است این واژه را تعریف کرده و سپس به نقش آن در زندگی فردی و اجتماعی انسان بپردازیم.
گفته شد که انسان قوای مختلفی دارد و هرکدام از این قوا نیازمندی‌های خاص مربوط به خود را دارند. پاسخ نیازهای قوا و راه کسب این پاسخ‌ها را می‌توان به صورت کلی سبک زندگی نامید. پس سبک زندگی ابزاری است برای پاسخ دادن به نیازهای قوای مختلف انسان؛ و از آنجا که گفته شد انسان براساس لذت خود عمل می‌کند، لذا بر اساس لذت سبک زندگی خود را انتخاب می‌کند و لذت از رفع نیاز قوا حاصل می‌شود. در اصلِ لزوم پاسخ دادن به نیاز قوای انسان اختلافی وجود ندارد، بلکه اختلاف در تعیین مصداق پاسخ و نیز چگونگی به دست آوردن پاسخ است. برای مثال در اصل غذا خوردن انسان هیچ‌گونه اختلافی وجود ندارد، اما در اینکه چه بخورد؟ و خوردنیِ خود را چگونه به دست بیاورد؟ اختلافات بسیار است.
انسان باید طوری پاسخ نیازهای خود را تنظیم کند که اولاً نیاز تمام قوای خود را پاسخ داده و به صورت جمعی و کلی رشد کند و نه غیر متعادل و کاریکاتوری، و ثانیاً پاسخ نیاز هر قوه تاثیر بدی بر روی قوای دیگر نداشته‌باشد.
از آن جهت که انسان دارای دو بعد مادی و غیرمادی است و علم آدمی محدود به ماده است، لذا انسان برای این که تمام قوای خود را به طور مناسب رشد و تکامل ببخشد و رشدی همه جانبه و متعادل داشته‌باشد نیازمند کسی است که علاوه بر شناخت بعد مادی، بعد غیر مادی او را نیز بشناسد و متناسب با هردو بعد برای او یک سبک زندگی مناسب ارائه دهد. ما در اعتقادات خود چنین چیزی را وحی می‌نامیم و سبک زندگی حاصل از آن را سبک زندگی اسلامی
تقابل سبک زندگی‌ها
پیش‌تر گفتیم انسان بر اساس خاطرات خود از لذت عمل می‌کند. بر همین اساس شاهد این هستیم که مکاتب مختلف سعی دارند که دیگران را با لذت‌های سبک زندگی خود آشنا سازند. برای این امر رسانه ابزاری بسیار موثر است و به همین دلیل از زمان ظهور رسانه شاهد تغییر سبک زندگی جوامع مختلف از سوی برخی جوامع خاص هستیم. آن‌ها سعی می‌کنند لذت سبک زندگی خود را به مخاطب خود نشان داده و او را در معرض چشیدن آن قرار دهند. هنگامی که مخاطب لذت آن سبک زندگی را درک کرد، به تدریج لذت سبک زندگی اولیه‌ی خود را فراموش می‌کند و سبک زندگی تبلیغی را جایگزین سبک زندگی قبلی خود می‌کند. از آنجا که پاسخ به قوای مختلف انسان رابطه‌ی مستقیمی با تعریف انسان دارد، و مکاتب مختلف هر یک تعریف متفاوتی از انسان دارند و متناسب با آن سبک زندگی خود را تعریف می‌کنند، می‌توان گفت با تغییر سبک زندگی یک فرد می‌توان به تدریج دستگاه فکری و ایده‌اولوژی آن فرد را نیز تغییر داد. این تغییر برای جوامع صاحب قدرت بسیار مهم است. به همین خاطر تمام سعی خود را به کار می‌گیرند که در ابتدا اصل افکار و ایدئولوژی مخالف خود را دچار چالش کنند، و در صورت ناتوانی در این امر به ترویج سبک زندگی خود می‌پردازند تا بدین وسیله به هدف اصلی خود یعنی تغییر فکرها و ایده‌اولوژی‌ها برسند. البته این کار تدریجی است و زمان بیشتری می‌برد، ولی در عوض بسیار عمیق‌تر و موثرتر از روش اول (تهاجم فکری) است. لذا سبک زندگی در هر جامعه‌ای اهمیت بسیار ویژه‌ای مخصوصا برای حاکمیت آن جامعه دارد.
برای ورود به کانال پیام‌رسان تلگرام «مکتوبات هیأت الزهرا (س) دانشگاه شریف» کلیک کنید.
