بسم الله الرحمن الرحیم
خلاصه سخنرانی هفتگی / ۸ اردیبهشت ۱۴۰۱/ حجت الاسلام علوی
إِنَّا أَنزَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ
حقیقت دین چیست؟
اوحب واحبات به معنای آن است که از همه امور در دین بیشترین تأکید بر آن شده و به صراحت بیان شده است که این ریشه است و اگر کسی آن را به دست آورد، فروعات نیز بدست خواهد آمد؛ اما برعکس، اگر فقط به فروعات که ریشه نیستند بپردازد، در طول زمان چیزی به دست نخواهد آورد.
روایت: اگر مردم از چند چیز مسابقه دادند، تو با اینها برو و برنده خواهی شد.
کثرت عمل با اخلاق.
در روایات ما، اصل دین به معرفت تعبیر شده و به تعبیرات مختلف بیان شده است.
الله بالاترین نعمت را در عالم به اشرف مخلوقات اعطا کرده است، ذَٰلِكَ الْكِتَابُ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ.
این آیه‌ای که تلاوت شد، این کتاب را نازل کردیم برای این که شما عقل پیدا کنید.
چرا به معرفت و عقل در روایات ما اینقدر تأکید شده است؟
خوب، دقت کنید که انسان ابعاد مختلفی دارد؛ بحث زیاد است، ولی سه بعد اصلی عبارت‌اند از:
۱. بعد جسمانی، بسیاری از قوت‌ها و ضعف‌های انسان به این بعد مربوط است.
۲. بعد دوم را روح می‌گویند.
۳. عقل.
در این که کدام عنصر اصلی‌تر است و باید روی آن کار کنیم:
برخی می‌گویند روح، می‌گویند اگر روح انسان را بگیری، می‌تواند به مرده یا به حیوان تبدیل شود.
انسان مخلوطی از شهوات و عقل است؛ اگر این طبیعت تحت تأثیر عقل قرار گیرد، انسان از ملائکه بالاتر خواهد رفت.
چرا اسلام به عقل اینقدر تأکید کرده است؟
دانشجوی عزیز، طلب علم واجب است و شما باید این کتاب‌ها را بخوانید و اگر نخوانید، فرق علما با یکدیگر را درک نخواهید کرد.
حداقل فهرست را بخوانید تا شاید طمع کنید برخی فصل‌ها را بخوانید.
اولین کتابی که کلینی نوشته، دربارهٔ عقل است.
خداوند هر کسی را بخواهد بزرگ کند، به او عقل می‌دهد.
از اولین آفرینش خداوند، بحث آغاز می‌شود و سپس می‌گوید که عقل کلی داریم که آن وجود مقدس حضرت پیامبر (ص) است و یک انبساطی دارد که آن عقل انسان‌هاست.
این عقل می‌شود پایه معرفت.
شما بهار الانوار مجلسی را نیز مطالعه کنید.
این مرد بزرگ با این سیطره در روایات واقعاً بی‌نظیر است.
باز هم در اولین کتاب خودش از عقل صحبت می‌کند.
روایات می‌گویند میزان عقل هر کس به میزان خوب گوش کردن اوست.
اول خوب گوش کردن، بعد خوب نگاه کردن است، یعنی دقت است، تا هیاهوی درونی‌اش باعث مستی نشود.
عقل همان دستگاه معرفت انسان است و انبیا آمده‌اند که این دستگاه را فعال و توسعه دهند.
آنچه که وجودت می‌پذیرد، عقل است.
عقل از جنس حافظه و خلاقیت و هوش نیست، بلکه درست انتخاب کردن و درست دیدن است.
شیطان اصلاً عقل ندارد و آنچه دارد شیطنت است؛ اگر عقل داشت، درست عمل می‌کرد.
عقل دستگاهی است که انسان را به درستی می‌کشاند؛ عقل درک درست از بایدها و نبایدهاست که این زشت است...
این اندازه اسرار برای عقل چراست، درحالی که عقل برای روح است؟
درست است که فطرت برای انسانیتت است، اما اگر عقل بیدار نباشد، روح خراب می‌شود.
هر کس معتقد شود به پایه معرفت الهی، همین کلمه لا إله إلا الله او را به سعادت می‌رساند (حدیث قدسی).
پیامبران اولوالعظم کسانی هستند که خدا عقل آن‌ها را کامل کامل کامل کرده است.
از این موج‌ها (داستان دانشگاه‌های آمریکا) برداشتی نکنید، فطرت روشن و خاموش می‌شود چون با عقل نیست.
عقل این است که انبیا بیان این قوه را بیدار کنند تا ما بفهمیم برنامه زندگی چیست...
معنای تمایز دو مکتب تعریف از انسان است، که من کیستم؟ حیوان بالاتر یا قبل از خدا؟
یکی از بحث‌هایی که مطرح است، آسیب‌های مسیر است؛ مسیر سعادت آسیب‌هایی دارد و اصلی‌ترین آسیب خود تو هستی، عادت‌ها، شهوات، حسادت و... تو اصلی‌ترین آسیب توست.
مشکل بشریت فرعون نیست، بلکه مشکل جهل بنی‌اسرائیل است که فرعون ساز است؛ این جهل است که فرعون بعدی را خواهد ساخت. مشکل یهود نیست، مشکل جهل مردم است که مردم را تا از چیزهای پوچ نترسانید، بردگی نخواهند کرد.
باید از ظلمت‌های درونی خود شورش کنیم.
البته، دو دشمن دیگر نیز داریم؛ شیطان که حدود ۳۰۰ آیه به او اشاره شده و دشمن سوم یهود است که صراحتاً آیه به آن اشاره دارد.
چرا بر ما مسلط شده‌اند؟ زیرا ما عقل فطری را با این معارف درست نکرده‌ایم.
تا معرفت درست نشود در عالم هیچ اتفاقی نمی‌افتد؛ تغییرات اجتماعی هیچ تغییری ایجاد نمی‌کند مگر اینکه زمینه رشد عقل باشد.
چیزی که ما را درست می‌کند فقط نظام معرفتی است.
هیچ چیز در روایات ما به اندازه عقل و معرفت به آن تأکید نشده است.
اگر نظام سلطه‌ای دارد مردم را کنترل می‌کند، زیرا این عقل را از مردم گرفته است.
انبیا درس عقل به مردم می‌دادند تا مردم را از ظلمت نجات دهند.
آن‌هایی که پایه معرفتی داشتند، هر روز شکوفاتر شدند.
جنگ ما اصلاً نظام نداشت، فقط ایمان داشت.
معرفت، نظام آگاهی‌هاست که جهت انسان را درست می‌کند و باعث می‌شود دقت و هوشیاری در انسان بیدار شود.
عقل قوه تشخیص درستی در انسان است و معرفت توشه و آذوقه‌ی عقل برای باروری است.
