خلاصه سخنرانی حجت الاسلام علوی

مراسم عزاداری ایام آخر ماه صفر

شب بیست و هشتم

۳۰ مرداد  ۱۴۰۴

بسم الله الرحمن الرحیم

📌 خلاصه سخنرانی: حقیقت انسان و جایگاه او در نگاه مکاتب مختلف

از قدیم میان اندیشمندان بحث بود که حقیقت انسان چیست: حیوانی پیچیده یا موجودی الهی؟

دو دیدگاه شکل گرفت:

مادی‌گرایان: انسان را حیوانی هوشمند و محصول صرفِ طبیعت می‌دانند.

الهیون و انبیاء: انسان را موجودی فراتر از جسم معرفی می‌کنند؛ روح و جوهر قدسی حقیقت اوست و جسم صرفاً خانهٔ موقت اوست.

در مکتب الهی، انسان «عالم اکبر» است؛ همهٔ هستی در وجود او خلاصه می‌شود. اگر حقیقت خود را بشناسد، به آیت عظمای الهی بدل می‌شود، و اگر غافل بماند، از هر حیوانی پست‌تر خواهد شد.

روایات می‌گویند انسان دارای مراتب نفس است: نباتی، حیوانی، انسانی، و در نهایت «نفس قدسی الهی». این مرتبهٔ الهی می‌تواند او را بالاتر از فرشتگان ببرد.

همهٔ بهره‌مندی‌های انسان از دنیا و آخرت وابسته به میزان معرفت او به خویش است. «خودشناسی» کلید همهٔ سعادت‌هاست.

مقصد نهایی انسان «عبودیت» است؛ بندگی خدا او را از اسفل‌السافلین به اعلی علیین می‌رساند. امامان (ع) به‌عنوان انسان کامل، مظهر اسماء الهی‌اند و راه را نشان می‌دهند.

جایگاه «حِلم» در کمال انسان

یکی از مهم‌ترین صفات برای رسیدن به کمال، حِلم (بردباری و خویشتن‌داری) است.

حلم یعنی: توان مقاومت در برابر وسوسه‌ها، فشارها و ناملايمات؛ حفظ آرامش و عقلانیت در سخت‌ترین شرایط.

در روایات آمده: «الحِلم جوهره النبوة» → حلم جوهرهٔ نبوت است.

حلم باعث می‌شود علم و عقل انسان به‌کار بیاید؛ وگرنه انسانِ بی‌حلم، علم و دانشش را هم هدر می‌دهد.

حلم فقط سکوت در سختی نیست؛ بلکه استقامت فعال، آرامش درونی و توان مدیریت نفس در برابر خشم، شهوت و لغزش‌هاست.

در نتیجه :

همهٔ کمالات اخلاقی (شجاعت، سخاوت، صدق، وفا…) در نهایت به صفت «صبر و حلم» بازمی‌گردند.

اگر کسی حلم داشته باشد، می‌تواند به همهٔ مراتب انسانی و الهی برسد. اگر نداشته باشد، حتی اگر سایر فضایل را داشته باشد، آن‌ها بی‌اثر خواهند بود.

پس حقیقت انسان در معرفت نفس و عبودیت است، و اوج این حقیقت در صفت حلم و صبر متجلی می‌شود.

📍 بنابراین: انسان کامل آینهٔ اسماء الهی است؛ و مهم‌ترین راه رسیدن به این کمال، عبودیت خدا، خودشناسی و آراستگی به صفت حلم است.