يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَ لا تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ (آل عمران 102)
اینکه انسان چگونه باید تقوای الهی را آنگونه که شایسته خداوند است، رعایت کند و مصداق آن چه چیزی می‌تواند باشد؛ حقیقتا سوالی است که باید از مفسر حقیقی قرآن پرسید. ابوبصیر، از امام صادق علیه السلام این سوال را پرسیده است و مصداقی که حضرت برای این تقوا بیان می‌دارند، سه چیز است: «اطاعت و عدم معصیت»، «ذکر خدا و عدم فراموشی او» و «شکر گزاری از خداوند و کفران نکردن» :
عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ فَقَالَ يُطَاعُ فَلَا يُعْصَى وَ يُذْكَرُ فَلَا يُنْسَى وَ يُشْكَرُ فَلَا يُكْفَر[1]
درباره ذکر خدا باید گفت که این امتحان الهی، امتحانی بسیار دشوار است. این، فرمانی است که خداوند حدی برای آن تعیین نکرده[2]؛ چنانکه فرموده است: «اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثِيراً[3]» و آدمی باید هر لحظه به یاد پروردگار خود و متوجه او باشد و او را فراموش ننماید.
از امام صادق روایت است که ذکر کثیر خداوند را از صفات شیعیان خود دانسته‌اند: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: «شِيعَتُنَا الَّذِينَ إِذَا خَلَوْا ذَكَرُوا اللَّهَ كَثِيراً[4]»
البته از الطاف الهی به ما این است که تسبیحات حضرت صدیقه سلام الله علیها را به عنوان مصداقی از این ذکر کثیر پذیرفته است: «تَسْبِيحُ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ ع- مِنَ الذِّكْرِ الْكَثِيرِ الَّذِي قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثِيراً[5]»
وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَميعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً وَ كُنْتُمْ عَلى شَفا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْها كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آياتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ (آل عمران 103)
در روایات متعددی، امیرالمومنین حبل الله المتین خوانده شده‌اند. برای مثال: «وَ وَصِيَّهُ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ ع وَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ إِمَامَ الْمُتَّقِينَ وَ حَبْلَ اللَّهِ الْمَتِينَ وَ العروة [عُرْوَتَهُ] الْوُثْقَى الَّتِي لَا انْفِصامَ لَها[6]» یا در روایتی که از خود ایشان نقل شده است: « أَنَا قَائِدُ الْمُؤْمِنِينَ إِلَى الْجَنَّةِ وَ أَنَا حَبْلُ اللَّهِ الْمَتِينُ وَ أَنَا عُرْوَةُ اللَّهِ الْوُثْقَى وَ كَلِمَةُ التَّقْوَى[7]»
در حقیقت ریسمان محکم الهی که مردمان باید به آن تمسک جویند، علی و اولاد علی علیهم السلام هستند. کما اینکه در روایات صریحی نیز این مطلب ذکر گشته است: «قال سألت أبا الحسن ع عن قوله: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعاً» قال: علي بن أبي طالب حبل الله المتين[8]»
«عن جابر عن أبي جعفر ع قال آل محمد ع هم حبل الله الذي أمرنا بالاعتصام به، فقال: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعاً وَ لا تَفَرَّقُوا»[9]»
از خداوند متعال می‌خواهیم که به حق مناجات سیدالشهداء در قتلگاه، ما را از ذاکران کثیر خود قرار دهد و هرگز ما را از حبل الله المتین، جدا ننماید.
[1] الزهد، ص: 17
[2] طبق روایتی که مرحوم کلینی در کافی از امام صادق نقل می‌نماید، حضرت می‌فرمایند که همه فرائض حدی دارند. برای مثال کسی که حج به‌جای آورد، به حد آن رسیده ولی خداوند درباره ذکر به کم راضی نشده است و حدی برای آن تعیین ننموده. ر.ک: الكافي (ط - الإسلامية)، ج2، ص: 498- 499
[3] احزاب 41
[4] الكافي (ط - الإسلامية)، ج2، ص: 499
[5] الكافي (ط - الإسلامية)، ج2، ص: 500
[6] بصائر الدرجات في فضائل آل محمد صلى الله عليهم، ج1، ص: 413
[7] التوحيد (للصدوق)، ص: 165
[8] تفسير العياشي، ج1، ص: 194
[9] همان
