إِنَّ في خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ لَآياتٍ لِأُولِي الْأَلْبابِ (آل عمران 190)
یکی از توصیههای اکید دینی که به میزان قابل توجهی مغفول مانده است، نوافل علی الخصوص نماز شب میباشد. روایات فراوانی در اهمیت و آداب این نماز مهم و این عبادت شبانه خداوند وجود دارد که نشانگر اهمیت مسئله خواهد بود.
برای مثال در روایتی که ثقه الاسلام کلینی در کتاب شریف کافی به سندی معتبر نقل میکند، امام صادق علیهالسلام یکی از آثار گناه را محروم ماندن از نماز شب ذکر مینمایند:
«عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الرَّجُلَ يُذْنِبُ الذَّنْبَ فَيُحْرَمُ صَلَاةَ اللَّيْلِ وَ إِنَّ الْعَمَلَ السَّيِّئَ أَسْرَعُ فِي صَاحِبِهِ مِنَ السِّكِّينِ فِي اللَّحْم[1]»
یا در روایت دیگری، معنای آیه 12 از سوره زمر که میفرماید: آناءَ اللَّيْلِ ساجِداً وَ قائِماً يَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَ يَرْجُوا رَحْمَةَ رَبِّه را نماز شب می خوانند.[2]
یا شیخ صدوق، در کتاب علل الشرایع، روایتی از پیامبر مکرم اسلام نقل مینماید که در آن میفرمایند که دو رکعت در تاریکی شب، برای من از همه دنیا محبوبتر است: لَرَكْعَتَانِ فِي جَوْفِ اللَّيْلِ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنَ الدُّنْيَا وَ مَا فِيهَا[3]
یا نماز شب را مایه غفران گناهان روز بر شمرده اند[4]. یا آنکه حضرت صادق طبق روایتی به سلیمان دیلمی فرمودهاند که نماز شب را ترک نکن که ضرر خواهی نمود: «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع يَا سُلَيْمَانُ لَا تَدَعْ قِيَامَ اللَّيْلِ فَإِنَّ الْمَغْبُونَ مَنْ حُرِمَ قِيَامَ اللَّيْل[5]»
قرائت آیه فوق که طبق روایت امام کاظم خطاب به هشام بن حکم، یادی نیکو از صاحبان خرد است[6]؛ در آداب نماز شب ذکر گشته است.
در روایتی از امام باقر علیه السلام که در کتاب کافی به سندی استوار نقل گردیده است، حضرت چنین میفرمایند که وقتی از خواب برخواستی، خداوند را بابت آنکه روحت را به جسمت بازگرداند (طبق آیه 42 سوره زمر، در هنگام خواب نیز روح انسان از او جدا می گردد) تا توفیق حمد و ثنا گفتن او را یابی، شکر گو. و سپس تسبیح خدای متعال را به جای آور و استغفار کن:
عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا قُمْتَ بِاللَّيْلِ مِنْ مَنَامِكَ فَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي رَدَّ عَلَيَّ رُوحِي لِأَحْمَدَهُ وَ أَعْبُدَهُ فَإِذَا سَمِعْتَ صَوْتَ الدُّيُوكِ فَقُلْ سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلَائِكَةِ وَ الرُّوحِ سَبَقَتْ رَحْمَتُكَ غَضَبَكَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ وَحْدَكَ لَا شَرِيكَ لَكَ عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِي فَاغْفِرْ لِي وَ ارْحَمْنِي إِنَّهُ لَا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ فَإِذَا قُمْتَ فَانْظُرْ فِي آفَاقِ السَّمَاءِ وَ قُلِ اللَّهُمَّ إِنَّهُ لَا يُوَارِي عَنْكَ لَيْلٌ سَاجٍ وَ لَا سَمَاءٌ ذَاتُ أَبْرَاجٍ وَ لَا أَرْضٌ ذَاتُ مِهَادٍ وَ لَا ظُلُماتٌ بَعْضُها فَوْقَ بَعْضٍ وَ لَا بَحْرٌ لُجِّيٌّ تُدْلِجُ بَيْنَ يَدَيِ الْمُدْلِجِ مِنْ خَلْقِكَ تَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْيُنِ وَ ما تُخْفِي الصُّدُورُ غَارَتِ النُّجُومُ وَ نَامَتِ الْعُيُونُ وَ أَنْتَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لَا تَأْخُذُكَ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ سُبْحَانَ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ إِلَهِ الْمُرْسَلِينَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ.
سپس دستور داده اند که 5 آیه پیاپی از سوره آل عمران را بخوانیم:
ثُمَّ اقْرَأِ الْخَمْسَ الْآيَاتِ مِنْ آخِرِ آلِ عِمْرَانَ إِنَّ فِي خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ إِلَى قَوْلِهِ إِنَّكَ لا تُخْلِفُ الْمِيعادَ ... [7]
إِنَّ في خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ لَآياتٍ لِأُولِي الْأَلْبابِ (190) الَّذينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِهِمْ وَ يَتَفَكَّرُونَ في خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً سُبْحانَكَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ (191) رَبَّنا إِنَّكَ مَنْ تُدْخِلِ النَّارَ فَقَدْ أَخْزَيْتَهُ وَ ما لِلظَّالِمينَ مِنْ أَنْصارٍ (192) رَبَّنا إِنَّنا سَمِعْنا مُنادِياً يُنادي لِلْإيمانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّكُمْ فَآمَنَّا رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ كَفِّرْ عَنَّا سَيِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ (193) رَبَّنا وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلى رُسُلِكَ وَ لا تُخْزِنا يَوْمَ الْقِيامَةِ إِنَّكَ لا تُخْلِفُ الْميعادَ (194)
خداوند متعال را به نماز حضرت سیدالشهداء در شب عاشورا، قسم می دهیم که ما را توفیق عبادت خالصانه عطا نماید.
[1] الكافي (ط - الإسلامية)، ج2، ص: 272
[2] الكافي (ط - الإسلامية)، ج3، ص: 444
[3] علل الشرائع، ج2، ص: 363
[4] علل الشرائع، ج2، ص: 363
[5] علل الشرائع، ج2، ص: 363
[6] الكافي (ط - الإسلامية)، ج1، ص: 15
[7] الكافي (ط - الإسلامية)، ج3، ص: 445
