مراسم عزاداری ایام آخر ماه صفر
شب بیست و هشتم
۳۰ مرداد ۱۴۰۴
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله ربّ العالمین، و صلّی الله علی سیدنا و نبینا محمد و آله الطاهرین.
### حقیقت انسان و جایگاه او در هستی
یکی از بنیادیترین پرسشهایی که همواره ذهن متفکران و مکاتب مختلف را به خود مشغول داشته این است که
انسان چیست و کیست؟ آغاز و انجام او از کجاست و به کجا خواهد رفت؟ ماهیت و جوهر وجودی انسان چه میباشد؟
از دیرباز دو رویکرد اساسی در این زمینه وجود داشته است:
1. مکاتب مادی که حقیقت انسان را در همین جسم و حیات طبیعی خلاصه کرده و او را حیوانی هوشمند میدانستند.
2. مکاتب الهی که با تکیه بر تعالیم انبیا، انسان را موجودی فراتر از ماده معرفی کردهاند؛ موجودی ملکوتی که
ظرفیت دریافت فیض الهی و مظهر شدن برای اسماء و صفات خداوند را دارد.
### دیدگاه الهی در باب حقیقت انسان
فلاسفه و متکلمان الهی معتقدند حقیقت انسان در جسم او خلاصه نمیشود. این بدن تنها ابزار و خانهی موقت او در عالم ماده است.
آنچه حقیقت انسان را تشکیل میدهد، «روح» و «جوهرهی وجودی» اوست؛ همان چیزی که با مرگ جسم نابود نمیشود و باقی میماند.
به همین دلیل، انسان ظرفیت آن را دارد که یا به مقامی فراتر از فرشتگان برسد یا سقوط کند و از حیوانات درنده نیز پستتر گردد.
در معارف اهلبیت (ع) آمده است: «ای انسان! تو خیال کردی موجودی کوچک هستی، در حالی که در درون تو جهانی بزرگ نهفته است.»
این بیان نشان میدهد که انسان دربردارندهی عالمی وسیع است و حقیقت او بسیار فراتر از ظاهر جسمانی اوست.
### نقش معرفت نفس
شناخت حقیقت انسان، اساس همهی شناختهاست. هر اندازه معرفت ما نسبت به خودمان بیشتر شود، بهرهمندی ما از نعمتها و امکانات
الهی نیز افزونتر خواهد شد. در مقابل، اگر انسان خود را نشناسد و حقیقت خویش را فراموش کند، دچار سقوط میشود. از اینرو،
معرفت نفس مقدمهای برای معرفت خدا دانسته شده است.
### انسان؛ مظهر اسماء الهی
در نگاه وحیانی، انسان مظهر اسماء و صفات الهی است. اگر او به حقیقت خویش برسد، میتواند آیینهی صفات خداوند گردد و به همین سبب،
شایستهی سجدهی ملائکه شده است. انسان کامل، تجلی تمام و کمال اسماء الهی است و از این رو، در زیارت امیرالمؤمنین (ع) آمده است:
«السلام علیک یا آیة الله العظمى»؛ یعنی آن حضرت نشانهی بزرگ خداوند در میان خلق است.
### نیروی عقل و اختیار
انسان با نیروی عقل، علم و بصیرت از دیگر موجودات متمایز میشود. او میتواند مسیر زندگی خود را آگاهانه انتخاب کند.
اما همین اختیار سبب میشود که یا از فرشتگان برتر شود یا از شیاطین پستتر گردد. این ظرفیت عظیم است که ارزش و در عین حال
خطر وجود انسان را نشان میدهد.
### عبودیت؛ راه رسیدن به کمال
راه شکوفایی این ظرفیتها، عبودیت و بندگی خداوند است. امیرالمؤمنین (ع) میفرماید: «جوهر وجود شما بندگی است.»
عبودیت یعنی تسلیم در برابر ربوبیت الهی و قرار گرفتن در مسیر ارادهی خداوند. انسان تنها در پرتو بندگی میتواند
به مقام خلافت الهی برسد.
### انسان کامل
تجلی حقیقی اسماء الهی در وجود «انسان کامل» ظهور میکند. انسان کامل همان امام معصوم است که واسطهی فیض الهی
میان خدا و خلق به شمار میرود. در پرتو وجود اوست که راه هدایت روشن میشود و انسانها میتوانند به سوی کمال حرکت کنند.
### حلم و بردباری؛ زینت انسان
یکی از برجستهترین صفات الهی که در وجود انسان متجلی میشود، صفت «حلم» است. قرآن کریم بارها خداوند را «حلیم»
معرفی کرده و این صفت را از بزرگترین کمالات دانسته است. حلم به معنای بردباری، خویشتنداری و مقاومت در برابر
ناهمواریهاست. امامان معصوم (ع) حلم را زینت انسان و جوهرهی نبوت دانستهاند. کسی که دانش دارد اما بردباری ندارد،
در لحظهی خشم و آزمون از دانش خود بهرهمند نمیشود.
### امام حسن مجتبی (ع)؛ نمونهی حلم
یکی از جلوههای بزرگ حلم، در زندگی امام حسن مجتبی (ع) نمایان است. آن حضرت در شرایطی بسیار دشوار، با صبری الهی
و بردباری مثالزدنی، امت را از فتنههای عظیم حفظ کرد. تدبیرهای آن حضرت مانع شد تا فتنهای خونین در میان مسلمانان
رخ دهد. همین حلم و خویشتنداری امام، الگویی جاودانه برای تمام تاریخ شد.
### نتیجهگیری
انسان موجودی است با ظرفیتهای بیپایان. او میتواند آیینهی اسماء و صفات الهی باشد و به مقامی برسد که عالم ملکوت
در برابرش خضوع کند. اما در عین حال، اگر حقیقت خویش را فراموش کند، به حضیض سقوط خواهد رسید. کلید رهایی و کمال
در عبودیت خداوند و الگو گرفتن از انسانهای کامل، یعنی پیامبران و امامان معصوم (ع) است. آنان با تجلی صفات الهی
در وجودشان، راه سعادت و کمال را به بشریت نشان دادهاند.
الحمد لله رب العالمین، و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین.
