بهار استغفار
پیامبر رحمت (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌و‌سلم) فرمودند:
«خداوند متعال در آخر هر روز از ماه رمضان، به هنگام افطار یک میلیون نفر را و در شب جمعه و روز جمعه (در این ماه شریف) در هر ساعت، یک میلیون نفر را که همگی سزاوار آتش جهنم اند، از آتش آزاد می‌کند و هنگامی که آخرین روز ماه رمضان فرا رسد، در أن روز به تعداد کسانی که از اول تا أخر ماه رمضان آزاد کرده است، بندگان گناهکار خویش را از آتش جهنم آزاد می‌کند.»1
بهار استغفار و توبه همین شب‌هاست! خداوند در این شب‌های پایانی، در شب‌های قدر، چندان می‌بخشد که فراتر از بیان است. کسانی را می‌بخشد که بی‌حرمتی به درگاه پروردگار کرده‌اند و بر این ناسپاسی پافشاری نموده‌اند. اگر بناست فکری به حال خود کنیم، زمان آن کدامین لحظه است؟ از کجا خاطری مطمئن دارم که پس فردا شب نیز زنده هستم تا احیای شب قدر کنم و توبه از گناهان خویش روی آورم؟ از کجا که تا سال آینده، ماه میهمانی خداوند، زنده باشم تا بار گناهان خود را زمین بگذارم؟
دوای درد
همانگونه که خود، سبب فرود آمدن بلا شده‌ایم، درمان این درد نیز به دستان خودمان است و آموختگان آموزگار دینمان امیرمومنان (علیه‌السلام). آن حضرت می‌فرمایند: «اگر با دعا و ندبه و ناله به پیشواز بلا می‌رفتند، هرگز آنچه بر سرشان آمد، فرود نمی‌آمد و اگر هنگامی که ناملایمت ها فرود آمد و نعمت‌ها از بین رفت، با نیت‌های صادقه به درگاه پروردگار جزع و فرع می‌نمودند؛ سستی نمی‌ورزیدند و اسراف نمی‌کردند، بی‌تردید خداوند هر تباهی را برایشان اصلاح و هر خیری را (که از دست داده بودند) را به آنان باز می‌گرداند.»2
این شب‌ها، شب اعتراف و اقرار به گناهان است، شب اندیشیدن در سابقه‌ی خود است.این شب‌ها شب‌های توبه است.
گروهی شب قدر هم بخشوده نمی‌شوند!
با تمام این مهربانی و باران لطف خداوند در ماه رمضان و شب قدر، معلوم نیست که هر کس به درگاه الهی دعا کند، دعایش مستجاب و گناهش بخشیده شود!
چهارگروه هستند که خداوند شب قدر هم از سر تقصیرتشان نمی‌گذرد.3 یکی از این چهار گروه، عاق والدین است. یعنی آن کس که پدر و مادرش را آزار داده باشد.
امام صادق ( علیه‌السلام) فرمودند: «اگر کسی به پدر و مادر، در حالی که در حق او ظلم کرده اند، نگاه غضبناک کند، خداوند هیچ نمازی را از او قبول نمی‌کند.»4
اگر پدر و مادری در حق فرزند، ظلم هم نمایند و آزارش دهند، فرزند حتی حق ندارد نگاه خشمگینانه به آنان کند. احترام به پدر و مادر بسیار دارای ارزش و اهمیت است؛ تا آنجا که یکی از شروط پذیرفته شدن نماز، رنجیده خاطر نبودنشان از فرزند است. در شب قدری به این عظمت، با بار عامی که خداوند داده است، عاق والدین از قافله‌ی بخشودگان عقب می‌ماند! این یک هشدار بسیار جدی است!
پدر واقعی ما
امام رضا (علیه‌السلام) در حدیثی امام را به ما شناساندند و فرمودند: «امام آن پدر مهربان و دلسوز تو است...»5
از صریح روایات بر می‌آید، آن پدری که از پدر نسبی مابرای ما بیش‌تر پدر است، آن پدری که مهربان‌تر از هر پدری به فرزندش است، آن پدری که بیش از هر پدری حق به گردن فرزندش دارد، وجود مقدس مولایمان، ارباب عالم، همه چیز و همه کسمان، امام عصر و زمان (علیه‌السلام) است!
آیا عاق امام زمان نیستیم؟
هرکس با خود بیندیشد! آیا کاری نکرده که این پدر مهربان را آزرده باشد؟ عقوق به معنای اذیت و آزار کردن است. آیا من کاری نکرده‌ام که ایشان را ناراحت و رنجیده‌خاطر کرده باشم؟ اگر کسی به خود رجوع می‌کند و می‌بیند کاری نکرده که ایشان را دلگیر کرده باشد، که هیچ. اما روی سخنم با آنانی است که چون به فکر می‌روند، به خوبی درمی‌یابند کارهای زیادی است که با انجام‌شان دل ایشان را به لرزه درآورده‌اند.
بزرگ‌ترین نعمت، نعمت ولایت امام عصر (علیه‌السلام) است. هر نعمتی به ما می‌رسد از برکت امام زمان (علیه‌السلام) است. همانگونه که در زیارت جامعه‌ی کبیره خطاب به ائمه‌ی معصومین (علیهم‌السلام) می‌نماییم، نعمت های مادی و معنوی همگی به خاطر نعمت امام است: «به یمن وجود شماست که (خداوند) باران نازل می‌کند و آسمان را نگاه داشته تا بر زمین نیفتد، این شمایید که خداوند به برکت‌تان ناراحتی ها را رفع می‌کند و ما را از سقوط در وادی هلاکت نجات می‌دهد.»
آیا حق نعمت امام عصر را ادا نموده‌ایم؟ چه کسی می‌تواند مدعی شود که من عاق امام زمان (علیه‌السلام) نیستم؟ چه کسی می‌تواند ادعا کند تا به امروز دل امام زمان (علیه‌السلام) را نشکسته و ایشان را از خود نیازرده است؟ نکند به خاطر آزردن ایشان، عاق پدر مهربانی چون ایشان شده، امشب آمرزیده نشویم؟ این از بزرگ‌ترین هراس‌هایی است که باید داشت!
شب قدر
در شب قدر ملائکه گروه‌گروه از آسمان بر زمین فرود می‌آیند و بر وجود مقدس امام زمان (علیه‌السلام) نازل می‌گردند. آری در این شب، ملائک مقدرات یک ساله‌مان را از جانب خداوند عالم برای امام عصر (علیه‌السلام) آورده، ایشان را از آن باخبر می‌سازد.6 اگر در طول سال، یک شب بیشترین مناسبت را با امام زمان (علیه‌السلام) داشته باشد، بی‌تردید همین شب است! چرا که بنا به صریح روایات در شب قدر، ملائکه به دور حجت خدا طواف می‌نمایند.
از شکافنده‌ی علوم عالم، باقر العلوم (علیه‌السلام) پرسیدند: «آیا شب قدر را می‌شناسید؟»، حضرت پاسخ فرمودند: «چگونه نشناسیم در حالی که در این شب، ملائک به دور ما طواف می‌کنند.»7
در روایتی که پیش‌تر بیان شد، چهارگروه در شب قدر هم بخشیده نمی‌شوند. یکی دیگر از این چهارگروه کسی است که قطع رحم می‌نماید.
صله‌ی رحم، فقط دید و بازدید نیست؛ فقط به منزل یکدیگر رفتن نیست. دستگیری مادی و معنوی هردو باید رعایت گردد. اینکه به منزل آشنایم رفت و آمد کنم اما ندانم که اوضاع زندگی‌اش آشفته است و نیاز به کمک دارد چگونه صله‌ی رحمی است؟
بالاترین مصداق رحم
آنچه از صریح روایات برداشت می‌شود این است که از مصادیق صله‌ی رحم و بالاترین آن، انجام وظایفی است که در قبال اهل بیت (علیهم‌السلام) و امام زمان (علیه‌السلام) داریم.
امام صادق (علیه‌السلام) در توضیح آیه‌ی «وَالَّذِينَ يَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ»8 فرمودند: «از مصادیق آن صله‌ی رحم است و غایت تاویل آن، صله‌ی تو با ماست.»9
باید اندیشید که تا به امروز چقدر نسبت به نزدیک‌ترین رحم خود یعنی امام زمان (علیه‌السلام) کوتاهی کرده‌ایم و نکند خدای ناکرده قطع رحم نموده باشیم!
بهترین راه توبه در این شب‌ها
خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِيمًا»10؛ «و اگر آنان هنگامی که به خود ستم کردند، نزد تو می آمدند و از خدا آمرزش می خواستند، و پیامبر هم برای آنان طلب آمرزش می کرد، یقیناً خدا را بسیار توبه پذیر و مهربان می یافتند.»
بهترین راه توبه رجوع به کسانی است که خداوند آن‌ها را وسیله توجه به او قرار داده است، یعنی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌و‌سلم) و اهل بیت او. 11
1. بحار‌الانوار، ج93، ص337
2. بحار‌الانوار، ج10، ص102
3. «...فاذا طلع الفجر نادى جبرئيل: يامعشر الملائكة الرحيل الرحيل فيقولون يا جبرئيل فما صنع الله تعالى في حوائج المؤمنين من امة محمد؟ فيقول إن الله تعالى نظر إليهم في هذه الليلة فعفا عنهم وغفر لهم إلا أربعة قال : فقال رسول الله: وهؤلاء الاربعة : مدمن الخمر ، والعاق لوالديه ، والقاطع الرحم والمشاحن.»؛ بحار‌الانوار، ج96، ص338
4. الکافی، کتاب الایمان و الکفر، باب العقوق، ح5
5. الکافی، ج1، ص 198
6. «عَن هِشَامٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِ‌اللَّهِ (علیه السلام) قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَی فِی کِتَابِهِ فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ قَالَ تِلْکَ لَیْلَهُ الْقَدْرِ یُکْتَبُ فِیهَا وَفْدُ الْحَاجِّ وَ مَا یَکُونُ فِیهَا مِنْ طَاعَهٍ أَوْ مَعْصِیَهٍ أَوْ مَوْتٍ أَوْ حَیَاهٍ وَ یُحْدِثُ اللَّهُ فِی اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ مَا یَشَاءُ ثُمَّ یُلْقِیهِ إِلَی صَاحِبِ الْأَرْضِ قَالَ الْحَارِثُ‌بْنُ‌الْمُغِیرَهِ الْبَصْرِیُّ فَقُلْتُ وَ مَنْ صَاحِبُ الْأَرْضِ قَالَ صَاحِبُکُمْ»؛ بصائرالدرجات، ص221.
7. مستدرک الوسال، ج10، ص366
8. سوره‌ی مبارکه‌ی رعد، آیه‌ی 21
9. تفسیر عیاشی، ج2، ص208
10. سوره‌ی مبارکه‌ی نساء، آیه‌ی 64
11. آنچه خواندید گزیده‌ای بود از کتاب «شب‌های بی‌قراری» نوشته‌ی سید محمد بنی‌هاشمی.
