آیا فتوحات صورت گرفته بعد از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و در زمان خلیفه اول تا سوم برای گسترش اسلام بوده و مهر تایید اسلام بر آنها خورده است؟ در پاسخ به این سوال ابتدا به دو نکته اشاره می‌کنیم:
اول آنکه از دنیای بدون خدا و اخلاق وحشی‌گری بیرون می‌آید. حال آن وحشی‌گری در هر جای کره زمین وتوسط هر دین و هر فردی انجام گرفته باشد.
دوم آنکه دنکهآااانیای قبل از ظهوراسلام به شدت تاریک است. نه فقط در شبه جزیره بلکه در کل دنیا و حتی ایران نیز همین‌گونه است.
هدف نبی مکرم اسلام کشورگشایی نبود. هدف این بود که ایشان صدای اسلام یعنی تسلیم امر خدا بودن و یا به تعبیری دیگر سلم و امنیت را به گوش جهانیان برسانند. در بیست‌وسه سالی که پیامبر اسلام سکان هدایت مردم را بر عهده داشتند و در جنگ‌هایی که در زمان ایشان صورت گرفت، از مسلمانان صد و هشتاد و یک و از مشرکین و کفاردویست و دو نفر کشته شده‌اند. حتی اگر بخواهیم بدترین حالت یعنی حد بالای تعداد کشته شدگان را درنظر بگیریم، هزار و سیصد نفر در طی این جنگ‌ها کشته شده‌اند. نود درصد گروندگان به اسلام بعد از واقعه‌ی فتح مکه اسلام آوردند. یعنی همان جایی که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم ابوسفیان را بخشید، درحالیکه انتظار می‌رفت ابوسفیان به بدترین شکل ممکن کشته شود. علت گرایش مردم به اسلام دیدن رفتار وسیره پیامبراسلام بود. اما آیا این رویه بعد از پیامبرهم ادامه داشت؟
ثقلین - یعنی کتاب خدا و اهل بیت علیهم السلام - دو وصیت پیامبر بودند که بنا به فرمودهی ایشان از هم جدا نمی‌شوند و اگر پیروان به این دو تمسک جویند هرگز گمراه نخواهند شد. اما به این وصیت پیامبر عمل نشد و بعضی، کتاب خدا را برای هدایت کافی می‌دانستند. شاید بتوان گفت این افراد پیامبر را صرفا پستچی می‌پنداشتند که وظیفه رساندن قرآن کریم به مردم به عهده ایشان بود. همین شکاف بین قرآن و عترت باعث شد اصحاب پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم دو گروه شوند؛ با علی علیه السلام و یا بی علی. به همین علت شاهد تغییر اسلام واقعی در این دوران هستیم. آنچه در این دوره یعنی دوره بعد از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم مشهود است، بازگشت به فرهنگ جاهلی است. کشورگشایی و فتح سرزمین‌های دیگر و تجاوز به مناطق مختلف نمونه‌ای از این بازگشت به فرهنگ جاهلی می‌باشد.
«وَما مُحَمَّدٌ إِلاّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انقَلَبْتُمْ عَلى أَعْقابِكُمْ وَمَن یَنقَلِبْ عَلى عَقِبَیْهِ فَلَن یَضُرَّ اللهَ شَیْئاً وَسَیَجْزِی اللهُ الشّاكِرِینَ»
«و نیست محمد مگر رسولی که قبل از او هم پیامبرانی بوده‌اند؛ آیا پس اگر (او) مُرد یا کشته شد، به گذشته خود برمی‌گردید؟ و هرکس به گذشته خود برگردد، هرگز به خدا زیانی نمی‌رساند و خدا به‌زودی شاکران را پاداش می‌دهد.» (سور‌ه‌ی آل عمران آیه‌ی 144)
وضعیت ایران در فتوحات صورت گرفته توسط خلفا
نکته قال توجه که ابتدا باید به آن اشاره کنیم این است که بسیاری از ایرانیان در زمان خود پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم مسلمان شدند نه خلیفه دوم. اولین ایرانیانی که مسلمان شدند ابتدا به دست خود پیامبر سپس به دست امیرالمومنین علی علیه السلام اسلام آوردند. در گذشته یمن بخشی از قلمرو ایران بوده است. خالد بن ولید ابتدا به یمن رفت تا پیام اسلام را به آنها برساند ولی به علت اینکه با شمشیر قصد انجام این کار را داشت و مردم یمن نیز جنگجو بودند و این شیوه را نمی‌پذیرفتند، موفق نشد. سپس به دستور پیامبر امیرالمومنین این وظیفه را به عهده گرفتند. از سپاه قبلی هم عده ای با امام علی علیه السلام رفتند. امام در یمن نماز خواندند و سپس نامه پیامبر را قرائت فرمودند و اهل یمن مسلمان شدند.
پیروی از هوای نفس وعلاقه به ریاست و رهبری و لشگرکشی‌ها و برافراشتن پرچم‌ها توسط خلفاء راه امت را برای بازگشت به جاهلیت هموار ساخت. فتوحات بسیاری بعد از پیامبر و هنگامی که امام علی علیه السلام به ناچار خانه نشین بودند، صورت گرفت. مثلا در زمان خلیفه اول، خالد بن ولید فرمانده فتوحات شد و جنگ ذات العیون شکل گرفت. جنگی که در آن وی شهر انبار را فتح می‌کند ولی مردم با حفر خندق مانع ورود می‌شوند. سپس وی دستور به تیراندازی سپاهیان به چشم‌ها داده و مردم عادی تیرباران می‌شوند واز این جنگ به ذات العیون یاد می‌شود.
جنگ دیگری در زمان خلیفه اول که خالد بن ولید فرماندهی آن را به عهده داشته است، جنگی است که با اهل فارس صورت گرفت. جنگی که خالد بن ولید گفت قسم می‌خورم وقتی به این منطقه مسلط شوم رودخون جاری کنم. و برای آنکه قسم وی نشکند، هفتاد هزار نفر از اهل فارس کشته شدند!
در زمان خلیفه دوم و در سال سیزده نیز جنگی در ایران صورت گرفت. به طوری که هیچ جنگی مانند این جنگ بین ایرانیان و مسلمانان نبود که بعد آن جنازه‌ها اینطور روی زمین بماند و صدهزار کشته برجای بگذارد، جنگی که مغیره فرمانده آن بود.
سال چهارده نیز در جنگی با ایرانیان در زمان خلیفه دوم ده هزار نفر کشته شدند. در فتوحات قانونی حاکم بود که توسط خلیفه دوم اعمال شده بود. کسانی که فتوحات داشتند، درصدی از غنائم متعلق به آنها بود. همین قضیه تمایل آنها برای کشورگشایی و تجاوز به سرزمین‌های دیگر را افزایش می‌داد.
در این جنگ‌ها هدف گسترش اسلام نبود. چون اولا سیره پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم قتل عام و ریختن خون مردم برای رساندن پیام اسلام به آنها نبود و دوم آنکه دراین فتوحات جنگ‌هایی نیز وجود داشت که با وعده‌ی سکه و پول متوقف می‌شد. مثل جنگ جرجان در سال سی که فاتحان در ازای گرفتن دویست هزار دینار با جرجانیان مصالحه کردند.
در برخی از این جنگ‌ها حکم خدا نیز پایمال می‌شد. مانند جنگ فلسطین که درآن مثله کردن صورت گرفت. درحالیکه مثله کردن حرام شرعی است.
در بعضی جنگ‌ها نیز اهالی سرزمین درخواست صلح می‌کردند ولی فاتحان بر خلاف سیره پیامبر این صلح را نمی‌پذیرفتند. مانند نبرد حیزان که مردم منطقه درخواست صلح کردند و فاتحان گفتند قول می‌دهیم یک آدم و یک سگ از شما را نکشیم وهمه را کشتند غیر از یک آدم و یک سگ!
با بررسی این فتوحات و اقدامات صورت گرفته متوجه می‌شویم چرا از روز شهادت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم شمشیر امام علی علیه السلام در غلاف رفت و چرا این فتوحات غیراسلامی بود.
نظر اهل بیت در مورد فتوحات
به فرمودهی امام صادق علیه السلام گر کسی با غیر از امام واجب الاطلاعه به فتوحات برود این امر حرام است؛ مانند خوردن گوشت مرده و خون و گوشت خوک. هم چنین امام علی علیه السلام فرمودند کسانی که در رکاب فاتحان و فرماندهان به جنگ می‌روند با اینکه این فرماندهان و فاتحان به حکم خدا ایمان ندارند و دستور خدا را در غنائم جنگی اجرا نمی‌کنند، اگر درجهاد کشته شوند، همانند مردن در زمان جاهلیت است و حاضرین در این فتوحات که بدون اذن امام بوده است، به دشمنان ما در این زمینه کمک کردند و حقوق مسلم مارا حبس نمودند.
البته در این جنگ‌ها بعضا شاهد حضور برخی یاران و نزدیکان امام علی علیه اسلام نیز هستیم. علت حضور آنها تایید سیره و روش خلفا نبود بلکه حضور آنها به علت تاثیری که در جریان جنگ‌ها داشتند صورت می‌گرفت. آنها می‌توانستند در شرایطی سخنان و سیره پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم را بازگو کنند و وحشی گری فاتحان را کاهش دهند. حتی امام علی علیه اسلام به آنها اجازه گرفتن مسئولیت هم می‌دادند.
اما در زمان امام علی علیه اسلام ورق برگشت. امام نه در برابر فارس جنگید نه روم. بلکه با خود اعراب جنگید. جنگ جمل با عایشه و طلحه و زبیر که خود فتوحات داشتند، جنگ صفین با معاویه و جنگ نهروان با خوارج، صورت گرفت.
رفتاراهل بیت درمورد ایرانیان
امام علی علیه السلام خطاب به مسلمانانی که به فارس هجوم بردند، فرمودند: شما در فارس آنها را موقع تنزیل قرآن می‌زنید. و این دنیا از بین نمی‌رود تا اینکه سراغ شما می‌آیند و تاویل قرآن را به شما می‌دهند.
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم فرمودند: ایرانیان خویشاوندان ما اهل بیت اند. در بین مردم کسانی که بیشترین نصیب را از اسلام می‌برند ایرانیان اند. خوشبخت‌ترین غیرعرب ها در پذیرش اسلام ایرانیان هستند.
امام صادق علیه‌السلام فرمودند: اگر قرآن بر عجم وارد می‌شد عرب به آن ایمان نمی‌آورد، ولی برعرب نازل شد و عجم به آن ایمان آورد. این فضیلتی است برای عجم.
