سیری در روایات پیرامون شادی و نشاط
شادی و نشاط در اسلام هم در امور مادی هم امور معنوی آمده است. امام على عليه‌السلام فرمودند: «بوى خوش، عسل، سواركارى و نگاه كردن به سبزه، نشاط‌آور است.» یا حدیثی از امام باقر عليه‌السلام است که فرمود:« خواب وسيلۀ آرامش و آسايش جسم و سبب تجديد قوا و نشاط است.[1]» پس بيدار شدن از خواب، شكر و سپاس دارد و رسول خدا صلي الله عليه و آله از اين رو هرگاه از خواب بيدار می‌شد، سجده شكر می‌كرد. این احادیث نشان‌دهندۀ این است که ائمه اطهار توصیه‌هایی برای کسب شادی‌های مادی دارند. امام علي عليه‌السلام می‌فرماید: «شادى، نفس را مى‌گشايد و نشاط را برمى‌انگيزاند.[2]» از این حدیث پی می‌بریم که نشاط و شادی در امور دنیوی، لازمۀ رسیدن به امور معنوی است. همچنین دربارۀ آيۀ «وَلاتَنْسَ نَصيبَكَ مِنَ الدُّنْيا[3]» فرمود:« فراموش مكن كه تندرستى، نيرو و توان، آسودگى، جوانى و نشاط خود را وسيلۀ آخرت طلبى قرار دهى.[4]» امام سجاد عليه السلام در دعایی فرمودند: «خدايا مرا دوست بدار و نزد ديگران محبوبم گردان و گفتار و كردارى را كه دوست دارى، نزد من محبوب گردان تا با لذّت وارد آنها شوم و با نشاط به انجام‌شان رسانم.[5]»
به دنیا اعتمادی نیست
از طرفی چون اسلام دینی است که متعادل است و به پرداختن به دنیا و آخرت در حد معقول توصیه دارد، احادیثی در این باب داریم که صِرف داشتن نعمت‌های دنیایی نباید باعث شادی و نشاط شود و مفهموم عمیق‌تری باید در آن جستجو کرد. امام على عليه‌السلام فرمودند:« از دنيا كاملاً بر حذر باشيد و بار اندوه‌هاى آن را از دوش خويش برداريد؛ چون يقين داريد كه به زودى از شما جدا مى‌شود و آن‌گاه كه بيش از هر زمان ديگر در دنيا شاديد، بيش از هميشه از آن بر حذر باشيد؛ چرا كه طالبِ دنيا هر گاه به شادى‌اى از آن دل گرم شود، پيشامدى ناگوار، او را از آن شادى خارج مى‌سازد و هر گاه با اقبالى از دنيا شادمان شود، ادبارى از آن، شادىِ او را به كامش تلخ مى‌گرداند، و هر گاه دنيا گامى براى او بردارد، گامى به او پشت می‌كند. پس شادكنندۀ دنيا فريبنده است و سودمندِ آن، زيان‌مند. آسايشش به گرفتارى پيوسته است و بودنش به نابودى واگذار شده است، شادى‌اش با اندوه، آميخته است و غم‌هايش به ناتوانى مى‌انجامد.[6]»
تک‌خوری ممنوع!
در روايات اسلامى شاد كردن ديگران و «ادخال سرور در قلب مؤمن» كارى پسنديده و مطلوب به شمار آمده است. در عين حال بايد مراعات كرد تا از حد نگذرد و به دروغ و طعنه و استهزاى مؤمن و تحقير و توهين ديگران منجر نشود. شوخى و مزاح خوب است تا وقتى كه از مرز حق فراتر نرود و به دروغ و هتّاكى نرسد. امام صادق عليه‌السلام فرمود: «رسول خدا صلي الله عليه و آله شوخى و مزاح مى‌كرد ولى جز حقّ چيزى نمى‌گفت. اسلام، دين نشاط و شادابى است و از نشانه‌هاى خوش اخلاقى مؤمن آن است كه اهل مزاح و شوخى باشد و با مزاح، ديگران را شاد كند.[7]»
احادیث فراوانی در باب شادکردن مؤمنان آمده است و ثواب آن را شادکردن ائمه و پیامبر و در نهایت خدا دانسته‌اند. این شادکردن بیشتر در جهت رفع گرفتاری‌های مؤمنان است. در حدیثی از پيامبر خدا آمده است: «محبوب‌ترين كارها در پيشگاه خدا، آن شادي است كه به مؤمن رسانى، گرسنگي‌اش را بر طرف سازى يا اندوهش را بزدايى.[8]» این نشان‌دهندۀ آن است که شاد کردن مؤمنان ثواب اخروی دارد.
این احادیث زندگی ایده‌آل مومنان را این گونه ترسیم می‌کند که همواره در پی حل مشکلات یکدیگر هستند و بدین وسیله هم موجبات شادی برادر مومن خود را فراهم می‌کنند و هم برای آخرت خود توشه جمع می‌کنند. برای داشتن دنیا حرص ندارند و از خدا می‌خواهند سلامت و نشاط به آنها دهد تا بتوانند در کنار لذت بردن از حلال‌های زندگی دنیا، به دستورات الهی عمل کنند.
بانوان جامعه را دریابید
از آنجایی که در احادیث به حلال بودن کارهایی که برای شادی انجام می‌شود تاکید شده، باید به این نکته توجه کرد از مهم‌ترین خط قرمزهای دین، رعایت روابط بین نامحرم است. این به این معنی نیست که بانوان نباید شادی کنند اتفاقا توصیه‌های زیادی به مردان شده که ملاحظه دختران و همسران خود را کنند تا شادابی و نشاط آنها حفظ شود. زنان جلوه جمال الهی هستند، یعنی آینه‌ای از لطافت و محبت خداوند به بنده در وجودشان نهادینه است. اینگونه است که می‌توانند سختی‌های تربیت و مراقبت از فرزند را تحمل کنند. به همین دلیل است که حفظ شادی و نشاط بانوان با رعایت ضوابط دینی، اولویت مهم و جدی است. باید جامعه اسباب آسایش بانوان را فراهم کند. این اسباب با توجه به نیازهای بانوان در دوره‌های مختلف زندگی باید برنامه ریزی شود. به عنوان مثال اختصاص مکان‌های تفریحی، ورزشی، استراحتی و اتاق‌های مطالعه مخصوص که بتوانند بدون حجاب با آسایش از آنها استفاده کنند. تسهیلات تحصیلی و شغلی برای بانوان متاهل و مادران که بتوانند در کنار رشد و پیشرفت شخصی از وظایف خانوادگی باز نمانند. متأسفانه در حال حاضر کشور ما فرزنددوست نیست. از مناسب نبودن وسایل حمل و نقل عمومی و فروشگاه‌ها و غیره برای پدر و مادرها گرفته تا نبود قوانین حمایتی از مادران دانشجو یا شاغل همه باعث افزایش اضطراب بانوان می‌شود و نشاط را از آنان می‌گیرد و آنها را به دوراهی خطرناک انتخاب بین مادری یا رشد شخصی می‌اندازد. «زن در خانواده مایه آرامش است. مایه آرامش مرد و مایه آرامش فرزندان. اگر خود زن برخوردار از آرامش روحی و روانی نباشد نمی‌تواند این آرامش را به خانواده بدهد.[9]»
منابع:
[1] مـكارم الاخـلاق، ص 39
[2] همان ، ج 2، ص 513.
[3] بهره خودت را از دنيا فراموش مكن
[4] وسائل الشيعه، ج 11، ص 366
[5] بحارالأنوار ، ج 95، ص 298، ح 17
[6] بحار الأنوار : ج 73 ص 109 ح 109 نقلاً عن عيون الحكم والمواعظ .
[7] بحـار الانوار، ج 16،ص 244
[8] الكافي2 / 191 / 11 .
[9] بیانات رهبر در دیدار جمعی از بانوان برگزیده کشور- 30/1/93
برای ورود به کانال پیام‌رسان تلگرام «مکتوبات هیأت الزهرا (س) دانشگاه صنعتی شریف» کلیک کنید.
