بسم الله الرحمن الرحیم
آیا با هر کسی و با هر بهانه ای میتوان وحدت کرد؟ مراد از وحدت چیست؟ وحدت بین شیعه و سنی؟ وحدت بین احزاب سیاسی در انتخابات؟ وحدت بین جریان های مختلف طرفدار انقلاب اسلامی؟ متحد شدن با کشورهای دیگر؟ یا حتی وحدت بین حوزه و دانشگاه؟ و...
وقتی از وحدت سخن میگوییم، کدام وحدت را میگوییم؟ بر چه اساسی و برای چه چیزی باید وحدت کنیم؟ آیا مثال های ذکر شده تفاوت ماهوی داشته و بی ربط به هم هستند؟ یا خواستگاه مشترکی برای تمام وحدت های ذکر شده وجود دارد؟
توحید در لغت یعنی یکی کردن بنابراین وقتی قائل به اندیشه ی توحید باشیم و آن را اولین اصل اعتقادی خود بدانیم، لاجرم باید قائل به اندیشه ی وحدت یا یکی شدن نیز باشیم. به عبارت دیگر نمیتوان «یکی کردن» را به عنوان اصل اعتقادی پذیرفت اما «یکی شدن» را که نتیجه ی «یکی کردن» است، نپذیرفت. شاید بپرسید یکی کردنی که در اندیشه ی توحید است چه ربطی به یکی شدن در بحث وحدت دارد؟ مگر وقتی درمورد وحدت سخن میگوییم، سخن پیرامون یکتایی خداست؟ در این صورت باید به این سؤال پاسخ دهیم که در توحید به دنبال یکی کردنِ چه چیزی هستیم؟
توحید یعنی انسان خدای خودش را در تمام ساحت های وجودی اش یکی کند. معروف این است که سه ساحت برای انسان برمیشمارند: عقل (بینش ها)، قلب (گرایش ها)، عمل (کنش ها). اگر کسی قائل به توحید باشد اما در عملش تابع هوا و هوس و عشق و دل و این آدم و آن آدم و این قانون و آن قانونی شد که مستقل از خدا به انسان دستور میدهد، این انسان عمل موحدانه ای ندارد. اگر قائل به توحید باشد اما دلش در گروی این گروه و آن گروه و این فرد و آن فرد و خانه و ماشین و ثروت و... ای بود که خدا امر به محبت کردن به آن ها نکرده بود، قلب این انسان گرایش های موحدانه ای ندارد. اگر کسی ادعای توحید داشت اما باورش این بود که این کشور و آن کشور و این شخص و آن شخص میتوانند مستقلاً اثری در عالم بگذارند یا عالم را از نقشه ای که خدا برای آن دارد خارج کنند، این فرد بینش توحیدی ندارد.
اما آیا توحید با یکی کردنِ خدا در ساحت های وجودی من تمام میشود؟ اگر خواستم توحیدی عمل کنم، خدا توحیدی کردنِ عالم را از من نخواسته؟ آیا قلب توحیدی میتواند تمام عالم را چون خلق خداست دوست بدارد و در برابر نابود شدن و بی خدا شدنش نظاره گر باشد؟ پس حرکتِ بزرگ انسان از پس اندیشه ی توحید آغاز میشود. کدام حرکت؟ به کدام سو؟ به سمت یکی کردنِ خدا در تمام ساحت های جامعه بلکه عالَم. به عبارت دیگر موحد به دنبال «یکی کردن» خدا در ذهن، قلب و عمل عالَم برمی‌آید و «یکی شدنِ» خدا در ذهن و قلب و عمل عالَم بزرگترین وحدت تاریخ را رقم میزند. فلذاست که در قرآن میفرماید همگی با هم به ریسمان الهی چنگ بزنید و متفرق نشوید.
محور وحدت ریسمان الهی است و اصلاً جز با ریسمان الهی وحدتی امکان ندارد. موحد، چون تمام عشقش خدا شده، هر چه بخواهد برای خدا میخواهد ولی غیرموحد هر چه بخواهد برای خود میخواهد. میلیاردها انسان اگر همه هر چه بخواهند برای یک مولا بخواهند هیچ وقت اختلافی نمیکنند ولی اگر ده نفر هر چه بخواهند برای اربابان متفاوتی بخواهند مدام در جنگ و دعوا خواهند بود. این ریشه ی تمام اختلافات و دعواهای ماست.
اما بازگردیم به سؤال اول؛ کدام وحدت؟ با بیانی که داشتیم پاسخ روشن میشود. وحدتی بر محور ریسمان الهی. وحدتی برای اقامه ی توحید در عالم. وحدت حوزه و دانشگاه بر سر اقامه ی توحید در جامعه، وحدت احزاب برای تحقق کلمه ی توحید، وحدت بین الادیانی و بین المذاهبی برای نفی سلطه ی سلطه گرانی که خود را مستقل از خدا حاکم و فرمانروا قرار داده اند. فلذاست که خداوند در قرآن به پیامبر دستور میدهد: بگو ای اهل کتاب بیایید بر سر کلمه مشترک میان همدیگر بایستیم و آن هم این که جز خدا را نپرستیم و بعضی از ما بعضی دیگر را مستقل از خدا ارباب و حاکم قرار ندهد.
پس وحدت نتیجه ی توحید است و توحید معادل نفی سلطه ی طاغوت است. وحدت معادل صلح کل بودن نیست. وحدت از دل یک مبارزه حاصل میشود و آن هم جهاد برای توحیدی کردن عالم. وحدت اگر محورش ریسمان الهی نباشد، اگر حاصلش مبارزه ی برای توحیدی کردنِ عالَم نباشد، همان میشود که خدا در قرآن میفرماید: «تَحْسَبُهُمْ جَمِيعًا وَقُلُوبُهُمْ شَتَّىٰ» گمان وحدت میبری ولی قلب ها فرسنگ ها دورند. جمع شده اند بر سر منافع شخصی خودشان جمع شده اند تا هر کس از این جمع سهم و منفعت خودش را ببرد پس به واقع صرفاً جمع شده اند ولی متحد نشده اند.
این مبنای وحدت است در هر جمعی که باشد. خواه در یک تشکل دانشجویی، خواه در میان تشکل ها، خواه میان احزاب، خواه میان کشورها و اقوام و مذاهب. وحدتی که همه در آن به دنبال مبارزه اند برای نفی طاغوت نه وحدتی که با هزار چسب و ضرب و زور بخواهد نهایتاً حاصل جمعی متشتت ایجاد کند.
?️ امیر شعبان جولا
