جشن مردگان یک سنت عجیب و غنی در مکزیک است. این فستیوال مکزیک سه روز ادامه دارد و نباید آن را با هالووین اشتباه گرفت. مکزیکی ها برای گرامیداشت یاد عزیزان فوت شده خود، جشن روز مردگان را برپا میکنند و به کنار مزار از دست رفته خود میروند و اطراف مزارش را با گل جعفری نارنجی تزئین میکنند و خوراکی های مورد علاقه مردگانشان را به سر مزار میبرند و شب را در کنار مردگانشان صبح میکنند. آن ها اعتقاد دارند که در این روز مردگان به زمین میآیند تا به اقوام خود سر بزنند. در این فستیوال، روز اول نوامبر را به یاد کودکان از دست رفته و بی گناهان می شناسند، روز دوم نوامبر روز مردگان است. یکی از رسوم خاص در این جشن، سوزاندن صمغ درخت کاج است که این رسم از دوران پیشاکلمبی به جا مانده است. در سال 1913 بود که خوزه گودولف، هنرمند مشهور، یک تصویر از کاترینا کشید و از آن زمان تصویر کاترینا به عنوان بانوی مرگ و نماد غیر رسمی این جشن به حساب میآید. جدا از آداب و رسوم جشن روز مردگان در این فستیوال زن ها خودشان را مانند کاترینا گریم میکنند و به خیابان ها میآیند و شاید باورتان نشود ولی هر سال رکوردهایی برای بیش ترین تعداد کاترینا در یک محل نیز ثبت میشود.[1]
کاترینا؛ یک عروسک اصالتاً اهل مکزیک و نمادی از ثروت و فناپذیری عالم. این عروسک نماد کوچکی از یک اعتقاد و باور قلبی بزرگ است و حرف‌های زیادی درون خود دارد. اینکه بدانیم مردمی در عصر حاضر و در یکی از کشور‌ها هستند که به این عروسک و ماجرای پشت آن اعتقاد دارند و هر ساله زحمات زیادی برای برپایی جشن و استفاده از این عروسک به عنوان نماد می‌کشند، تاثیر به سزایی در تبیین مفهوم مرگ در جامعه‌ای مثل مکزیک دارد. به هر حال اختصاص غذا و تدارک دیدن جشن و مراسم بزرگداشت در میان یک جامعه، در حوزه‌ای هم که باشد موضوع قابل بحث و تفکر برانگیزی است.
این عروسک ظاهری اسکلتی دارد و ماده تشکیل دهنده آن عموماً پاپیه ماشه است. اسکلتی بودن ظاهر این عروسک به دلیل رساندن معنای عروسک به مخاطب است؛ اسکلت تنها جزئی از بدن است که وقتی انسان از دنیا می‌رود از او باقی می‌ماند و به همین علت به نمادی از مرگ تبدیل شده است.
این عروسک را در روز جشن مردگان درجاهای زیادی از جمله صورت شرکت کننده‌ها در مراسم و بر روی قبر‌ها میشود دید. استفاده مکرر از این عروسک می‌تواند ما را به اهمیت نماد‌ها برای رساندن فرهنگ مورد نظر برساند.
این عروسک الهام گرفته از زنی زیبا و ثروتمند به نام کاترینا است که معتقد بوده هیچ وقت نمی‌میرد؛ اما می‌بینیم که او هم می‌میرد. این عروسک برای یادآوری مرگی شیرین و طبیعی به کودکان ساخته شده و در کنار قبر مردگان قرار می‌گیرد که با تزئیین و حتی خوردن آن با خامه مرگ را پدیده‌ای عادی و شیرین تلقی کنند و از مرگ نترستند. و اینجاست که دوباره به مفهوم جامعه و اهمیت فرهنگ سازی می‌رسیم که چگونه نوع نگاه مردمان جامعه را با استفاده از سنت‌ها تغییر می‌دهد.
نوع دیگری از اهمیت سنت را در اتفاقی که برای مردم جامعه مکزیک در این روز می‌افتد به راحتی می‌توان‌دید. بسیاری از کسانی که این تعطیلات را جشن می‌گیرند معتقدند که در این روز روح مردگان می‌توانند با اقوام و دوستان زنده خود دیدار کنند. از این رو به قبرستان ها میروند و با برپایی تدارکاتی مثل خوراکی‌های متنوع و گل‌هایی زیبا به رنگ نارنجی، سعی میکنند توجه مرگان را به خودشان جلب کنند و از آنها استقبال میکنند.
گل‌ها و غذا‌هایی که در این جشن برای استقبال از مردگان استفاده میشود، متعلق به همان منطقه هستند که در واقع کاملا بومی و محلی هستند.
در جشن های 1 و 2 نوامبر ، اقوام قبور اموات را با گل و میوه تزئین میکنند. اغلب ، از گل های مخصوص در تزئینات روی گورها استفاده میشود - گل همیشه بهار نارنجی ، که اعتقاد بر این است که روح مردگان را به خود جلب میکند. در مکزیک به این گل ها "گل های مردگان" (اسپانیایی) گفته میشود. در این روز فرشتگان ، اسباب بازی برای کودکان و شیرینی آورده میشود. برای بزرگسالان بیشتر از همه تکیلا ، آبجو و سایر نوشیدنی های الکلی آورده میشود.[2]
نمونه‌ای از این عروسک را امروزه می‌توانیم در موزه عروسک‌های ملل، میان ده‌ها عروسک پر ماجرای دیگر پیدا کنیم. عروسک‌هایی که هر کدام شان قصه شیرینی دارند و هر کدام دربردارنده مفهومی عمیق و قابل تامل هستند.
در این جستار کوتاه سعی بر آن بود که نگاهی اجمالی به مفهومی که پشت این عروسک نهفته بود پرداخته شود. قطعا مفاهیم دیگری هم می توانیم از این عروسک برداشت کنیم که هر کدامشان جای بحث و گفتگوی بیشتری دارند.
منابع:
[1] محمدی، مهلا (1398، آبان 11). جشن مردگان | سفر به فستیوال مکزیک به نشانی https://hamgardi.com
[2] روز مرگ در مکزیک. چگونه روز مردگان در مکزیک جشن گرفته میشود؟ به نشانی https://mv-wedding.ru
- نیوزین (1398) : https://www.ilna.news/fa/tiny/news-820455
باران نویریان
