مهارت های زندگی مجموعه توانایی هایی هستند که با تمرین مستمر پرورش پیدا می کنند و انسان ها را برای روبرو شدن با مشکلات و مسائل معمول زندگی از جمله فشار های روانی و اجتماعی آماده میکنند. مهارت های زندگی مجموعه توانایی هایی هستند که به ارتقای سلامت روانی افراد جامعه و بهبود روابط بین فردی در جامعه منجر می شود. بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، مهارت های زندگی عبارتند از توانایی انجام رفتارهای سازگارانه و مثبت به نحوی که افراد بتوانند با چالش ها و ضروریات زندگی روزمره خود کنار بیایند. سازمان جهانی بهداشت در سال ۱۹۹۳ مهارت های زندگی را در قالب ده مهارت ارائه نموده که عبارتند از: مهارت خودآگاهی، همدلی، ارتباط موثر، روابط بین فردی سازگارانه، مقابله با استرس، مقابله با هیجان های منفی، تفکر خلاق، تفکر انتقادی، حل مسئله و تصمیم گیری.
خودآگاهی یکی از مهارت های ده گانه زندگی است و به معنی شناخت ویژگی ها، نقاط قوت، نقاط ضعف، علاقه ها و بیزاری های ما است. وقتی ما به دنبال توانمندسازی و مهارت افزایی دانشجویان و داشتن آینده شغلی برای این عزیزان هستیم، طبیعتاً باید کمک کنیم که دانشجویان ما این جنبه های وجودی خود را بشناسند. خود گاهی باعث می شود که دانشجویان ما اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند و بیشتر به خودشان احترام بگذارند. اگر دانشجویان اعتماد به نفس و عزت نفس نداشته باشند، بیشتر در معرض اضطراب، افسردگی و استرس قرار می گیرند و از طرفی ممکن است دانشجویان حتی در تحصیل و آینده شغلی خود نیز موفق نباشند. افرادی که عزت نفس بالاتری دارند، در رفتار با دیگران هم عملکرد بهتری داشته و در جامعه موفق تر می باشد.
همدلی یکی دیگر از مهارت های ده گانه زندگی است. بر اساس مهارت همدلی، افراد باید بتوانند خودشان را به جای دیگران بگذارند. احساسات افراد را درک کنند. نسبت به رنجی که افراد جامعه می کشند، حساس باشند. در واقع اگر دانشجویان ما مهارت همدلی را در خودشان پرورش دهند، می توانند با والدین، اساتید و افراد جامعه، ارتباط بهتری را برقرار کنند. همدلی باعث می شود روابط عاطفی بین دانشجویان در دوران دانشگاه و با افراد جامعه پس از فارغ التحصیلی، بهتر باشد و برعکس اگر دانشجویان ما مهارت همدلی را نداشته باشند، نسبت به افراد جامعه و والدین احساس بی تفاوتی میکنند و حتی ممکن که حاضر باشند به دیگران آسیب برسانند.
ارتباط موثر یکی دیگر از مهارت های ده گانه زندگی است. دانشجویانی که در زمینه ارتباط موثر مهارت دارند، به خوبی می توانند با سایر دانشجویان، والدین، اساتید و همکلاسی های خود ارتباط برقرار کنند. چندین مهارت در ایجاد ارتباط خوب و مؤثر مؤثر است که عبارتند از: خوب گوش کردن به صحبت های دیگران، خوب سؤال پرسیدن، خوب توضیح دادن، توانایی ابراز وجود و فهمیدن زبان بدن دیگران. مهارت ارتباط مؤثر باعث می شود تا افراد از نظر اجتماعی پرورش پیدا کنند و در جامعه بتوانند جایگاه بهتری را داشته باشند.
ارتباط بین فردی سازگارانه یکی دیگر از مهارت های ده گانه زندگی است و به عبارتی شکلی پیشرفته از مهارت ارتباط مؤثر می باشد. در این مهارت دانشجویان و افراد جامعه یاد می گیرند که روابط دوستانه و مناسب خود در محیط دانشگاه و جامعه رو حفظ کنند. از روابط نامناسب پرهیز کنند. جرأت داشته باشند. به راحتی درخواست های خود را مطرح کنند و یا به درخواست های نامناسب جواب منفی بدهند. اگر اختلافی با دیگران دارند، حل کنند، در شرایط و زمان مناسب از افرادی که نیاز هست، قدردانی کنند و آداب اجتماعی را رعایت نمایند. این عوامل هم اگر دانشجویان ما به تدریج بیاموزند، می توانند پس از فارغ التحصیلی در جامعه افرادی مفید تر و محبوب تر باشد. در دوران دانشجویی در کنار فراگیری مهارت های سخت، دانشجویان باید مهارت های نرم و مهارت های زندگی را به خوبی یاد بگیرند، تا هم در دوران دانشجویی از آنها استفاده کنند و هم بعد از فارغ التحصیلی از آنها استفاده کنند و افراد موفق تری در آینده باشند.
مقابله با استرس یکی دیگر از مهارت های ده گانه زندگی است. در این مهارت با مفهوم استرس و فشار روانی آشنا می شویم. فرا می گیریم که موارد و مولفه هایی در زندگی روزمره وجود دارند که استرس آور هست. یاد میگیریم که استرس می تواند تأثیر منفی بر روی ذهن و بدن ما بگذارد و لذا افرادی که مهارت مقابله با استرس را دارند، تلاش می کنند که استرس خود را کم کنند. باید بپذیریم هر تغییری با استرس همراه است. دانشجویان ما در دوران دانشجویی باید یاد بگیرند که استرسهای خود را مدیریت کنند. امتحانات و سخنرانی در جلوی جمع، با استرس همراه است. استرس زیاد باعث شود کیفیت کار و تلاش دانشجویان در حد مطلوب نباشد. بنابراین مقابله با استرس هم در دوران دانشجویی ارزشمند است و هم با این مهارت، بعد از فارغ التحصیلی، افراد در جامعه می توانند زندگی آرام تر و موفق تری داشته باشند.
مهارت مدیریت هیجان ها، یکی دیگر از مهارت های ده گانه زندگی است. در این مهارت افراد باید احساس های مختلف خود مثل خشم، غم، تنفر و شادی بشناسند و بفهمند که هیجان های شدید می تواند اثراتی منفی بر روی ذهن و بدن آنها داشته باشد لذا افراد باید راهی مناسب برای کنترل و مدیریت این احساسات پیدا کنند. مدیریت این احساسات و هیجان ها، هوش هیجانی (EQ) نامیده می شود. در واقع هوش هیجانی در کنار گوش معمولی (IQ) به ما کمک می کند تا زندگی بهتری را داشته باشیم. کنترل خشم و ترس، دوری از پرخاشگری، لجبازی و دعوا همه حاصل کنترل احساسات و یا بهره مندی از هوش هیجانی می باشد. بنابراین دانشجویان ما در دوران دانشگاه در کنار مهارت های سخت باید مهارت های زندگی و به ویژه هوش هیجانی خود را ارتقا دهند. تا هم در دوران دانشجویی و هم پس از فارغ التحصیلی از دانشگاه، بتوانند زندگی موفقی را داشته باشند. کنترل هیجان ها در رابطه با احساسات و هیجان های مثبت نظیر شادی نیز حائز اهمیت می باشد. به طوری که افراد در زمانی که بیش از حد شاد هستند، نیز بتوانند شادی خود را مدیریت نموده و به خودشان و به دیگران آسیب نرسانند.
مهارت تفکر خلاق یکی دیگر از مهارت های ده گانه زندگی است و به معنی داشتن ایده ها و فکرهای جدید و نو در ذهن و تا حد ممکن اجرایی نمودن این فکر ها و ایده ها می باشد. افرادی که از مهارت تفکر خلاق بالاتری برخوردار هستند هم از وسایل اطراف خود بهتر و خلاقانه تر استفاده می نمایند و هم می توانند وسایل و آثاری را خلق و تولید کنند. افراد خلاق هم در زندگی مشکلات را راحت تر حل می کنند و راه حل های زیادی در ذهن شان ایجاد می شود و هم در کسب و کارشان موفق تر هستند. تفکر خلاق باعث می شود دانشجویان ما در کنار فراگرفتن مهارت های سخت و دروس تخصصی دانشگاهی به فکر کاربردی کردن دانش تئوری فراگیری شده، ایجاد ارتباط بین واحدهای درسی و کسب و کارهای مرتبط با این واحدها باشند، با آن کسب و کارها ارتباط برقرار کنند و حتی در قالب طرح کاد پلاس و با حمایت والدین خود در یک محیط کاری واقعی در دوران دانشجویی فعالیت نمایند. در مقابل افراد فاقد مهارت تفکر خلاق، صرفاً به فراگرفتن مباحث تئوری درسی خود اکتفا می کنند.
مهارت تفکر انتقادی یکی دیگر از مهارت های ده گانه زندگی است. در این مهارت افراد یاد میگیرند که هر وقت مطلبی را می خوانند، می بینند یا می شنوند، در گام اول مطلب مورد نظر را بررسی کنند و بعد آن را بپذیرند یا رد کنند. در واقع تفکر انتقادی باعث می شود افراد خوش باور و یا دیر باور نباشند. دانشجویانی که قدرت تفکر انتقادی بالاتری دارند قادر هستند در خصوص مسائل درسی، کاری و یا زندگی خود پرسش های مناسبی را طرح کنند. اطلاعات مرتبط با موضوع پرسش را جمع آوری کنند و سپس با خلاقیتی که دارند مطالب را دسته بندی، جمع بندی و به یک نتیجه مطمئنی در رابطه با یک پرسش یا مسئله برسند. تفکر خلاقانه در انتخاب رشته کنکور، در انتخاب شغل و حتی در ازدواج حائز اهمیت است.
مهارت حل مسئله یا حل مشکل، یکی دیگر از مهارت های ده گانه زندگی است که در آن افراد یاد می گیرند در مقابل مشکلات زندگی خود به هم نریزند و با ذهن منظم و آرام، مشکلات را حل کنند. افراد با مهارت حل مسئله، ابتدا مسئله یا مشکل را تعریف و برای حل آن، راه حل های مختلف را به ذهن می آورند یا یادداشت می کنند. راه حل ها را بررسی می کنند و بهترین راه حل را انتخاب و اجرا می کنند.
مهارت تصمیم گیری یکی دیگر از مهارت های ده گانه زندگی است. در این مهارت افراد یاد می گیرند در سر دوراهی های زندگی، بهترین راه و مسیر را انتخاب کنند. تصمیم های درست و مثبت را برای زندگی خود بگیرند. اهدافی بلند مدت داشته باشند و اهداف بلند مدت زندگی خود را به اهدافی کوتاه تقسیم کنند تا بتوانند تصمیم گیری صحیح تری داشته باشند. دانشجویان عزیز باید بدانند که برای رسیدن به موفقیت، رشد، تعالی، داشتن آینده شغلی مناسب و زندگی موفق باید مهارت تصمیم گیری را به خوبی درک کنند و در خود پرورش دهند.
کلام آخر
ما در نمایشگاه مجازی باما، با نگاه مسئولیت اجتماعی و در راستای تقویت مهارت های زندگی دانشجویان و کمک به ارتقاء توانمندیها و داشتن آینده شغلی دانشجویان، پرونده خلاقیت یا کارپوشه دانشجویی خلاق را مطرح کردیم. تا خلاقیت دانشجویان ارتقا یابد و دانشجویان با کاربرد واحدهای درسی و کسب و کارهای مرتبط با دروس خود آشنا شوند و ایده پردازی کنند و حتی با بهره مندی از طرح کاد پلاس در دوران دانشجویی با حمایت والدین در محیط های کار واقعی کار کنند و توانمند شوند. از طرفی با برگزاری دوره های آموزشی آنلاین غالباً رایگان در حیطه مهارت های نرم، مهارت های زندگی و کارآفرینی تصمیم داریم به ارتقا و پرورش این مهارت ها در دانشجویان عزیز کمک نماییم تا دانشجویان آینده شغلی و زندگی بهتری داشته باشند. بخش زیادی از فیلم دوره های آموزشی نمایشگاه مجازی باما بصورت رایگان در سایت بارگذاری شده که دعوت می نماییم دانشجویان عزیز و عموم جامعه از این فیلم های رایگان برای پرورش مهارتهای نرم مهارت های زندگی و ارتقای تفکر کارآفرینی خود، از آنها استفاده نمایند.
