هنر یک کشور ارتباط مستقیم با منطقۀ جغرافیایی و زندگی مردم آن دارد و می‌تواند حاصل تمامی خصوصیات و مشخصات و آیینۀ واقعی و حقیقی آن کشور و جامعه باشد. کویت کشوری کوچک در منطقۀ خاورمیانه است که در منتهاالیه خلیج‌فارس قرار دارد. عراق و عربستان سعودی همسایگان زمینی آن‌اند و با ایران نیز از راه آبی هم‌مرز است. بخش وسیعی از جمعیت کویت را مهاجران ایرانی (بیشتر از خوزستان) و اعراب عربستان و عراق تشکیل می‌دهند. پس از تولید تجاری نفت نیز مهاجران بیشتری از اطراف جذب این کشور شده‌اند؛ اغلب آن‌ها از مردم مصر، سوریه، فلسطین، هند و دیگر کشورها هستند که درمجموع زیر چتر فرهنگ عربی-اسلامی-خلیجی، مجموعه‌ای چندملیتی و خاص پدید آورده‌اند. در این منطقه، موسیقی و هنرهای سنتی یا صنایع دستی به‌نوعی از منطقۀ بوشهر ایران الهام گرفته و با ترکیبی گاه آفریقایی، شکل خاص خود را پیدا کرده است. گوناگونی ملیت‌ها و مذاهب و همزیستی لیبرال‌گونه و مسالمت‌آمیز آن‌ها یکی از بهترین مشخصه‌های فرهنگی این کشور است. پس از استقلال و صدور تجاری نفت، این کشور وارد مرحلۀ تازه‌ای از زندگی خود شد که همراه بود با ساخت‌وسازهای مدرن امروزی که بیشتر آن‌ها را آرشیتکت‌های معروف دنیا ساختند. این ساخت‌وسازها معمولاً با معماری محلی این کشور که بیشتر نشئت‌گرفته از معماری بوشهر یا خوزستان ایران است تناسبی ندارد و به‌کلی متفاوت و حتی گاه متضاد است. اولین برج مدرن و بنای یادبود کویت را در سال 1971، معمار دانمارکی طراحی کرد و ساخت. بنای مجلس کویت نیز با طراحی «مکس والت»2 (1982) هنر معماری وارداتی غرب را وارد زندگی مردم و آن را به‌سوی دیگری رهنمون می‌کرد. وزارت فرهنگ و مؤسسات دولتی با تأسیس گالری‌ها و مراکز فرهنگی و حمایت‌های مالی، ازقبیل خرید آثار از هنرمندان محلی، کمک به برگزاری نمایشگاه آثار هنرمندان کویتی در مناطق مختلف و دعوت از هنرمندان از اقصی نقاط دنیا، تلاش کرده‌اند جامعه و جوانان این کشور را با انواع هنرهای روز دنیا آشنا کنند؛ البته به‌دلیل زبان عربی و تسلط فرهنگ اسلامی، کشورهای مصر، سوریه و عراق بیشترین تأثیر را در هنر کویت داشته‌اند. بیشترین فارغ‌التحصیلان هنر در مدارس مصر تحصیل کرده‌اند و به‌دلیل کمک‌های مالی دولتی و بورسیه‌های تحصیلی برای کار به کویت برمی‌گردند.
گالری‌های خصوصی را غالباً تحصیل‌کرده‌های خارج از کویت یا تجار تأسیس کرده‌اند. این گالری‌ها جدی‌ترین و تأثیرگذارترین مراکز در اشاعۀ هنر معاصر کویت‌اند و همچنین با نمایش آثار هنرمندان خارج از کویت، در جهت شناخت بهتر هنر معاصر دنیا، به مردم کشور کمک فراوان کرده‌اند. از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین گالری‌های خصوصی کویت می‌توان به «سلطان گالری»3 اشاره کرد که خواهر و برادری به نام‌های «قاضی سلطان»4 و «نجاهݑ سلطان»5 در سال 1969 آن را تأسیس کردند. قاضی سلطان که تحصیلات مهندسی‌اش را در دانشگاه هاروارد به پایان رسانده بود، نقش مؤثری در هنر معاصر و معماری ایفا کرد. گالری سلطان اکنون در مکانی دیگر و به مدیریت فریده سلطان به فعالیت حرفه‌ای خود ادامه می‌دهد و اغلب نمایشگاه‌هایی از سراسر دنیا، در زمینه‌های ویدئو آرت، مجسمه، عکاسی و پروژه‌های تجسمی برگزار می‌کند. گالری «بوشهری»6 را هنرمند مجسمه‌ساز، «جواد بوشهری»7 در سال 1982 در شهر سالمیه افتتاح کرد. او که اصالتاً ایرانی است، تحصیلات خود را درزمینۀ مهندسی ساختمان در آمریکا به پایان رساند و از جدی‌ترین هنرمندان معاصر مجسمه‌ساز کویت محسوب می‌شود. او با حمایت از هنرمندان محلی و منطقه‌ای تلاش می‌کند روند هنر معاصر کویت را بهبود بخشد.
گالری «دارالفنون» در سال 1994 در بنای قدیمی ساختمان بهبهانی در شهر کویت افتتاح شد. این گالری مبنای نمایش آثار را هنر معاصر منطقه اعلام کرد و تا به امروز یکی از جدی‌ترین مکان‌های ارائۀ جدیدترین آثار هنر معاصر منطقه محسوب می‌شود که خانمی اصالتاً ارمنی و لبنانی‌تبار با شراکت با «شیخه حسا الصباح» آن را اداره می‌کند. گالری «الفَنار»8 و «گالری کوچک دوست»9 دو گالری در شهر سالمیه کویت بودند که دیواربه‌دیوار هم در طبقۀ اول یک مجتمع تجاری قرار داشتند و از بزرگ‌ترین گالری‌های خصوصی کویت در سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۸ به شمار می‌رفتند. تمرکز اصلی این گالری‌ها بر نمایش آثار هنر معاصر اروپا، کانادا و ایران بود و مرکزی برای هنرمندان نسل جوان آن دوران تلقی می‌شد. «رضا دوست» علاوه بر گالری شخصی خود، یعنی «گالری کوچک دوست»، مدیریت گالری «الفنار» را که متعلق به شرکت «تَمدین» بود نیز بر عهده داشت. شاید بتوان گفت ویدئو آرت اولین بار در کویت در این گالری به نمایش درآمد. نمایش آثار میکس‌مدیا، نقاشی، مجسمه‌سازی و برگزاری جلسات بحث و گفت‌وگو از دیگر زمینه‌های فعالیت این گالری‌ها به حساب می‌آمد. پس از آن، گالری «فا»1 که امروزه به «HUB» تغییر نام داده است و همچنین گالری‌های «بیکار»2 و «کپ»3 و سایر گالری‌هایی که در حال حاضر تعداد آن‌ها درمجموع به حدود سی گالری کوچک و بزرگ می‌رسد، در کویت مشغول به کارند. با وجود این، باید گفت به‌دلیل نبود مؤسسه یا دانشگاه هنری در کویت، تا امروز هیچ جریان جدی مشخص و متمرکز هنری در این کشور شکل نگرفته است؛ از طرفی پیشکسوتان و هنرمندان کویت نیز نقش چندان پررنگی در آموزش نیروهای جوان ندارند.
سالن نمایش اپرا یا مرکز فرهنگی «شیخ جابر آل احمد»4، تازه‌ترین پروژۀ فرهنگی کویت است که ساختمان آن با الهام از حجم‌های هندسی و اشکال دکوراتیو (تزیینی) هنر اسلامی طراحی شده و یکی از بزرگ‌ترین ساختمان‌های فرهنگی کل منطقه به شمار می‌آید که تأثیر زیادی در ارائۀ هنر موسیقی و تئاتر دارد. در سال 2003، بنایی قدیمی در کویت بازسازی و تغییر کاربردی داده شد و «موزۀ هنرهای مدرن کویت»5 در آنجا افتتاح گردید. این بنا دارای فضایی برای نمایش دائمی آثار هنر معاصر کویت و آثار بین‌المللی است و همچنین فضایی کوچک‌تر برای نمایشگاه‌های منتخب از هنر معاصر منطقه و بین‌المللی دارد؛ اما در عمل نقشی بسیار کم‌رنگ در هنر معاصر کویت دارد و بیشتر به نگهداری آثار بسنده می‌کند. این موزه در مقایسه با مراکز خصوصی مثل «کپ» به‌مراتب جایگاه پایین‌تری در ارائۀ هنر معاصر دارد. «مرکز هنر معاصر کپ»6، متعلق به یک تاجر ثروتمند فلسطینی‌الاصل است که نقشی بیش از یک گالری ایفا می‌کند. این مرکز فضایی گسترده، بزرگ و مدرن، به همراه کتابخانه و سینماست که بودجۀ کافی برای اجرای انواع هنرهای تجسمی ازجمله نقاشی، مجسمه، عکاسی، مولتی‌مدیا و ویدئو آرت در اختیار دارد و اغلب با بودجۀ خود گالری، از هنرمندان اقصا نقاط دنیا برای نمایش آثارشان دعوت می‌شود. این مکان تأثیر بسزایی در بهبود نگرش به هنر معاصر داشته است.
در این قسمت برای معرفی و شناخت بیشتر هنر معاصر کشور کویت، تعدادی از هنرمندان شاخص معاصر این کشور انتخاب و به‌اختصار معرفی می‌شوند.
«جعفر اصلاح»7، متولد 1959، در سال 1970 از دانشگاه کالیفرنیا فارغ‌التحصیل شد. او هنرمند نقاش، عکاس، مجسمه‌ساز و چاپگر است که بیشتر اوقات، خارج از کویت زندگی می‌کند. آثار او به‌نوعی ملهم از هنرمند فرانسوی «هنری ماتیس» است و با رنگ‌هایی متأثر از منطقۀ خلیج‌فارس و صحرا و نوعی مینیمالیسم شناخته می‌شود. او همچنین پروژه‌های موفقی در فضاهای شهری کویت و تجارب ارزشمندی در کشورهای ایتالیا و اسپانیا در کارنامه‌اش دارد. او به‌نوعی مینیمالیسم و ساده‌گرایی در کارش گرایش دارد و مجسمه و بناهای یادبود شهری او زینت‌بخش شهر کویت شده است.
«سامی محمد»8، متولد 1943، نقاش و مجسمه‌ساز است. او تحصیلات خود را در قاهره شروع و در آمریکا به پایان رساند. در آثار نقاشی او تلاش‌هایی تجریدی با استفاده از اِلمان‌های عربی مشاهده می‌شود. آثار او فیگوراتیو همراه با نوعی فضای سورئال اکسپرسیونیستی است و اغلب آن‌ها را با جنس برنز و در سایزهای بزرگ یا اندازۀ طبیعی انسانی اجرا می‌کند.
«ثُریا البَقصمی»9، متولد 1952، نویسنده، نقاش، تصویرگر و هنرمند چاپ دستی است که تحصیلات خود را در روسیه به پایان رسانده و بسیار پرکار است. آثار او بیشتر درزمینۀ هنر فیگوراتیو و تلفیق آن با عناصر تزیینی با رنگ‌های درخشان است. به‌جرئت می‌توان او را فعال‌ترین زن هنرمند کویت معرفی کرد. او تحصیلات هنری‌اش را در قاهره آغاز و در مسکو به پایان رساند. نقاشی‌های او فیگوراتیو و ترکیبی از فرم‌های هندسی اسلامی و تزیینی است. جرئت و قدرت طراحی و رنگ‌آمیزی درخشان او بسیار متمایز و راحتی او در کار درخور تحسین است. او که با یک دیپلمات ، نویسنده و شاعر کویتی ازدواج کرده، تاکنون در نقاط مختلفی از دنیا کار و زندگی کرده است و دو دختر هنرمند جوان نیز دارد.
«منیره القدیری»10، دختر جوان ثریا البقصمی، متولد ۱۹۸۳ در سنگال است. او تحصیلات خود را در ژاپن و بعداً در آمریکا تکمیل کرده و هم‌اکنون در آمستردام هلند مشغول به کار و زندگی است. او که یکی از جدی‌ترین هنرمندان جوان کویت محسوب می‌شود، اولین دستمایه‌های کارش را با الهام از کاراکترهای انیمیشن کارتونی ژاپنی خلق کرد و در توکیو نمایشگاه مولتی‌مدیای خود را با همین مضمون برگزار کرده و نمایشگاه‌های متعددی نیز در نیویورک و نقاط مختلف دنیا داشته است. او که هنرمند مولتی‌مدیا، کانسپچوآل‌آرت و ویدئوآرت شناخته می‌شود، نگاهی دوباره به عناصر تصویری مردمی در فرهنگ کویت دارد و در ترکیب عناصر و بازی با آن‌ها و پدید آوردن اشیای جدید به‌نوعی پاپ‌آرت گرایش دارد.
«فاطمه القدیری»1 متولد 1981، دختر ثریا البقصمی، تحصیلکردۀ آمریکا و یکی از درخشان‌ترین هنرمندان جوان کویت درزمینۀ مولتی‌مدیا، کانسپچوآل‌آرت و ویدئوآرت است و هم‌اکنون در بروکلین نیویورک کار و زندگی می‌کند.
«جواد بوشهری»: معمار، نقاش و مجسمه‌ساز است. آثار او به‌طور معمول فیگوراتیوهای مینیمال‌شده و از جنس چوب‌اند و غالباً فیگور زن و ترکیب فیگور با فضا، مشغولیات ذهنی او به حساب می‌آیند.
«غاده الکَندَری»2، متولد 1969 در هندوستان است. او که در یک خانوادۀ دیپلمات بزرگ شده، تحصیلات هنری‌اش را در مصر آغاز و در نیویورک به پایان رسانده و سپس به کویت بازگشته است تا داستان زندگی خود را تصویر کند. او همچنین تحصیلات و تجارب مختلف هنری خود را در کشورهایی مانند الجزایر، اسپانیا، مصر و آمریکا گذرانده است و یکی از شاخص‌ترین هنرمندان زن جوان کویت به شمار می‌آید. موضوع نقاشی‌های او چندان متنوع نیست و اغلب، زنان یا شخص خودش را سوژۀ اصلی کارهایش قرار می‌دهد. می‌توان گفت او تصویرگر خود و موضوعات اجتماعی زنان است و در تمام آثارش نوعی مینیمال نیواکسپرسیونیست با ترکیب‌های پاپ‌آرت مشاهده می‌شود. او با شیوۀ ساده‌سازی رنگ‌های درخشان و تخت با خطوط محیطی، بی‌شک یکی از نقاشان پرقدرت کویت است.
«محمد قمبر»3، متولد 1950 کویت، هنرمند نقاش و مجسمه‌ساز است که تحصیلات خود را درزمینۀ هنر در قاهرۀ مصر آغاز کرد و در واشنگتن آمریکا به پایان رساند. او برندۀ جوایز بین‌المللی مانند مونت کارلو4 است. آثار نقاشی و مجسمه و نقش برجستۀ او همگی ترکیبی از فرم‌های تجریدی و گاه تزیینی است و از خط عربی و شیوۀ اکسپرسیونیستی در نحوۀ رنگ‌گذاری استفاده می‌کند. همچنین به‌کارگیری عناصر نمادین از فرم انسان، زن و نقوش سنتی عربی-فارسی و گاه هندسی در آثارش نماهای خاصی ایجاد می‌کند.
«عبدالرسول سلمان»5، تحصیلات خود را درزمینۀ هنر در قاهرۀ مصر به پایان رساند و مدت‌زمانی طولانی است که سمت ریاست انجمن نقاشان کویت را بر عهده دارد. وی در کارنامۀ هنری خود دورانی بسیار متفاوت، از طبیعت‌گرایی تا آثار تجریدی فیگوراتیو را تجربه کرده است. انجمن نقاشان کویت، نقش پررنگ‌تری در تعلیم نسل جوان و برگزاری نمایشگاه از آثارشان ایفا کرده؛ ولی به‌دلیل گرایش سنت‌گرایانه، اغلب حرکتی کُند داشته و صرفاً دنباله‌رو تکنیک‌های نقاشی و از هنر معاصر دنیا و هنر ترکیبی بسیار دور است.
«امیرا بِهبهانی»6، متولد 1964 در کویت است و هنر را به‌طور تجربی از دو دهۀ پیش تاکنون دنبال می‌کند. او از فعالان حقوق زنان است و به‌طور مستمر نقاشی به شیوۀ شخصی خود را پیگیری می‌کند. آثار او ترکیب نقاشی و طراحی و آمیخته‌ای از فیگورهای زنان سنتی با نوعی ساده‌نگاری مینیمالیسم است.
«شروق امین»7، هنرمند زن متولد 1967 در کویت است. او نقاش و شاعری است که تحصیلات خود را درزمینۀ ادبیات و فلسفه در کویت آغاز و در آمریکا به پایان رساند. موضوع اصلی کار او، انسان معاصر، زن و ناهنجاری‌های اجتماعی است. او با استفاده از کولاژ، چاپ و ترکیب آن با نقاشی، درواقع نوعی نگرش پاپ‌آرت دارد. نمایشگاه آثار او اولین نمایشگاهی در کویت بود که به دست پلیس بسته شد و اجازۀ نمایش آثار آن داده نشد. این کار به بهانۀ هنجارشکنی و استفاده از تصاویر ممنوعه صورت گرفت و بحث دربارۀ آزادی بیان را به‌صورت گسترده ایجاد کرد.
«فرید عبدال»8، متولد 1957، مهندس معمار، نقاش، خوشنویس و مدرس دانشگاه کویت در رشتۀ معماری است. او با شیوه‌ای کاملاً متفاوت و نگرشی غیرسنتی و نقاشانه به خط گرایش دارد. او با بهره‌گیری از فرم کلمات و استفاده از حرکت‌های آزاد و گرفتن معنای کلمات در کارهایش، شناخته می‌شود.
«رضا سالم»9، متولد 1957 در کویت است. او هنرمند برجسته‌ای در رشتۀ عکاسی است. ثبت تصویر هنرمندان کویت، فضاهای شهری اجتماعی، انسان و همچنین طبیعت موضوع اصلی آثار اوست. او همچنین هنرمند برگزیدۀ المپیک آسیایی است و نمایشگاه‌های متعددی از آثارش در نقاط مختلف دنیا برگزار شده است.
«عیسی سَقر»10، (1940 تا 2000) هنرمند مجسمه‌ساز، ازجمله معدود هنرمندان کویت است که به فیگورهای در حال اجرای موزیک محلی کویتی-عربی و زنان روستایی توجه داشت و در دفورماسیون شکل و ترکیب اجسام با فضا بسیار موفق بود. آثارش در سایزهای متوسط و کوچک و با چوب یا برنز اجرا شده است. او از هنرمندان اولیۀ مجسمه‌ساز در کویت به شمار می‌آید که به‌نوعی در نسل‌های بعد از خود تأثیرگذار بوده است. او تحصیلات هنری‌اش را در مصر به پایان برد و اولین نمایشگاه آثار خود را در سال 1967 برگزار کرد.
«خزئل آل قفاز»11، متولد 1944، هنرمند مجسمه‌ساز و از هم‌دوره‌های عیسی سقر است. اغلب آثار او برگرفته از محل زندگی‌اش و منطقۀ خلیج‌فارس است و انسان و اشیا موضوع اصلی کارهای اوست. او تحصیلکردۀ قاهره مصر و یکی از دانشجویان درخشان آکادمی CAIRO است و موفق شده از آن دانشگاه بورسیه بگیرد. آثار برنزی بسیار زیبایی از او موجود است.
«صبیحه بیشارا»12، متولد 1959 است. او که شاید نخستین نقاش زن کویتی شناخته شود، در مصاحبه‌ای ابراز می‌کند: «من خوشبختم که زن هستم و از زن بودنم فرصت‌هایی استثنایی نصیبم شده است. گالری‌ها می‌خواهند برایم نمایشگاه ترتیب بدهند و دولت تلاش می‌کند مرا برای معرفی و نمایش آثارم به خارج از کویت بفرستد. من بسیار خوش‌شانسم که زنم و این‌چنین در دوران خودم در کانون توجه قرار گرفته‌ام.» این دیدگاه کنایه‌آمیز بیشتر به این دلیل است که او نخستین زن نقاش شناخته‌شده در دوران خود است. او تحصیلات هنری‌اش را در مصر آغاز و در پاریس به پایان رساند. بعدها پس از ازدواج با مردی مصری در مصر اقامت گزید و تولید هنری خود را ادامه داد و برای نمایش به کویت و کشورهای دیگر رفت. «زن» موضوع اصلی نقاشی‌های او و «خانواده» در مرکز توجهش بوده است. سادگی در فرم از مشخصه‌های کاری او محسوب می‌شود.
برای دانلود نسخه کامل اینجا کلیک کنید.
مارا درشبکه‌های اجتماعی دنبال کنید:
instagram:baraye_farda
telegram:@barayefardaa
