طرفین یک معامله می توانند در قرارداد و یا عقدی با یک دیگر توافق کنند که اگر اختلافی راجع به اجرای قرارداد بین آن ها به وجود آمد این اختلاف را به وسیله داور و یا داورانی که از قبل نام آنها در قرارداد آمده و یا بعد از بروز اختلاف توافق می نمایند حل و فصل و رای نیز از جانب داور و یا داوران صادر گردد.
پس از این مقدمه می توان نتیجه گرفت که داور عبارت است از این که:
« افراد اختلافات خود را به وسیله یک یا چند نفر که با توافق و انتخاب خودشان تعیین می شوند حل می نمایند.»
این فرد یا افراد که برای داوری انتخاب می شوند ممکن است با توافق و یا انتخاب طرفین یک قرارداد باشد و یا ممکن است مراجع قضایی آن ها را انتخاب نموده باشند. با این کار یعنی شرط داوری در قرارداد طرفین حکمیت و رسیدگی به اختلاف به وجود آمده خود را از صلاحیت دادگاه خارج نموده اند و طبق اراده آنها به داوری ارجاع می شود.
1️⃣- داوری اجباری
داوری که هر دو طرف و یا یکی از طرفین تمایلی به ارجاع اختلاف به داوری نداشته باشد اما قانون آنها را اجبار به ارجاع به داوری نموده مانند تعیین داور توسط زوجین برای دعوای طلاق.
2️⃣- داوری اختیاری
داوری که به اختیار و توافق طرفین یک معامله باشد.
به این گونه است که در ابتدای امر طرفین معامله باید به داوری مراجعه نمایند که همانطور که پیشتر به آن اشاره شد داوری طبق قانون به دو صورت امکان پذیر می باشد. اگر طرفین در قرارداد خود قید کرده باشند که در صورتی که اختلافی به وجود آمد حل اختلاف به وجود آمده با داوری است و یا حتی با قراردادی جدای از قرارداد اصلی توافق بر این کنند که حل اختلاف به وجود آمده از قرارداد را داور باید حل و فصل نماید. همچنین طرفین می توانند داور و یا داوران خود را در زمان انعقاد قرارداد معین نمایند و یا زمانی که اختلاف به وجود آمد تعیین نمایند و اگر نتوانند در انتخاب داور و یا داوران خود توافق نمایند انتخاب داور را می توانند بر عهده شخص ثالث و یا دادگاه قرار دهند. طرفین باید توجه نمایند که قانون برای داور مشخصاتی در نظر گرفته است و طرفین زمان انتخاب داور باید این مشخصات را در نظر داشته و آن ها را رعایت نمایند. بعد از این که داور را با توافق و رعایت مواردی که قانون بیان نموده انتخاب کردند وظیفه داور این است که اختلافات به وجود آمده را بررسی و حل و فصل نماید.
این اصطلاح در امور حقوقی مانند معملات و قرارداد ها همانند میانجیگری در امور کیفری می باشد که شخص و یا اشخاص و یا موسسه ای می توانند با استفاده از گفتگو و به وجود آوری سازش میان طرفین در موضوعات کیفری باعث تسهیل روند پرونده شوند. در حقوق بین الملل هم مانند امور کیفری با بروز اختلاف در امور حقوقی موسسات داوری بین المللی وجود دارند که وظیفه شان حل اختلافات بین المللی است.
به صورت کلی انتخاب داور و یا داوران برای حل و فصل اختلافات به طرق ذیل می باشد
1️⃣- انتخاب توسط طرفین اختلاف
2️⃣- انتخاب داور توسط شخص ثالث یعنی شخص و یا اشخاصی که طرفین معامله و اختلاف نباشند
3️⃣- انتخاب داور توسط دادگاه
بعضی از دعاوی و اختلافات را نمیتوان به داوری ارجاع نمود برای نمونه می توان موارد ذیل را مثال زد
1️⃣- دعاوی مربوط به اصل نکاح(ازدواج)
2️⃣- وجود نسب(برای مثال رابطه پدر فرزندی یا مادر فرزندی)
3️⃣- دعاوی مربوز به ورشکستگی
4️⃣- رسیدگی به امور کیفری(جرائم)
این موارد از صلاحیت داوری خارج می باشد و باید در دادگاه های صلاحیت دار مطرح و رسیدگی شوند.برای اطلاعات بیشتر در خصوص فرایند و مراحل داوری قرارداد اینجا کلیک کنید.
