در باب سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و مباحث پیرامون ترمیم و اصلاح این سند، قبل از پرداختن به آسیب‌ها و قوت‌های سند مذکور، این سؤال مطرح است که آیا ارزشیابی مشخص و همگانی از نسخه پیشین سند تحول انحام شده است؟ بنابراین اولین نقدی که وارد است، ضمانت اجرایی سند است.
آیا معیاری برای تعیین میزان موفقیت این طرح وجود دارد؟ آیا پیشرفت آن قابل رصد است؟ آیا در صورت عدم اجرای آن میتوان مسئولی را بازخواست و با آن برخورد کرد؟
نکته دیگری که در باب ایرادات وارد بر سند مطرح است، مسئله عدم تعریف نقش برای مجریان اصلی این طرح، یعنی معلمان ، مدیران ، کارکنان و خانواده‌ها است. عامل اصلی تحول، نیروی انسانی است اما فعالیت‌ها و راهبردهای ذکر شده در سند معطوف به مسئولین بالادستی است.
ضعف دیگری که در سند مشهود است، وجود الگوی مفهومی خوب و فاخر اما الگوی عملیاتی ضعیف است. باید اهداف رفتاری و قابل برنامه‌ریزی دقیق جای خود را به عبارات و گزاره‌های کلی و مبهم بدهد. برای مثال به‌کارگیری واژه ``حیات طیبه`` علی‌رغم عدم ذکر راهکار های دقیق برای رسیدن به آن به نوعی بازی با الفاظ است. مثلا خلأ واژه‌های مفهومی و کلیدی ``تقوا`` و ``مبارزه با هوای نفس`` و سایر الگوهای عملیاتی در این سند، مؤید این موضوع است. (فقط در پاورقی ذکر شده است)
ضرورت درج اهداف رفتاری دقیق، در متوسطه دوم بیشتر احساس می‌شود. اگر معضل و دغدغه کنکور در متوسطه دوم حل نشود، عملاً بسیاری از گزاره‌های کلی و مبهم این سند کارایی نخواهند داشت و اهداف تربیتی کاملاً از مسیر خود منحرف خواهند شد.
اگر از اشکالات اساسی اشاره شده بگذریم، گزاره‌هایی در مغایرت با مبانی و ارزش‌های اسلامی مشهود است که دستگاه‌های تقنینی باید به آن توجه ویژه بورزند. در راستای تربیت دانش‌آموز تراز انقلاب اسلامی، تقلید از برخی سیاست‌های شکست‌خورده از قبیل راهبردهای سند ۳۰-۲۰ یا سایر اسناد و شاخص‌های بین‌المللی در این حوزه، خیانت به ارزش‌های اصیل اسلامی_ایرانی است که متاسفانه در برخی راهبردها در لفافه نگاشته شده است.
رهبر انقلاب چندین بار از منع واگذاری آموزش و پرورش در سیاست‌های خصوصی سازی گفته اند. اما متاسفانه برخی گزاره‌ها حاکی از نگاه اقتصادی به امر تعلیم و تربیت است. در راهکار ۲-۲۷ رگه هایی از پته‌ای سازی آموزش و حاکمیت‌زدایی دیده می‌شود که نتیجه‌ای جز زوال نظام تعلیم و تربیت، شانه خالی کردن مسئولین از بار مسئولیت و به قدرت رسیدن پول و ثروت نخواهد داشت.
همچنین راهکارهای ۵_۱۳ و ۶_۲۸ در تضاد آشکاری با فرمایشات مقام معظم رهبری و نیازمند تطبیق با سیاست‌های حاکمیتی است.
امید است با نقش‌آفرینی مسئولین ذی‌ربط و دغدغه‌مندان این حوزه ، رویکردها و روح حاکم بر سند اصلاح شده و نظام آموزش و پرورش به سمت تربیت تراز انقلاب اسلامی حرکت کند.
مرضیه احمدی
معاونت سیاست‌ورزی بسیج دانشجویی
دانشگاه فرهنگیان قزوین پردیس شهیده بنت الهدی صدر
