امیرحسین قدمی - کارشناسی علوم سیاسی دانشگاه تهران| این روزها جهان بستر رخ دادن اتفاقات مهمی است. عملیات «طوفان الاقصی» را دیدیم. به همسنگرانمان در فلسطین افتخار کردیم و با تک‌تک اشک‌هایشان در غم از دست دادن عزیزانشان اشک ریختیم. زلزله هرات را دیدیم و لحظه به لحظه برای سلامتی خواهران و برادران افغان‌مان دعا کردیم. یکی از آن اتفاقات که این روزها شوق به دل و اشک را به چشم‌ها نشاند، یک خبر بود. خبر آمدن شخصی بعد سال‌ها مجاهدت و تلاش شبانه‌روزی برای اعتلای اسلام، به ایران. بله! شیخ ابراهیم زکزاکی، رهبر شیعیان نیجریه، به ایران آمد! بزرگ‌مردی که هر چقدر از او بگوییم کم گفته‌ایم و ذره ای از او را نتوانسته‌ایم بیان کنیم. وارد شدن ایشان به خاک ایران بهانه خوبی است تا با این شخصیت بزرگ جهان اسلام بیشتر آشنا شویم.
شیخ ابراهیم یعقوب زکزاکی در پنج مه ۱۹۵۳(۱۵ اردیبهشت ۱۳۳۲) در شهر زاریا در نیمه شمالی کشور نیجریه چشم به جهان گشود. وی در خانواده‌ای اهل تسنن و مالکی مذهب به دنیا آمده بود. شیخ زکزاکی در کنار تحصیل در مدرسه به یادگیری علوم دینی نیز مشغول بود. به همین منظور به شهر کانو (شمال نیجریه) رفت و در مدرسه مطالعات عربی به علم‌آموزی پرداخت. در سال ۱۹۷۵ (۱۳۵۴) وارد دانشگاه «احمد بلو» زاریا شد و چند سال بعد مدرک کارشناسی اقتصادش را از این دانشگاه گرفت. به دلیل فعالیت‌های علمی و تربیتی متعددش در دانشگاه، بعد از مدت کوتاهی به عضویت اتحادیه دانشجویان مسلمان درآمد و سپس در یک مدرسۀ دینی امام جماعت شد. در نهایت همان سال توانست دبیرکلی «اتحادیه دانشجویان مسلمان دانشگاه احمد بلو» را برعهده بگیرد.
این قسمت از زندگی شیخ ابراهیم زکزاکی را شاید بتوان نقطه عطف زندگی او و ده‌ها میلیون نیجریه‌ای دیگر نامید. او در سفری که به فرانسه داشت به ملاقات امام خمینی(ره) -که در آن زمان در تبعید به سر می‌برد -در پاریس رفت. در اوایل انقلاب نیز او به همراه سی نفر دیگر از اعضای اتحادیه دانشجویان مسلمان به ایران آمدند و بار دیگر فرصتی دست داد تا ابراهیم به دیدار امام روح الله برود. امام در آن دیدار قرآنی به او هدیه دادند و فرمودند: «برو و با قرآن مردم کشورت را هدایت کن!» او مجذوب امام و آیینش شده بود. شیخ زکزاکی به طور رسمی آیین خود را از سنی مالکی به مذهب شیعه تغییر داد. از عوامل تحول امام آفریقا و روی آوردن ایشان به مذهب تشیع می توان به عنصر پررنگ ولایت و امامت در این مذهب اشاره نمود. عنصری که شاید مهم‌ترین عامل تمایز این مذهب با سایر مکاتب الهیاتی باشد. شیخ زکزاکی عامل موفقیت انقلاب اسلامی را در این عنصر می‌دید و با توجه به رسالتی که بر دوش خود حس می‌کرد به این مکتب نورانی روی آورد. وی که علوم دینی اهل تسنن را به خوبی فرا گرفته بود، برای یادگیری علوم دینی تشیع وارد حوزه علمیه قم شده و طلبه فاضل این حوزه می‌شود. اینجا بود که ابراهیم زکزاکی تبدیل به شیخ زکزاکی شد.
جنبش شیخ زکزاکی در همان اوایل دهه هشتاد میلادی آغاز شد و به بخش‌های دیگری از کشور نیجریه به ویژه قسمت‌های شمالی -که غالبا مسلمان‌نشین‌اند- گسترش پیدا کرد. البته بازخوردهای آن در قسمت‌های جنوبی هم دیده می‌شود اما این تاثیرات به اندازه آنچه در شمال رخ داده بود، نمی‌توانست باشد.
نیجریه در تاریخ خود، تجربه انقلابی اسلامی ، با عمر حدود ۲۰۰ سال -با رهبری بن فودیو- داشته که با ورود استعمارگران اروپایی به این کشور و رشد تفکرات مسیحی، کم‌کم دولت این کشور پرجمعیت غرب آفریقا را به نظامی سکولار تبدیل کرد. شیخ ابراهیم زکزاکی هم که ایده پدید آوردن تحولی اسلامی را در کشورش داشت، با پیروزی انقلاب اسلامی ایران روحیه مضاعف گرفت و با افزایش امیدهای وی، جنبش اسلامی نیز آغاز به کار کرد.
با شروع جنبش وی، مخالفت و سرکوب‌های دولت نیجریه نیز آغاز شد. دولت نیجریه تحت تاثیر القائات غربی، صهیونیستی و وهابی، خطر وجود شیخ زکزاکی را حس کرد و اجازه کنش‌های سیاسی اجتماعی آزاد را از وی سلب کرد. شیخ زکزاکی البته در دوران دانشجویی نیز همواره از چهره‌های اصلی اعتراض‌های سراسری دانشجویی بود که می‌خواستند قوانین شریعت در بازبینی قانون اساسی نیجریه لحاظ شود. اما پس از بازگشت از قم، فعالیت‌هایش جنبه جدی‌تری یافت. زکزاکی چندبار به اتهام فتنه و اخلال در نظم عمومی زندانی شد. او در همه حکومت‌های نیجریه از «اوباسناجو» و «شاجاری» و «بوهاری» گرفته تا «بابانگیدا» و «آباچا» زندان را تجربه کرد. شیخ زکزاکی روی هم رفته ۹ سال در ۹ زندان این کشور از جمله زندان «انوگو» (۱۹۸۱-۱۹۸۴)، زندان «پورت هارکورت» و زندان «کادونا» به سر برد. شیخ شیعۀ آفریقا پس از تاسیس جنبش اسلامی نیجریه، حدود ۳۰۰ مدرسه اسلامی در نیجریه و کشورهای همسایه آن تاسیس کرد. تاسیس «موسسه الشهدا» با هدف رسیدگی به فرزندان شهدا و یتیمان، تاسیس «موسسه خیریه الزهرا» با هدف ارائه خدمات اجتماعی و عمران
ی و تاسیس مرکزی با هدف ارائه خدمات درمانی و آموزشی، از دیگر اقدامات ابراهیم زکزاکی بوده است.
به نقل از نسیبه زکزاکی -فرزندش- با تلاش‌های شیخ نزدیک به ۱۲ میلیون نفر در نیجریه شیعه شده‌اند. این در حالیست که وی فعالیت تبلیغی خود را ابتدا از ده‌ها نفر آغاز کرد و حالا توانسته میلیون‌ها نفر را با اهل بیت پیامبر (علیهم السلام) آشنا کند.
با وجود اینکه پیش از انقلاب اسلامی ایران فقط تعدادی محدودی از شیعیان در نیجریه زندگی می‌کردند. اما پس از انقلاب و با رهبری شیخ زکزاکی، اکنون نیجریه به یکی از پرجمعیت‌ترین کشورهای شیعی جهان تبدیل شده است. اینها تنها بخشی از دستاوردهای شیخ ابراهیم یعقوب زکزاکی در نیجریه است. فردی که نشان داد این فقط ایران و مردمش نبودند که به امام خمینی نیاز داشتند تا کشورشان را از چنگال ظالمان در بیاورند و نور اسلام و انسانیت را به وجب به وجب خاکشان بتابانند؛ بلکه جای جای جهان آزادگانی پیدا می شوند که میخواهند از زیر پرچم ظالمان بیرون بیایند و پرچم عدالت و استقلال را در کشورشان بالا ببرند و تبدیل به تکه‌ای از پازل تمدن جدید اسلامی بشوند.
