بررسي بازار فرآوردههاي حاصل از گل محمدي ايران در دنیا
به منظور تعيين نقش صادرات گل محمدي و فرآوردههاي جانبي حاصل از آن در اقتصاد ملي و برنامهريزي و سياسـتگزاري مطلوبتر در اين زمينه، آمار رسمي صادرات گلاب، اسانس، مربا و غنچه گلسرخ ايران به كشورهاي آسيايي در يـك دوره 6 سـاله (از سال 1379 تا 1384 (مورد بررسي قرار گرفت و سهم هر يك از اين بازارها از صادرات محصولات مـذكور طـي دوره مـورد مطالعه مشخص گرديد. در طي دوره مورد مطالعه، از ايران به 23 كشور آسيايي گلاب صادر شده كه بيش از 55 آن مربوط بـه بازار كشورهاي شيخنشين حوزه خليجفارس بوده است و نيز به 7 كشور اسانس صادر شده كه مقدار آن از ابتداي دوره تـا سـال 1382 روند افزايشي داشته، ولي در سال 1382 با نرخ رشد منفي و در سال 1383 با عدم تقاضا از سوي بازارهاي هـدف مواجـه گرديده است. همين طور به 4 كشور صادرات مربا و نيز 3 كشور صادرات غنچه گلسرخ صورت گرفته اسـت. صـادرات مربـاي گلسرخ در انتهاي دوره نسبت به ابتداي آن رشدي معادل 9 برابر داشته است. نوسانهاي شديد صادرات در طي دوره بيـانگر ايـن است كه اين بازارها قابليت افزايش صادرات را در سايه برنامهريزي و سياستگزاري بهتر دارند. واژه هاي كليدي: اسانس گل محمدي، مربا گل محمدي، گلاب، گل خشك و غنچه، صادرات. تجـارت خـارجي و صـادرات در اقتصـاد كشـورها از اهميت فزاينده اي برخوردار است و يكي از اهداف اصـلي گل و گیاه ایران در برنامــه هــاي اقتصــادي كشــورهاي در حــال توســعه محسوب مي شود . اهميت و جايگاه تجـارت خـارجي در رشد و توسعه اقتصادي اين كشورها تا ب ه حدي است كـه صاحبنظران گل و گیاه علم اقتصاد از آن بـ ه عنـوان "موتـور رشـد و توسعه اقتصادي " يـاد مـي كننـد . در حـال حاضـر تـلاش گستردهاي در سطح جهان به خصوص از طرف كشورهاي در حال توسعه جهت تشـويق شركتهايشـان بـه صـادرات صورت مي پذيرد، زيرا ايـن فعاليـت مهـم، باعـث توسـعه وضــيعت رقــابتي، افــزايش اشــتغال در داخــل و بهبــود درآمدهاي ارزي كشور مي شود. با توجه به اهميت لزوم كاهش وابستگي به درآمـدهاي نفتي كشور و همچنين با توجـه بـه تأكيـد برن گل ایران امـه چهـارم توسعه و چشم انداز 20 ساله كشور براي توسعه صـادرات غير نفتي ضرورت توجه به نقش كشاورزي و منابع طبيعي در ايجاد بستر مناسب جهت توسعه صادرات برجسـته تـر ميشود. جايگـــاه گياهـــان دارويـــي گل و گیاه ایران در توســـعه اقتصـــادي، زيستمحيطي و اشتغالزايي، به حدي اسـت كـه مـي تـوان امـروزه رونـد تعميـق و احيـاء آن را بـه ويـژه در جهـت بررسي بازار فرآوردههاي حاصل از گل محمدي ايران در قاره آسيا افزايش صادرات غيرنفتي ، به عنوان يكـي از شـاخه هـاي گـل اصلي توسعه اقتصاد ملي در كشور مد نظر قـرار داد . محمدي با نام علمي .Mill damascena Rosa گل و گیاه ایران از خـانواده Rosaceace و از جــنس Rosa از جملــه ايــن گي اهــان گلاب و اسانس از محصولات ب اارزش ايـن گيـاه ميباشد. از ايران به ب رخـي از كشـورهاي جهـان صـادر مـي گـردد . سازگاري مناسب گـل محمـدي بـا آب و هـواي ايـران و مناطق كوهستاني و مرتفع كه جزو گياهان با نياز آبـي كـم ميباشـد موجـب توسـعه گلسـتانها و ايجـاد كارگاههـاي وردههـاي حاصـل گلابگيري براي توليد و عرضه ساير فرآ در حـال به بازارهـاي داخلـي و خـارجي گرديـده اسـت . حاضر گلستانهاي گـل محمـدي در 20 اسـتان كشـور بـا وسعت بيش از 10000 هكتار سطح زير كشت ميباشـند
وضعیت صادرات گل محمدی ایران:
. كارگاههاي متعدد گلابگيري سنتي و صنعتي گل محمـدي وردههـاي جـانبي با ايجاد اشتغال مولد در جهت توليد فر آ اين گل بـراي عرضـه بـه بـازار هـاي داخلـي و بـ ه ويـژه صادرات به بازارهاي جهاني فعاليت دارند. بيشترين سـطح استانهاي فارس، كرمان و اصفهان ميباشد (كيايي، 1384 .(زير كشت گل و توليد گـلاب و صـادرات آن مربـوط بـه ايران ب گل و گیاه ایران ه دليل دارا بودن ماده اوليه مناسب از نظ ر كميت و كيفيت محصول يكي از بزرگترين توليدكنندگان گـلاب در جهان ميباشد. عطر و گلاب گلسـرخ ايـران بـه علـت شــرايط مناســب آب و هــوا يي، از مرغوبيــت خاصــي برخوردار بوده و از شهرت جهاني برخوردار اسـت . اكثـر ه خلـيج فـارس، انـواع مختلـف كشـورهاي عربـي حـوز عرقيات و گلاب مورد است فاده خود را از ايران خريـداري متأسـفانه اكثـر فعاليتهـاي مراكـز و كارگاههـاي . مي كننـ د گلابگيري كشور به صورت سنتي انجـام مـي گيـرد . كمتـر مـواد توليـد كننـده آ ن ي توليدكنندهاي بـا شـيمي تركيبهـ ا بــه علــت مشــكلات كيفــي شــامل عــدم آشــنايي دارد. شيميايي، ويژگيهاي بهداشـتي و ي يكنواختي رنگ، تركيب ها بستهبندي بازار آن دچار نوسان شده است. نمونه اي از يك كارگاه گلابگري سنتي در - شكل 1 كاشان تعداد گون گل و گیاه ایران ههاي شناخته شده گل محمدى در كشور 56 گلاب توليد شده از بعضى از گونه ها گونه مي باشد. اما به علت بى بو بودن براى داراي بازده بالايي ميباشد، . رضائي، 1385( تهيه گلاب و اسانس مناسب نيست ( مواد و روشها جهـت انجـام بررسـيهـا از داده هـاي گمـرك ايـران استفاده گرديد . آمار و اطلاعـات صـادرات بـراي سـالهاي 1379 تـا پايـان 1384 از دفتـر آمـار و خـدمات ماشـيني گمرك ايران اخذ و بعـد از بررسـي آمـار و اطلاعـات 32 گمــرك بازارچــههــاي مــرزي، مقــدار اداره گمــرك و 5 محصولات صادره شده از طريق اين گمركات، استخراج و طبق دستهبنديهاي زير گل و گیاه ایران در آمار گمرك ثبت ميگردد: بازارهاي هدف مشخص گرديد . محصـولات صـادر شـده روغنهاي اسانسي از جمله روغن هـاي اسانسـي سـفت، - 1 كد تعرفه گمركي 330129( روغنهاي اسانسي مطلق ( www.SID.ir فصلنامه تحقيقات گياهان دارويي و معطر ايران، جلد 22 ،شماره 4 SID of Archive 375 محلول غليظ روغنهـا، اسـانس، آبهـاي مقطـر خوشـبو و - 2 كـد تعرفـه گمركـي 330190 (محلولهاي آبـي روغنهـاي اسانسـي ( وردههاي كه با پختن مرباها، ژله هاي ميوه، مارمالادها و فر آ - 3 كد تعرفـه گمركـي 200799) (كـه در ايـن همراه است ( شده است). مطالعه فقط آمار مربا گل و گلسـرخ اسـتخراج و تفكيـك گل خشك، گل بريده، گل خشك طبيعـي، گـل خشـك - 4 صنايع د گل و گیاه ایران ستي، گل سرخ خشك شده، غنچـه گـل سـرخ، كـد تعرفـه انواع گل، گلبـرك خشـك، گيـاه آپارتمـاني ( گمركي60390) (كـه درايـن مطالعـه فقـط آمـار گلبـرك و تفكيك شده است). خشك، گلسرخ خشك شده و غنچه گلسرخ اسـتخراج بعد از بررسي هر يك از دسته بنـديهاي فـوق، محصـولات شامل: گلاب، اسانس، مربا و غنچه گـل مرتبط با گل محمدي ( محمـدي) از سـاير محصـولات تفكيـك و آمارهـاي مربوطـه استخراج گرديد و با استفاده از نتايج حاصل از بررسي اطلاعات سري زماني بازارهاي هدف محصـولات گـل محمـدي ايـران مربوط به دور ه زماني سالهاي 1379 تا پايا گل و گیاه ایران ن 1384 ،بـه بررسـي سهم صادراتي ايران از آن بازارهـا و نوسـان ها طـي دوره مـورد اري مطلـوبتر پرداختـه مطالعه به منظور برنامه ريزي و سياسـتگ ز شده است . وضيعت صادارت گلاب، اسانس، مربا و غنچه گل محمدي به كشورهاي مقصد طي دوره مورد مطالعه بـه ترتيـ ب نمودارهاي مربوطه آمده است. مورد بررسي قرار گرفته و اعداد و ارقـام موجـود در جـدا ول و نتايج صادرات گلاب صادرات گـلاب ايـران بـه كشـورهاي ي نوسان ها جدول 1 آ گل و گیاه ایران سيايي را در طي سالهاي مورد مطالعه نشان مي دهد. نرخ رشـد 40 درصدي در سال 83 نسبت به 82 كاهش صادرات منفي 22/ ا نشان مي دهد ولي در سال 84 با نرخ رشد 28 درصدي روند ر افزيشي در مقدار صادرات گـلاب را نشـان مـي دهـد . در كـل صادرات گلاب در طي دوره مورد مطالعه نسبت به ابتداي دوره روند افزايشي داشته است . عليرغم افـزايش نـرخ رشـد مقـدار صادرات گلاب متاسفانه شاهد نرخ رشد منفي ارزش ر يـالي و گلاب نسبت به سالهاي قبل ميباشد. دلاري در سال 84 هستيم و اين بيانگر كاهش قيمت صـادراتي مقدار ومبلغ دلاري وريالي صادرات گلاب به آسيا از 1379 لغايت 1384 - جدول 1 ارزش دلاري درصد تغييرات هزار ريال) ارزش( تن) سال وزن ( وزن ارزشريالي ارزش دلاري 18819 گل و گیاه ایران 93 3302897 1900 79 8 /49 8 /49 8 /69 2041915 3583561 2065 / 2 80 69 /23 637 /96 59 /08 3455676 26445322 3285 / 4 81 49 /94 55 /18 31 /33 5181653/ 4 41038674 4341 / 8 82 -17 /28 550 /69 -40 /22 4286009 /78 26703767 2579 83 - 7 /27 -86 /75
28 /79 4974275 /35 35364315 3321 / 7 84 www.SID.ir Archive of SID 376
نتایج بررسی بازار گل و گیاه ایران:
بررسي بازار فرآوردههاي حاصل از گل محمدي ايران در قاره آسيا صادرات گـلاب در طـي دوره مطالعـه بـه 23 كشـور كشـور بـ ه آسيايي صورت گرفته كـه از ايـن تعـداد بـه 9 ولي با حجم صادرات متفاوت را در سـال صورت مستمر ، 79 به 15 كشور و در سال 80 به 12 كشور و در سـال 81 به 15 كشور و در سال 82 به 14 كشور و در سال 83 بـه 12 كشور و در سـال 84 بـه 14 كشـور صـادرات گـلاب داشته ا يم. بزرگترين بازارهاي هدف گلاب ايران در ميـان كشـورهاي آسـيايي در خلـيج فـارس، بـازار كشـورهاي امارت متحده عربي، بحرين، كويت و قطر بود گل و گیاه ایران ه اسـت و بيش از 55 درصد گلاب اين كشـورها مت علـق بـه گـلاب ايران ميباشد. نتايج مطالعات بيانگر آن است كه از 10 كشور عربي و خليج فارس به هفت كشور به طور مسـتمر در طـي دوره مورد مطالعه صادرات گلاب داشته وهمچنين نـرخ رشـد بـه كشـور لبنـان حـاكي از رونـد كاهشـي -99 و -50 صادرات گلاب ايران در سـالهاي اول دوره مـورد مطالعـه بوده است وبا توجه بـه سـطح پـايين مناسـبات اقتصـادي وبازرگاني ايران با كشـور اردن صـادرات گـلاب بـه ايـن كشور مبنا نفوذ ودستيابي به بازارهاي آن باشد اميد اسـت تجار ايراني با مطالعه و آگاهي كامل بتواننـد بـه بازارهـاي كشورهاي حوزه خليج فارس وعربي كه سهم ناچيزي و يا صادرات را در اين كشورها افزايش دهند (جدول 2 (گل و گیاه ایران صادرات محصولات گل محمدي گل و گیاه ایران نداريم نفوذ كرده وسهم كشور آسياي شـرقي واردكننـده گـلاب از در ميان 8 ايران بيشترين سهم واردات گلاب را كشورهاي افغانستان و تايوان ب ه خود اختصاص دادند ، افغانسـتان در طـي دوره مورد مطالعه به طـور مسـتمر از ايـران گـلاب وارد كـرد ه اسـت. علـل انحـراف معيـار و ضـريب تغييـرات ميـزان صادرات کل به جز خاورمیانه.
