هنگدرام دقیقا چیست؟
هنگ درام، هندپن یا ساز هنگدرام Hang Drum نوعی ساز کوبه‌ای است که در طبقه‌ی خودصداها(ایدیوفون) جای می‌گیرد. این ساز برای اولین بار در سال ۲۰۰۰ توسط فلیکس روهنر و سابینا شارر در کشور سوئیس ساخته شد. در سازهای ایدیوفون، تولید صدا با ارتعاش بدنه‌ی ساز صورت می‌گیرد. صدای این گروه از سازها از طریق بدنه‌ی ساز و با ضربه‌زدن، مالش دادن، کشیدن و یا لرزاندن قطعات ساز تولید می‌شود و نه از طریق ارتعاش سیم و یا دمیدن هوا.
ساختار هنگدرام چگونه است؟
سازهنگ از دو نیم‌پوسته‌ی فولادی تشکیل شده و شکلی شبیه به بشقاب پرنده را در ذهن تداعی می‌کند و بدون هیچ وسیله‌ی ویژه و ابزار واسطی، تنها با دست نواخته می‌شود.
در شکل‌دهی این ساز، از برخی اصول فیزیکی استفاده‌شده در طراحی ساز Steelpan استفاده شده است. این ساز ویژگی‌های منحصر به‌فردی دارد. در هنگ، ترکیب صداهای منحصر به‌فردی قابل شنیدن است و نوازندگی آن از طریق انگشتان دست صورت می‌گیرد. این ساز که ۵۲سانتی‌متر قطر و ۲۴سانتی‌متر ارتفاع دارد، روزبه‌روز در حال تکامل است؛ در سال‌های ۲۰۰۳، ۲۰۰۵، ۲۰۰۶، ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ نسخه‌های دیگری از آن ساخته شد. همین موضوع باعث شد تا سازهایی با اختلاف نوسانات صدا شکل بگیرد و به واسطه‌ی تغییر کیفیت صدا در سازهای مختلف است که در برخی اجراها از دو مدل ساز گوناگون استفاده می‌شود.
این ساز نیازی به کوک کردن ندارد. البته سازهای نسل دومی که ساخته شدند، کوک را بهتر از نسل اولیه‌ی ساز هنگ نگه می دارند.
نسل دوم هنگدرام چه تفاوتی با نسل اول دارند؟
نسل دوم هنگدرام علاوه بر بدنه‌ی فولادی، پوشش نازکی از جنس فلز برنج دارد که نسل اول نداشت. تا امروز بیشتر از هفت‌هزار نسخه از ساز هنگ به‌وسیله‌ی موسسه‌ای که مخترعانش راه‌اندازی کرده‌اند ساخته شده و نوازنده‌های این ساز با تکنیک‌های گوناگونی در حال گسترش این ساز هستند. در واقع بخش بسیار بزرگی از این هفت هزار نسخه را جزء سازهای نسل دوم هنگ درام رده‌بندی کرده‌اند و احتمال می‌رود که نسل جدیدتر این سازها نواهای متفاوتی را ارائه دهند.
هنگدرام چه سرنوشتی پیدا می‌کند؟
در صورت تکنوازی هنگدرام امکان دارد این ساز برای مخاطب خسته‌کننده به نظر آید مگر اینکه نوارنده خلاقیت بالایی داشته باشد؛ اما در صورت همنوازی با سازهای دیگر صدایی لذت‌بخش تولید می‌کند. به هر صورت این ساز دارای قدمت زیادی نیست و احتمالا در آینده با تغییرات همراه خواهد بود.
ساز «هنگ» در حال حاضر در ایران به صورت محدود مورد توجه قرار گرفته‌است. قیمت این ساز به طور تخمینی حدود ۲۶۰۰ دلار است.
یکی از نوازنده‌های معروف این ساز در جهان، دنیل ویپلسِ (Daniel Waples) انگلیسی است که موسیقی را با گیتار و گیتار الکتریک و سازهای ضربی کوچک آغاز کرد و در سال ۲۰۰۶ میلادی برای اولین بار با ساز هنگ آشنا شد و به فراگیری آن پرداخت. این نوازنده تا به حال قطعه‌های زیادی را برای هنگ ساخته و نواخته و در کنسرت‌های زیادی هم شرکت داشته و باید گفت که از حرفه‌ای‌ترین نوازنده‌های این ساز محسوب می‌شود.
به عنوان یک نمونه ایرانی می‌توان به آهنگ «آسمان هم زمین می‌خورد» گروه چارتار اشاره کرد که از صدای این ساز استفاده کرده‌است و می‌توان از سایت بیپ تونز آن را شنید.
نوشته: همایون خشندیش
