یک روش جدید که امروزه از آن برای حل و فصل اختلافات حقوقی استفاده می شود، داوری الکترونیکی است. همانطور که رشد فناوری و رونق استفاده از فضای مجازی در زمینه های مختلف، بسیاری از مشکلات را برطرف کرده است؛ در زمینه حقوقی هم نشانه هایی از آن را می توان مشاهده کرد. در گذشته برای حل و فصل کردن اختلافات حقوقی، باید طرفین دعوا به داورانی که از پیش تعیین شده بودند، مراجعه می کردند.
در حالی که رشد فناوری و رونق استفاده از اینترنت این مسئله را حل کرده است. امروزه دیگر نیازی نیست برای برطرف کردن مشکلات حقوقی حتماً به صورت حضوری به داور مراجعه کرد. می توان از خدمات مشاوره حقوقی به صورت اینترنتی بهره مند شد و بسیاری از پرونده ها و دعاوی حقوقی را مورد داوری قرار داد.
طبق قانون داوری تجاری بین المللی، به اشخاص حقیقی و حقوقی که طرفین انتخاب می کنند تا خارج از دادگاه به رفع اختلاف طرفین دعوا بپردازند، داور گفته می شود. حال داوری سایبری یا الکترونیکی، به داوری از طریق دنیای مجازی اطلاق می شود. این نوع داوری با استفاده از نرم افزارهای رایانه ای و به صورت تصویری و آنلاین انجا می شود.
البته در برخی موارد نیز، می توان داوری الکترونیکی را به صورت آفلاین و یا حتی صوتی با ارسال ویدیو تصویری هم، انجام داد. البته هنوز این روش در ایران و سایر کشورها چندان رواج ندارد. پس بهترین روش انجام آن، به صورت آنلاین و تصویری با حضور هر دو طرف دعوا است. داوران الکترونیکی زمان مناسبی را تعیین می کنند تا طرفین برای تشکیل جلسه استماع، بررسی ادله و اسناد طرفین و صدور رای در فضای مجازی آنلاین شوند. سپس تمامی این فرایند به صورت آنلاین انجام می شود.
مراحل داوری الکترونیکی نیز همچون انجام داروی به صورت سنتی است. یعنی تمامی مسائل و نکاتی که باید در داروی سنتی رعایت شود، در این نوع داروی هم رعایت آنها الزامی است. تنها تفاوتی که داوری سنتی یا اینترنتی دارد، نحوه اجرا و برگزاری جلسه داوری است. این مراحل را باید چنین بیان کنیم:
برای آغاز فرایند داوری آنلاین، لازم است ابتدا طرفین دعوا به سایت یکی از موسسات حقوقی معتبر جهت دریافت مشاوره آنلاین در خصوص پرونده حقوقی خود مراجعه کنند. سپس فرم های اینترنتی مربوط به داوری را دریافت کرده و پس از تکمیل ارسال نمایند. در این فرم ها اطلاعاتی در خصوص علت دعوا، خواسته هر یک از طرفین، تعیین میزان بهای خواسته، نوع توافقات صورت گرفته و … به طور کامل بیان می شود.
در صورت عدم کفایت اطلاعات ارائه شده از سوی طرفین دعوا، داوران یا داور الکترونیکی می تواند از طرفین تقاضای تکمیل اطلاعات نماید. پس از تکمیل اطلاعات، دیوان داوری بسته به برنامه زمانی دادرسی و توافق با طرفین، زمانی را تعیین کرده و به آنها ابلاغ می نماید. سپس روند رسیدگی به پرونده توسط داوران، آغاز می شود.
در این مرحله طرفین دعوا می توانند اقدام به انتخاب داورانی با تخصص و تجربه مقتضی نمایند. به این دلیل که در داوری اینترنتی، از داوران اطلاعات بیشتر و دقیق تری ارائه می شود و طرفین دعوا می توانند بسته به میزان تجربه و تخصص داوران، اقدام به انتخاب داور مورد نظر خود نمایند.
در این مرحله از داوری الکترونیکی نیز همچون داوری سنتی، جلسه استماع داوری طبق هماهنگی با طرفین برگزار می شود. به این دلیل که هر یک از طرفین بتوانند مدارک، ادله و مستندات خود را در زمینه مورد نظر، به داور ارائه کنند. این جلسه به صورت غیرحضوری برگزار می شود و این تنها مزیت آن است. یعنی هر فردی در هر کجا که باشد، می تواند در جلسه شرکت کرده و فرایند رسیدگی به پرونده را انجام دهد.
پس از اتمام جلسه استماع داوری الکترونیکی و دریافت ادله و مدارک توسط داور، داوران اقدام به برگزاری جلسه مشورتی می نمایند تا مدارک ارائه شده را مورد بررسی قرار دهند. پس از انجام بررسی های لازم، ایشان رای مناسب را صادر می کنند. این رأی صادر شده باید در قالب فرم هایی که در سایت موسسات حقوقی معتبر همچون ابزار حقوق وجود دارد، در خصوص دعوا به طرفین ابلاغ گردد.
طبق قانون آیین دادرسی مدنی کشور، اگر طرفین دعوا روش خاصی را برای دریافت رأی داوری الکترونیکی مشخص نکرده باشند، ابلاغ رأی به روش سنتی و از طریق دادگاه انجام خواهد شد. البته در صورتی که طرفین دعوا در سامانه ثنا ثبت نام کرده باشند، می توانند به راحتی از تمامی ابلاغ ها، اطلاعیه ها و اخطارهای الکترونیکی به صورت برخط مطلع شوند.
بدون تردید دریافت خدمات داوری به صورت الکترونیکی، هم شامل مزایا و هم شامل برخی معایب می شود. از جمله مزایای این روش جدید داوری، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
· عدم نیاز به وکیل در جلسه
· امکان انتخاب داور متخصص توسط طرفین دعوا
· دسترسی سریع به داوران و طرفین دعوا
· عدم نیاز به حضور در محل و رفت و برگشت داوران
· دریافت خدمات داوری به صورت 24 ساعته و بدون محدودیت زمانی
· افزایش قدرت تمرکز بر روی انجام فرایند داوری
· انعطاف در زمان بندی رسیدگی به پرونده
البته در کنار این مزایا، داوری الکترونیکی با برخی معایب خاص هم همراه است که از جمله آنها باید به موارد زیر اشاره کنیم:
· عدم وجود هیچ گونه ارتباط احساسی یا فهم مشترک در بررسی پرونده
· عدم حضور طرفین دعوا در برابر هم و برقراری ارتباط چهره به چهره
· عدم حضور فیزیکی طرفین دعوا و آثار روانی مهمی که در رسیدگی به پرونده خواهد داشت
به طور کلی باید بیان کنیم، رشد فناوری در زمینه های مختلفی زندگی بشر را دستخوش تغییر کرده است. به گونه ای که رسیدگی به مسائل بسیار مهمی همچون پرونده های حقوقی هم، دیگر امروزه در این فضا قابل انجام است. داوری الکترونیکی منجر شده است که رسیدگی به دعاوی مختلف برخلاف روش سنتی، با سرعت بالاتری انجام شود.
البته هنوز هم افراد بسیاری به این روش اعتماد ندارند و ترجیح می دهند روند داوری به صورت سنتی انجام شود. اما در کل افرادی که تمایل به دریافت چنین خدماتی داشته باشند، می توانند با برقراری ارتباط با کارشناسان ما در سایت ابراز حقوق، اطلاعات لازم را به صورت کامل دریافت کنند.
