اسنپبک یا «مکانیسم ماشه» سازوکاری است که در توافق هستهای ایران (برجام) و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل پیشبینی شده است. هدف از این سازوکار، ایجاد ابزاری برای بازگشت سریع تحریمهای بینالمللی در صورت نقض جدی تعهدات توسط یکی از طرفهای توافق است.
به بیان ساده، اگر یکی از کشورهای عضو توافق احساس کند ایران یا هر طرف دیگر تعهدات خود را رعایت نمیکند، میتواند این موضوع را به شورای امنیت گزارش دهد. اگر در مدت زمان مشخصی اختلاف حل نشود، تحریمهایی که قبلاً لغو یا تعلیق شده بودند، به صورت خودکار دوباره برقرار میشوند.
ثبت شکایت: یکی از طرفهای توافق شکایت خود را از نقض تعهدات ثبت میکند.
بررسی در شورای امنیت: موضوع به شورای امنیت منتقل میشود.
فرصت زمانی محدود: ظرف حدود ۳۰ روز، باید تصمیمی برای ادامه لغو تحریمها گرفته شود.
بازگشت خودکار تحریمها: اگر قطعنامهای برای ادامه تعلیق تصویب نشود، تحریمهای پیشین سازمان ملل بدون نیاز به رأیگیری جدید دوباره اعمال میگردند.
از نظر حقوقی، این مکانیزم به طرفها امکان میدهد بدون نیاز به وتوی کشورهای قدرتمند، تحریمها را برگردانند.
در عمل اما، بحثهای زیادی وجود دارد که چه کشوری حق فعالسازی مکانیسم ماشه را دارد؛ بهویژه اگر آن کشور از توافق خارج شده باشد.
به دلیل همین اختلافات، اجرای اسنپبک همیشه همراه با کشمکش سیاسی و حقوقی بوده است.
برای ایران: بازگشت تحریمها میتواند آثار اقتصادی، مالی و سیاسی سنگینی داشته باشد و تعاملات بینالمللی را محدود کند.
برای سایر طرفها: استفاده از این ابزار به معنای افزایش تنشهای سیاسی است و معمولاً باعث پیچیدهتر شدن مذاکرات میشود.
برای شورای امنیت: مکانیسم ماشه نشاندهنده کاهش نقش معمول شورا در تصمیمگیریهای جمعی است، چراکه بازگشت تحریمها به صورت خودکار رخ میدهد.
اسنپبک یا مکانیسم ماشه ابزاری است برای اطمینان دادن به کشورهای عضو برجام که اگر توافق نقض شود، میتوانند تحریمها را دوباره برقرار کنند. این ابزار همواره یکی از پرچالشترین بخشهای توافق بوده، زیرا از یک سو برای حفظ تعهدات بازدارندگی ایجاد میکند، اما از سوی دیگر به دلیل اختلافات حقوقی و سیاسی، خود میتواند عامل بیاعتمادی و بحران باشد.
