بعد از پوست، کبد بزرگ‌ترین عضو بدن انسان است. این عضو فعال مواد غذایی را تجزیه و سموم را فیلتر می‌کند و در دفع مواد زائد بدن نقش دارد. نکته شگفت‌انگیز در مورد کبد این است که می‌تواند به‌خودی‌خود از آسیب‌های زیادی بهبود یابد. بااین‌حال، زمانی که آسیب بیش از حد باشد، کبد دچار نارسایی می‌شود یا از کار می‌افتد.
برای بیماران مبتلا به نارسایی حاد یا مزمن کبد، یک کبد جدید می‌تواند فرصتی دوباره برای یک زندگی طولانی‌تر و سالم‌تر باشد. این کبد جدید که کبد یک اهداکننده فوت‌شده یا بخشی از کبد اهداکننده فرد زنده و سالم است طی جراحی پیوند جایگزین کبد آسیب‌دیده می‌شود.
اولین پیوند کبد موفق در دنیا در سال 1967 توسط دکتر توماس استارزل انجام شد. در ایران نیز اولین عمل جراحی پیوند کبد در سال 1372 در بیمارستان نمازی شیراز توسط دکتر سیدعلی ملک‌حسینی کلید خورد و ایشان به‌عنوان پدر پیوند کبد در ایران شناخته شدند. خوشبختانه درحال‌حاضر متخصصان و جراحان پیوند کبد باتجربه و چیره‌دست فراوانی در ایران حضور دارند که این انتخاب یک شخص به‌عنوان بهترین جراح پیوند کبد در ایران را دشوار می‌کند.
طبق گزارش بنیاد کبد آمریکا، سالانه حدود 8000 عمل جراحی پیوند کبد در ایالات متحده انجام می‌شود. به گفته دکتر علیرضایی مدیرکل مرکز پیوند اعضای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در سال 1402، 977 پیوند کبد در ایران انجام شده است که نسبت به سال‌های گذشته افزایش داشته است.
📷
پزشک متخصص پیوند کبد را برای فردی که در مرحله نهایی بیماری کبدی است، توصیه می‌کند. یعنی زمانی که سایر درمان‌های بیماری کبدی برای زنده نگه‌داشتن فرد کافی نباشد و فرد مبتلا به این بیماری ممکن است بدون پیوند از بین برود. به‌دست‌آوردن شاخص (MELD) یا درجه سیروز کبدی یکی از راه‌های تعیین لزوم پیوند کبد در افراد است.
سیروز کبدی شایع‌ترین دلیل نیاز بزرگسالان به پیوند کبد است. سیروز بافت سالم کبد را با بافت زخمی جایگزین می‌کند و کبد که به دلیل زخم شدن به‌شدت آسیب می‌بیند، نمی‌تواند خود را بهبود بخشد. سوءمصرف الکل، هپاتیت مزمن B یا C، بیماری کبد چرب غیرالکلی و اختلالات متابولیک از جمله علل سیروز کبد هستند.
تیم پزشکی برای پیوند کبد، عوامل دیگری از جمله گروه خونی، سایر بیماری‌های فرد، وضعیت کلی بدن، سلامت روانی، سابقه پزشکی و سطح حمایت خانواده یا دوستان بیمار را نیز در نظر خواهند گرفت.
به‌عنوان‌مثال اگر فردی مبتلا به سرطان باشد که به سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته یا مشکلات قلبی شدید دارد، ممکن است کاندیدای پیوند نباشد. یا اگر فردی سیروز ناشی از اعتیاد به الکل داشته باشد، توانایی او برای ترک نوشیدن به‌عنوان بخشی از برنامه‌ریزی پیوند ارزیابی می‌شود.
📷
اکثر بیمارانی که پیوند کبد انجام می‌دهند نتیجه خوبی می‌گیرند و چندین سال عملکرد کبد خوبی دارند. خطرات پیوند، به‌طورکلی، بسیار کمتر از خطرات ناشی از بیماری کبد است. بااین‌حال، مهم است که از عوارض احتمالی پیوند کبد آگاه بود، این مسئله کمک می‌کند تا در صورت بروز مشکل پس از پیوند، آمادگی لازم وجود داشته باشد.
بزرگ‌ترین خطر این عمل شکست پیوند است. در چنین حالتی، اغلب به دلایلی که پزشکان نمی‌توانند تشخیص دهند، بدن کبد جدید را رد می‌کند و یا به‌اصطلاح پس می‌زند.
پیوند کبد همچنین ممکن است فرد را در معرض خطر عفونت قرار دهد. خون‌ریزی، آسیب به مجاری صفراوی، لخته‌شدن خون، عوارض جانبی داروهایی که به سیستم ایمنی اجازه می‌دهد کبد جدید را بپذیرد، از جمله قند خون بالا ناشی از استروئیدها از سایر عوارض طولانی‌مدت پیوند کبد هستند که ممکن است فرد به آن دچار شود.
امید به زندگی بعد از پیوند کبد و طول عمر افراد پیوند کبد به متغیرهای زیادی بستگی دارد. این متغیرها شامل دلیل اولیه پیوند، سن، سایر بیماری‌های شخص و پاسخ به داروهایی است که فرد پس از پیوند استفاده می‌کند. به طور متوسط، اکثر افرادی که پیوند کبد انجام می‌دهند بیش از 10 سال زندگی می‌کنند. بسیاری از آن‌ها تا 20 سال یا بیشتر پس از پیوند زنده می‌مانند. همچنین باید در نظر داشت که طول عمر بیماران سیروز کبدی قبل از پیوند بسیار کمتر از طول عمر افراد پیوندشده است.
بر اساس یک مقاله تحقیقاتی چاپ شده در مجله‌ای معتبر (American Journal Of Transplantation)، افرادی که پیوند کبد انجام می‌دهند، 89 درصد شانس زنده‌ماندن پس از یک سال و 75 درصد بعد از 5 سال را دارند.
دکتر ملک‌زاده استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران و رئیس سابق پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران شانس بقای 1، ۵ و ۱۰ ساله بالغین دریافت‌کننده کبد پیوندی را به ترتیب ۸۵ درصد، ۷۷ درصد و ۷۱ درصد و بقای 1، 5 و ۱۰ ساله را برای اطفال دریافت‌کننده کبد، ۷۶ درصد، ۶۷ درصد و ۵۶ درصد اعلام کرد و گفت: به‌طورکلی، طی یک دوره ۲۰ ساله، ۷۷.۴ درصد بیماران پیوندشده به حیات خود ادامه داده‌اند که این رکوردی بی‌نظیر برای انجام پیوند کبد طی دوره بیست ساله در دنیا محسوب می‌شود.
گاهی اوقات کبد پیوندی ممکن است از کار بیفتد، یا بیماری اصلی ممکن است عود کند؛ بنابراین این مهم است که پزشک بیمار را مدت‌ها پس از پیوند هم تحت‌نظر داشته باشد تا هرگونه مشکلی را تشخیص دهد.
همان‌طور که جراحان و محققان تکنیک‌های پیوند پیشرفته‌تری را توسعه می‌دهند، امید به زندگی پیوند کبد افزایش و نرخ فوت بعد از پیوند کبد کاهش می‌یابد.
📷
مهم است که بدانیم پیوند کبد چیزی بیش از یک عمل جراحی است. پیوند موفق یک تلاش گروهی است که نیازمند تعهد مادام‌العمر بیمار برای پایبندی به سبک زندگی سالم و دریافت مراقبت‌های پزشکی مداوم است. بیمار می‌تواند عاداتی مانند این‌ها را در هر مرحله‌ای برای تقویت قدرت و سلامت کلی خود بگنجاند. سلامت جسمانی ممکن است شانس فرد را برای رد پیوند کاهش دهد.
اصولاً بین 6 تا 12 ماه طول می‌کشد تا پس از پیوند کبد فرد به فعالیت‌های طبیعی و روزمره برگردد. البته این بازه زمانی برای همه به یک اندازه نیست. هرچه فرد قبل از پیوند سالم‌تر باشد، پس از آن زودتر بهبود خواهد یافت.
دکتر ابراهیم خالقی مسئول واحد فراهم‌آوری اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی مشهد اظهار کرد: معمولاً بیمار پیوند کبدی مانند بیمار پیوند کلیه‌ای پس از پیوند نزد پزشک متخصص خود باز نمی‌گردد؛ بلکه تا پایان عمر خود باید در ابتدا هفته‌ای یک‌بار، از دو هفته بعد ماهی یک‌بار و در ادامه هر سه ماه یک‌بار در شورای پیوند کبد جهت انجام آزمایش‌ها و استفاده از داروهای خود ویزیت شود.
پزشک ممکن است تغییرات سبک زندگی، از جمله ورزش منظم و سالم بودن تغذیه بعد از پیوند کبد را توصیه کند.
بنابراین، افرادی که کبد اهدایی دریافت کرده‌اند برای کاهش عوارض پس از پیوند کبد باید یک رژیم غذایی مغذی شامل میوه‌ها و سبزی‌ها، غذاهای پر فیبر، گوشت بدون چربی (مانند مرغ بدون پوست) و ماهی داشته باشند. از مصرف الکل و سیگار اجتناب کنند، چراکه این‌ها می‌توانند به کبد جدید آسیب برسانند. ورزش و فعالیت نیز به فرد کمک می‌کند تا از نظر جسمی و روحی احساس بهتری داشته باشد.
استفاده طولانی‌مدت از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی خطر ابتلا به بیماری‌های مسری و سرطان را افزایش می‌دهد؛ بنابراین بهتر است پس از پیوند از افرادی که بیماری‌های مسری مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا دارند دوری کنند و به طور منظم آزمایش خون و غربالگری سرطان انجام دهند.
با انتخاب بهترین جراح پیوند کبد در ایران و پیروی از دستورالعمل‌ها و مراقبت‌های بعد از پیوند کبد، بیماران می‌توانند شانس خود را برای افزایش طول عمر و بهبود کیفیت زندگی بعد از پیوند کبد افزایش دهند.
