بیماری ام اس یکی از بیماری‌های سیستم اعصاب مرکزی است که در اثر تخریب میلین (غلاف محافظ رشته‌های عصبی) ایجاد می‌شود. در این مقاله قصد داریم به بررسی چیستی ام اس، انواع، علائم، علل، درمان و بسیاری دیگر از موضوعات مرتبط با این بیماری بپردازیم. امید است با مطالعه این نوشتار، اطلاعات مفیدی درباره بیماری ام اس به دست آورده و پاسخ سؤالات خود را بیابید.
ام اس یک بیماری مزمن است که سیستم اعصاب مرکزی را درگیر می‌کند. در حقیقت در این بیماری سیستم ایمنی بدن به میلین حمله می‌کند. میلین لایه‌ای محافظتی است که اطراف بسیاری از رشته‌های عصبی را می‌پوشاند. از بین رفتن میلین موجب می‌شود ارتباط میان مغز و اعصاب بدن به منظور ارسال و دریافت اطلاعات، با مشکل مواجه گردد.
در این نوع از ام اس پس از یک حمله شدید، بیماری فروکش می‌کند. در دوره‌ی خاموش، علائم بسیار خفیف و یا حتی از بین می‌روند. این نوعِ ام اس، پیشرونده نیست. معمولاً بیماری‌ام اس با RRMS آغاز می‌شود.
CIS شامل مجموعه‌ای از علائم است که تنها ۲۴ ساعت به طول می‌انجامند. این علائم به خاطر دمیلینه شدن در سیستم اعصاب مرکزی رخ می‌دهند.ام اس یک بیماری مزمن است که سیستم اعصاب مرکزی را درگیر می‌کند. در حقیقت در این بیماری سیستم ایمنی بدن به میلین حمله می‌کند. میلین لایه‌ای محافظتی است که اطراف بسیاری از رشته‌های عصبی را می‌پوشاند. از بین رفتن میلین موجب می‌شود ارتباط میان مغز و اعصاب بدن به منظور ارسال و دریافت اطلاعات، با مشکل مواجه گردد.
تشخیص بیماری ام اس یک تشخیص بالینی است، زمانی می‌توان تشخیص قطعی بیماری را اعلام نمود که علائم عصبی حداقل در ۲ ناحیه از مراکز عصبی و در ۲ حمله جداگانه، در فاصله زمانی بیش از یک ماه پدید آمده باشند و این علائم مربوط به علل و بیماری‌های دیگر نباشند.
در مواردی، بروز علائم از نظر تعداد ضایعه و یا تعداد حملات، برای تشخیص قطعی کافی نیست و به عنوان احتمال کم یا احتمال قوی شروع بیماری در آینده مطرح می‌شوند. یکی از این موارد CIS است. در این شرایط ممکن است یک ناحیه از مراکز عصبی مانند عصب چشم یا حرکت یک دست و یا قسمتی از نخاع همراه با درگیر شدن پاها تجربه رخ دهد و تنها یک مرتبه اتفاق افتاده باشد، در چنین شرایطی پیش‌بینی امکان بروز حملات بیشتر در آینده و تبدیل CIS به M.S مشکل بوده و تصمیم‌گیری درباره شروع درمانِ طولانی مدت دشوار است.
در این نوع از ام اس، عملکرد عصبی شناختی به شکلی پیشرونده نسبت به شروع بیماری بدتر می‌شود. با این حال ممکن است در این میان یک دوره‌ی ثبات هم مشاهده شود.
ام اسِ پیشرونده – عودکننده نامی بود که پیش از این برای ام اسِ پیشرونده همراه با عودهای مشخص، به کار می‌رفت. اما در حال حاضر ام اسِ پیشرونده اولیه نامیده می‌شود. حدود ۱۰ درصد از افراد مبتلا به ام اس به این نوع مبتلا هستند.
این نوع ام اس زمانی اتفاق می افتد که نوع عودکننده – فروکش‌کننده (PRMS) شکلی پیشرونده به خود بگیرد. در این نوع ام اس ممکن است عود نیز اتفاق بی‌افتند، علاوه بر این کارکردها و ناتوانی‌ها به تدریج بدتر خواهند شد.
افراد مبتلا به ام اس طیف وسیعی از علائم را تجربه می‌کنند. به علت ماهیت این بیماری، ممکن است علائم در افراد مختلف کاملاً متفاوت بوده و همچنین شدت علائم در طول یک سال، یک ماه و حتی یک روز در نوسان باشند. دو علامت بسیار شایع این بیماری عبارتند از خستگی مفرط و مشکلات مربوط به راه رفتن.
حدود ۸۰ درصد از افراد مبتلا به ام اس، احساس خستگی شدید را تجربه می‌کنند. این خستگی بسیار ناتوان کننده بوده و می‌تواند بر فعالیت‌های شغلی و روزمره افراد تأثیر بگذارد.
مشکلات راه رفتن در مبتلایان به ام اس ممکن به چندین دلیل اتفاق بیافتد:
مشکلات مربوط به بیناییخستگی شدید نیز می‌تواند به خودی خود موجب مشکلاتی در راه رفتن گردد. همچنین باید توجه داشت که مشکلات راه رفتن ممکن است موجب افتادن فرد و در نتیجه آسیب گردد.
برخی دیگر از علائم نسبتاً شایعِ بیماری ام اس عبارتند از:
هیچ درمان قطعی برای ام اس وجود ندارد، اما روش‌های متنوعی برای کنترل آن در دسترس می‌باشد. اگر شخصی به PRMS مبتلا باشد، درمان‌هایی برای کند شدن روند بیماری و یا کاستن از تعداد عودها وجود دارد.
برای این نوع از ام اس برخی داروهای تزریقیِ آماده وجود دارد که توسط خود فرد تزریق می‌شوند. این نوع داروها عبارتند از گلاتیرامر (کوپاکسون) و اینترفرون بتاها که با نام‌های تجاری زیر در بازار دارویی در دسترس هستند:
ربیفداروهای خوراکی برای PRMS عبارتند از:
ممکن است پزشک برای درمان عودها، کورتیکواستروئیدها مانند متیل پردنیزولون (مدرول) و پردنیزون (دلتاسون) را تجویز کند.
برخی درمان‌ها ممکن است به بهبود علائم کمک کنند تا کیفیت زندگی فرد بهبود یابد. از آن‌جا که ام اس در هر فرد به شکلی منحصر به فرد بروز می‌کند، نوع درمان نیز به علائم خاص هر فرد بستگی خواهد داشت.
ممکن است ام اس در یک آن ایجاد شود و یا این‌که علائم به صورت تدریجی و آرام آشکار شوند. آن‌چه در ادامه می‌آید سه علامت بسیار شایع است که در شروع ام اس بروز می‌یابند:
پزشک پس از مواجهه با چنین مواردی لازم است برای تشخیص دقیق ام اس، آزمایشات عصب شناختی، سابقه بالینی و تعدادی دیگر از آزمایشات را تجویز نماید.
برخی از آزمایش‌های تجویزی از این قرارند:
همچنین لازم است اطمینان یابیم علائم مشاهده شده مربوط به یک بیماری دیگر نیست. برخی از این بیماری‌ها که علائمی مشابه ام اس دارند از این قرارند:
همان‌طور که در بالا نیز اشاره شدام اس در اثر تخریب میلین، لایه‌ی محافظ رشته‌های عصبی، ایجاد می‌شود. تصور محققان بر این است که این آسیب در اثر حمله سیستم عصبی ایجاد می‌شود. محققان معتقدند یک محرک محیطی مانند یک ویروس یا توکسین ممکن است علت حمله سیستم ایمنی بدن به میلین‌ها باشد. وقتی سیستم ایمنی بدن به میلین‌ها حمله می‌کند، دچار التهاب خواهند شد و این التهاب به تخریب آن‌ها منتهی می‌شود.
ام اس یک بیماری وراثتی محسوب نمی‌شود اما اگر خواهر یا برادر شما مبتلا به این بیماری است، خطر ابتلای شما نیز افزایش می‌یابد. دانشمندان ژن‌هایی را یافته‌اند که به نظر می‌رسد احتمال ابتلا به ام اس را افزایش می‌دهند.
بیشتر افراد مبتلا به ام اس راه‌هایی را برای کنترل علائم بیماری و در نتیجه عملکرد بهتر، می‌یابند. مبتلایان به ام اس ممکن است در طول زمان با چالش‌هایی منحصر به فرد مواجه شوند. بیشتر این افراد تلاش می‌کنند تا با به اشتراک‌گذاری وضعیت خود در گروه‌ها و انجمن‌ها و یا از طریق اینترنت، زندگی خود را بهبود بخشند.
بیمار مبتلا به ام اس در وهله اول باید تحت نظر یک متخصص که در درمان ام اس تبحر دارد، قرار گیرد. اگر پزشک داروهای خاصی تجویز نماید باید بیمار به موقع و با دقت آن‌ها را مصرف کند.بیشتر افراد مبتلا به ام اس راه‌هایی را برای کنترل علائم بیماری و در نتیجه عملکرد بهتر، می‌یابند. مبتلایان به ام اس ممکن است در طول زمان با چالش‌هایی منحصر به فرد مواجه شوند. بیشتر این افراد تلاش می‌کنند تا با به اشتراک‌گذاری وضعیت خود در گروه‌ها و انجمن‌ها و یا از طریق اینترنت، زندگی خود را بهبود بخشند.
داشتن یک رژیم غذایی متعادل که در برگیرنده کالری کمتر و فیبر و مواد مغذی بیشتر است، به سلامتی فرد مبتلا به ام اس کمک خواهد کرد.
ورزش منظم برای سلامت جسمی و روانی مبتلایان به ام اس ضروری است، حتی اگر ام اس موجب ناتوانی‌های جسمی فرد شده باشد. اگر انجام ورزش‌های معمول برای فرد دشوار است، شنا کردن و یا انجام حرکات ورزشی در استخر، می‌تواند مفید باشد. برخی کلاس‌های یوگا مختص این بیماران طراحی شده است.
مطالعات اندکی در مورد اثربخشی درمان‌های مکمل وجود دارد، اما این بدان معنا نیست که چنین درمان‌هایی بی اثر هستند.
موارد زیر درمان‌های مکملی هستند که به کاهش استرس و آرامش بیشترِ مبتلایان به بیماری ام اس کمک می‌کنند:
رژیم غذایی بر ماهیت ام اس تأثیری ندارد، اما به حل برخی چالش‌های آن کمک خواهد کرد. مثلاً اگر فرد احساس خستگی شدید می‌کند، یک رژیم غذایی پرچرب همراه با کربوهیدارت های ساده، حال فرد را بدتر می‌کند.
هر‌چه رژیم غذایی بهتر باشد، سلامتی کلی فرد نیز بهتر خواهد بود. تأثیر رژیم غذایی در کوتاه مدت قابل لمس بوده و در سلامتی آینده فرد نیز تأثیر به‌سزایی دارد.
مصرف کافی آب و دیگر مایعاتموارد زیر باید در رژیم غذایی افراد مبتلا به ام اس محدود گردند:
غذاهای فرآوری شده (سوسیس، کالباس و …)کنترل وزن نیز به سلامتی مبتلایان به ام اس کمک می‌کند. قبل از مصرف مواد غذایی برچسب روی آن‌ها را با دقت بخوانید. غذاهایی که کالری بالا و ارزش غذایی کمی داشته باشند، حال فرد را بدتر خواهند کرد.
اگر در کنار ام اس به بیماری‌های دیگری نیز مبتلا باشید، لازم است حتماً این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید تا رژیم غذایی مخصوص و یا مصرف مکمل‌ها را برایتان تجویز نماید.
ام اس شایع‌ترین بیماری عصبی شناختی است که در سرتاسر جهان جوانان زیادی را ناتوان می‌کند.
تخیمن زده می‌شود که در آمریکا ۴۰۰۰۰۰ نفر به ام اس مبتلا باشند، هر چند ممکن است آمار دقیق بیش از این باشد. طبق گزارش انجمن ملی ام اس، از سال ۱۹۷۵ هیچ مطالعه علمی در مورد شیوع بیماری ام اس در آمریکا انجام نشده است.
بیشتر مبتلایان به ام اس در سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی به این بیماری مبتلا شده‌اند. زنان دو تا سه برابر بیش از مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند و این اختلاف در طی ۵ دهه‌ی گذشته افزایش داشته است.
نرخ شیوع ام اس در مناطقی که به استوا نزدیک‌ترند، کمتر است. ممکن است این امر به خاطر تابش بیشتر آفتاب و تأمین ویتامین D باشد. افرادی که تا قبل از ۱۵ سالگی محل زندگی خود را تغییر می‌دهند معمولاً عوامل خطر مرتبط با موقعیت جدید را نیز خواهند داشت.
آمار مربوط به سالهای ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۸ نشان داده است که هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم ام اس بین ۸۵۲۸ تا ۵۴۲۴۴ دلار در هر سال می‌باشد. داروهایی که امروزه برای کنترل ام اس تجویز می‌شوند بیش از ۶۰۰۰۰ دلار در سال هزینه در بر دارند.
ضایعات مربوط به ام اس ممکن است در هر کدام از بخش‌های سیستم اعصاب مرکزی بوجود آیند و بر هر کدام از اعضای بدن تأثیر بگذارند.
یکی از شایع‌ترین مشکلاتی که ام اس ایجاد می‌کند خستگی مفرط است، اما داشتن مشکلات زیر نیز در مبتلایان به ام اس شایع است:
با افزایش سن، ممکن است مشکلات مرتبط با ام اس نیز برجسته‌تر شوند. اگر فرد مبتلا به ام اس، با ناتوانی‌های حرکتی نیز درگیر است، خطر شکستگی استخوان‌ها در اثر افتادن برای او محتمل است. ابتلای همزمان به بیماری‌های دیگر همچون آرتروزو پوکی استخوان نیز شرایط را پیچیده‌تر می‌سازد.
همچنین مشکلات حرکتی ممکن است به عدم تحرک که خود بوجود آورنده بسیاری از مشکلات دیگر است، بی‌انجامد. خستگی مفرط و عدم تحرک بر فعالیت جنسی افراد نیز تأثر منفی خواهد داشت.
پیش‌بینی پیشرفت بیماری در مبتلایان به ام اس تقریباً غیر ممکن است. حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از افراد مبتلا به ام س تا ۱۰ سال پس از تشخیص، حملات و ناتوانی‌های بسیار خفیفی را تجربه می‌کنند. گاهی اوقات به این نوع، ام اسِ خوش‌خیم گفته می‌شود.
ام اس پیشرونده معمولاً سریع‌تر از RRMS پیشرفت می‌کند. افراد مبتلا به RRMS می‌توانند تا سال‌ها بدون مشکل زندگی کنند. عدم ناتوانی پس از ۵ سال معمولاً شاخصی خوب برای آینده تلقی می‌شود.
معمولاً پیشرفت این بیماری در مردان سریع‌تر از زنان است. همچنین ممکن است پیشرفت آن در افرادی که پس از ۴۰ سالگی مبتلا به ام اس تشخیص داده می‌شوند، بیش از دیگران باشد.
حدود نیمی از مبتلایان به ام اس ۱۵ سال پس از تشخیص از عصا و یا دیگر تجهیزات پزشکی مرتبط با راه رفتن استفاده خواهند کرد. تا ۲۰ سال پس از تشخیص، حدود ۶۰ درصد از مبتلایان به ام اس هنوز قادر به حرکت بوده و کمتر از ۱۵ درصد از افراد برای رفع نیازهای اولیه خود نیاز به مراقبت خواهند داشت.
کیفیت زندگی فرد به نوع علائم، چگونگی مراقبت و نحوه پیگیری درمان بستگی دارد. این بیماری به ندرت کشنده است اما بدون هیچ علامت و هشدار قبلی، تغییراتی را برای فرد ایجاد می‌نماید. بیشتر مبتلایان به ام اس، کاملاً ناتوان نشده و زندگی عادی خود را ادامه خواهند داد.
منبع : نیازمندیهای سلامت و زیبایی
