از اولین نوا‌های موسیقی می‌توان به صداهایی که در طبیعت می‌شنویم مانند صدای دریا و آبشار، صدای وزش باد، برخورد برگ‌های درختان، آواز پرندگان و... اشاره کرد. در بخش اول این مقاله با ساز های تار، سه تار و عود آشنا شدید در ادامه آن به معرفی سازهای مورد استفاده در موسیقی دستگاهی ایران از جمله: سنتور، قانون، نی و کمانچه پرداخته شده است.
سازی است به شکل ذوزنقه متساوی الساقین و زهی مضرابی مطلق. در ساخت آن از چوب و فلز استفاده می‌شود. این ساز را نشسته در حالی که ضلع بزرگتر آن به صورت افقی در مقابل نوازنده قرار دارد، نواخته می‌شود. نوازنده آن را با دو مضراب چوبی می‌نوازد. برای ساخت سنتور از چوب‌های محکم مثل گردو آزاد و فوفل استفاده می‌شود. سنتور در اندازه‌های مختلفی ساخته ولی سنتور معمول ۹ خرک سل کوک است. سنتور دارای ۷۲ سیم است که ۳۶ سیم آن در گروه‌های چهارتایی روی ۹ خرک طرف راست قرار دارند و رنگشان زرد است و ۳۶ سیم دیگر در گروه‌های چهارتایی روی ۹ خرک طرف چپ قرار دارند و رنگشان سفید است.
وسعت معمول این ساز یک نت بیشتر از سه اکتاو است و اگر از پوزیسیون چهارم استفاده شود این وسعت بیشتر هم می‌شود. سنتور دارای ۲۷ صدا در سه پوزیسیون است. نت نویسی ساز با کلید سل خط دوم حامل است.
اجزای تشکیل دهنده ساز سنتور:
انواع سنتور
یکی از آلات موسیقی ایرانی، سازی است به نام قانون که به شکل ذوزنقه‌ی قائم الزاویه و از سازهای زهی مضرابی مطلق است. در ساخت آن از چوب، پوست، فلز، استخوان و زه استفاده می‌شود. این ساز نشسته و در حالی که ضلع بزرگتر آن روی میز یا پا‌ها به سمت نوازنده قرار دارد با دو انگشت سبابه‌ی دست راست و چپ مجهز به مضراب نواخته می‌شود. معمولا دارای ۸۲ وتر از جنس زه، ابریشم روکش دار یا نایلون است که در قسمت بم از وتر‌های فلزی روکش دار استفاده می‌شود و اکثر آن‌ها در گروه‌های سه تایی و در قسمت بم، تکی یا دوتایی با یکدیگر همصدا کوک می‌شوند.
وسعت معمول صدای قانون در ایران حدود سه اکتاونیم است. نت نویسی ساز قانون روی دو حامل صورت می‌گیرد. برای حدود یک اکتاو از صدا‌های بم با کلید فا خط چهارم و بقیه با کلید سل خط دوم انجام می‌شود.
اجزای تشکیل دهنده ساز قانون:
از سازهای بادی کهن و از جنس گیاه نی است که طول آن از شش گره و هفت بند تشکیل شده به همین دلیل به آن نی هفت بند می‌گویند. هنگام نواختن، هوا از دهانه‌ی نی وارد می‌شود و با انگشت‌گذاری بر سوراخ‌ها و با تغییر فشار هوا صدا‌های مختلف به وجود می‌آید. وسعت معمول صدای نی حدود دو اکتاو و نیم است.
وسعت نی به چهار منطقه صوتی شامل صدای بم و بم‌تر، صدای اوج، صدای غیث و صدای پس غیث تقسیم می‌شود. نت نویسی با کلید سل خط دوم انجام می‌شود.
کمانچه از آلات موسیقی ایرانی و از سازهای زهی آرشه‌ای مقید است که در ساخت آن از چوب، پوست، استخوان و فلز استفاده می‌شود. طول کمانچه از پایه‌ی فلزی تا صراحی حدود ۷۵ سانتی متر است. ساز را در حالت نشسته می‌نوازند و به طور عمودی در دست چپ نوازنده قرار می‌گیرد. انگشت‌های دست چپ در طول دسته حرکت می‌کنند و آرشه با دست راست به صورت افقی در حرکات رفت و برگشت بر سیم‌ها کشیده می‌شود. کمانچه دارای ۴ سیم فلزی با ضخامت‌های متفاوت است.
وسعت معمول صدای آن نزدیک به سه اکتاو می‌باشد. نت نویسی کمانچه با کلید سل خط دوم حامل استفاده می‌شود و یک پرده بالاتر از سازهای مضرابی نت نویسی می‌شود.
اجزای تشکیل دهنده ساز کمانچه:
