این روزها بسیاری از مادران برای تغذیه کودکان‌شان از شیر خشک استفاده می‌کنند. صرفنظر از مزایا و معایب این کار، انتخب شیر خشک چندان راحت نیست. در مطلب زیر به شما می‌گوییم که نحوه خرید شیر خشک مناسب از چه قرار است!
در این مقاله می‌خوانید:
قفسه‌های شیر خشک نوزاد می‌توانند بسیار گیج‌کننده باشند. با وجود گزینه‌های بسیار زیادی که وجود دارند، چگونه می‌توانید تشخیص دهید که کدام شیر خشک برای کودک‌تان مناسب است؟ راهنمای امروز ما می‌تواند به شما کمک کند از گزینه‌های مختلف شیر خشک سر دربیاورید.
همچنین ممکن است بخواهید با پزشک کودک‌تان مشورت کنید. او می‌تواند راهنمایی‌های مفیدی در مورد بهترین شیر خشک برای کودک‌تان و سبک زندگی شما ارائه دهد. موارد دیگری که باید در هنگام انتخاب شیر خشک در نظر بگیرید، عبارتند از: فُرم شیر خشک، نوع پروتئین و کربوهیدرات موجود و هرگونه ترکیبات اضافه‌ای که در آن گنجانده شده‌اند.
شیر خشک‌ها در ۳ شکل ارائه می‌شوند: آماده مصرف، کنسانتره مایع و پودری.
این قطعا راحت‌ترین فرم شیر خشک است؛ چون به مخلوط کردن و اندازه‌گیری نیازی ندارد. فقط کافی است آن را باز کرده و به کودک بدهید. این همان نوع شیر خشکی است که بیمارستان‌ها اغلب به نوزادان می‌دهند. این نوع شیر خشک کاملا بهداشتی است و برای مواقعی که نمی‌دانید به آب سالم دسترسی خواهید داشت یا نه، بسیار مفید است.
اما راحتی شیر خشک آماده مصرف برای شما گران تمام می‌شود؛ قیمت آن در هر ۳۰ گرم حدود ۲۰ درصد بیشتر از شیر خشک پودری است. ظرف‌های آن نیز جای بیشتری در کابینت شما و بعدا در محل دفع زباله می‌گیرند (مگر آنکه بتوانید ظروف را بازیافت کنید).
شیر خشک آماده مصرف پس از باز شدن، دوره ماندگاری کوتاهی دارد و باید در عرض ۴۸ ساعت مصرف شود. همچنین از آنجا که شیر خشک مایع اغلب تیره‌تر از شیر خشک پودری است، بسیاری از مادران شکایت دارند که احتمال لکه شدن لباس‌های کودکان‌شان بیشتر است.
این نوع به مخلوط کردن قسمت‌های مساوی از آب و کنسانتره شیر خشک نیاز دارد. کنسانتره در مقایسه با شیر خشک آماده مصرف، ارزان‌تر است و فضای کمتری را اشغال می‌کند. در مقایسه با شیر خشک پودری، آماده کردن آن کمی آسان‌تر است اما قیمت بالاتری دارد.
شیر خشک پودری بعنوان مقرون‌بصرفه‌ترین و سازگارترین گزینه با محیط زیست، کمترین میزان فضا را در حمل و نقل، در کابینت و در سطل زباله شما اشغال می‌کند.
آماده‌سازی شیر خشک پودری در مقایسه با سایر انواع شیر خشک به زمان بیشتری نیاز دارد و شما باید دستورالعمل‌های روی قوطی را دقیقا دنبال کنید اما بعد از باز شدن قوطی تا یک ماه قابل استفاده است. همانند شیر خشک کنسانتره مایع، شما می‌توانید هر زمان که به آن احتیاج دارید، به مقدار مورد نیازتان شیر آماده کنید. این ویژگی برای مادران شیردهی که ممکن است فقط گاهی اوقات به یک بطری شیر مکمل نیاز داشته باشند، ایده‌آل است.
امروزه ماده اصلی بیشتر شیر خشک‌های موجود، شیر گاو است. اکثریت قریب به اتفاق کودکانِ کاملا شیر خشکی و آنهایی که شیر خشک کمکی مصرف می‌کنند، مشکلی با این نوع شیر خشک ندارند. چون آن دارای تعادل مناسبی از پروتئین، کربوهیدرات و چربی است.
پروتئین شیر در این شیر خشک، بطور قابل توجهی تغییر یافته تا هضم آن آسان‌تر شود. کودک شما تا پایان یکسالگی قادر به هضم شیر گاو معمولی نخواهد بود.
در این شیر خشک‌ها، پروتئین به بخش‌های کوچک (هیدرولیزشده جزئی) یا بخش‌های بسیار کوچکتر (هیدرولیزشده گسترده) که هضم آنها برای کودک شما آسان‌تر از مولکول‌های بزرگتر پروتئین است، شکسته می‌شود.
پروتئین‌های موجود در شیر خشک‌های هیدرولیزشده گسترده، بطور کامل به واحدهای سازنده آنها (اسیدهای آمینه) شکسته می‌شوند که به آنها اجازه می‌دهد براحتی جذب شوند. شیر خشک‌های هیدرولیزشده گسترده، ضد حساسیت هستند و برای کودکانی بکار می‌روند که به پروتئین شیر گاو آلرژی دارند.
شیر خشک‌های هیدرولیزشده جزئی، ضد حساسیت نیستند بنابراین اگر کودک‌تان به پروتئین شیر حساسیت دارد یا اگر حدس می‌زنید که ممکن است اینگونه باشد، از این نوع شیر خشک‌ها استفاده نکنید. بعنوان مثال اگر کودک شما پس از شیر خوردن همیشه بی‌قرار می‌شود – که می‌تواند نشان‌دهنده وجود مشکلات گوارشی در هنگام هضم شیر خشک گاوی استاندارد باشد – ممکن است پزشک به شما توصیه کند که این نوع شیر خشک را امتحان کنید.
شیر خشک‌های هیدرولیزشده در هنگامی که کودک در جذب مواد مغذی مشکل داشته باشد (یک مشکل شایع برای نوزادان نارس) نیز توصیه می‌شوند.
این شیر خشک‌ها با یک پروتئین گیاهی که مانند پروتئین موجود در شیر گاو برای هضم آسان اصلاح شده است، ساخته می‌شوند. اگرچه شیر خشک‌های بر پایه سویا، گزینه مناسبی برای خانواده‌های وگان هستند اما آنها برای نوزادان نارس با وزن کمتر از ۱۸۰۰ گرم توصیه نمی‌شوند و فقط چند دلیل پزشکی برای استفاده از آنها وجود دارد که عبارتند از:
توجه: تحقیقات نشان می‌دهد که برخی ترکیبات در سویا می‌توانند همانند هورمون استروژن در بدن عمل کنند. در مطالعات حیوانی، خوردن مقدار زیادی سویا به شروع زودرس بلوغ در حیوانات ماده و تغییرات در رشد بافت سینه منجر شد. اگر کودک شکا فقط شیر سویا می‌نوشد، حتما در مورد احتمال تأثیر آن روی رشد کودک‌تان با پزشک مشورت کنید.
عدم تحمل لاکتوز یا عدم توانایی برای هضم لاکتوز – قند طبیعی موجود در شیر – در نوزادان نادر است. اگر کودک شما به عدم تحمل لاکتوز دچار است، پزشک او ممکن است شیر خشک سویا یا یک شیر خشک دیگر که در آن لاکتوز با یک قند دیگر – مانند شربت ذرت – جایگزین شده است را توصیه کند.
این شیر خشک اغلب حاوی کالری و پروتئین بیشتر و همچنین یک نوع چربی قابل جذب‌تر به نام تری‌گلیسیریدهای زنجیره متوسط (MCT) است. میزان MCT موجود در این شیر خشک‌ها با توجه به برند متفاوت است. پزشک کودک‌تان به شما کمک خواهد کرد شیر خشکی را انتخاب کنید که به افزایش وزن مناسب کودک‌تان کمک کند.
این محصول برای تقویت تغذیه نوزادان شیر مادری که نیازهای خاصی دارند، بکار می‌رود. این محصول باید با شیر مادر مخلوط شود و نباید بعنوان یک شیر خشک مستقل به کودک داده شود.
اگر کودک شما مبتلا به یک بیماری است و به تغذیه بسیار خاصی نیاز دارد، ممکن است لازم باشد از یکی از شیر خشک‌های متابولیک اختصاصی استفاده نماید.
این نوع شیر خشک به والدین امکان می‌دهد که میزان قرارگیری کودک‌شان در معرض علف‌کش‌ها، سموم دفع آفات و سایر مواد شیمیایی را محدود کنند. شیر خشک‌هایی که برچسب ارگانیک دارند، باید توسط وزارت کشاورزی ایالات متحده تأیید شوند.
اما به گفته آکادمی اطفال آمریکا (AAP) هیچ تحقیقی تاکنون اثبات نکرده که شیر ارگانیک برای کودکان سالم‌تر از شیر معمولی است. بنابراین ممکن است والدین بخواهند تصمیم بگیرند که آیا ارزشش را دارد قیمت بالاتری برای شیر خشک ارگانیک پرداخت نمایند یا نه!
همواره شیر خشک‌های جدیدی عرضه می‌شوند که ادعا می‌کنند برای تسکین مشکلاتی مانند کولیک یا رفلاکس اسید مفیدند. این شیر خشک‌ها نسبت پروتئینی مشابه شیر مادر داشته و از نظر ترکیب، تفاوت کمی با شیر خشک معمولی دارند اما برخی متخصصان می‌گویند که ممکن است اصلا بهتر نباشند.
کیتی پارک، متخصص گوارش اطفال می‌گوید: «غالبا شیر خشک‌های اختصاصی، بسیار گران‌تر هستند و از نظر ارزش تغذیه‌ای کلیدی، تفاوت چندانی با بقیه ندارند. دستگاه گوارش کودکان در طی ۶ ماه اول زندگی‌شان دستخوش تغییرات گسترده‌ای می‌شود که طبیعی است. موارد بسیار کمی وجود دارد که در آن، نوزادان به شیر خشک‌های گران‌تر نیاز پیدا می‌کنند.»
اگر فکر می‌کنید که ممکن است فرزندتان از یک شیر خشک اختصاصی سود ببرد، قبل از امتحان کردن آن حتما پزشک او مشورت کنید.
۵ ماده اصلی در شیر خشک وجود دارند: کربوهیدرات، پروتئین، چربی، ویتامین‌ها و مواد معدنی. آنچه یک برند شیر خشک را از دیگری متمایز می‌کند، کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌های خاص (همچنین هر گونه مواد مغذی اضافی در مقادیر کمتر) هستند. بعنوان مثال کازئین و وی، دو نوع پروتئین شیر گاو هستند که در نسبت‌های متفاوت در برندهای مختلف شیر خشک بر پایه شیر گاو وجود دارند.
به احتمال زیاد شما با دیدن موارد بسیاری که روی برچسب مواد تشکیل‌دهنده قوطی شیر خشک درج شده‌اند، گیج و سردرگم خواهید شد. در اینجا درباره هر یک از مواد تشکیل‌دهنده شیر خشک توضیح می‌دهیم و آنها را با ترکیبات موجود در شیر مادر مقایسه می‌کنیم:
کربوهیدرات: لاکتوز، کربوهیدرات اصلی در شیر مادر و شیر خشک‌های ساخته‌شده از شیر گاو است. گاهی اوقات مالتودکسترین ذرت بعنوان منبع ثانویه کربوهیدرات در شیر خشک بکار می‌رود. شیر خشک‌های سویا، بدون لاکتوز و انواع اختصاصی حاوی یک یا چند مورد از کربوهیدرات‌های زیر هستند:
ساکارز، مالتودکسترین ذرت، نشاسته ذرت اصلاح‌شده یا مواد جامد شربت ذرت.
پروتئین: شیر مادر حاوی ۶۰ درصد وی و ۴۰ درصد کازئین است. اکثر شیر خشک‌ها دارای نسبت پروتئین مشابهی هستند و بقیه حاوی ۱۰۰ درصد پروتئین وی می‌باشند.
شیر خشک‌های سویا حاوی پروتئین سویا ایزوله هستند – یک ترکیب سویا فرآوری‌شده که تقریبا پروتئین خالص است (حداقل ۹۰ درصد). برخی مارک‌ها برای هضم آسان‌تر از پروتئین سویا هیدرولیزشده جزئی (پروتئینی که بطور جزئی شکسته شده است ) استفاده می‌کنند.
چربی: شیر مادر حاوی ترکیبی از چربی‌های تک‌غیراشباع، چندغیراشباع و اشباع‌شده است. شیر خشک‌ها برای انطباق با ترکیب چربی شیر مادر از انواع روغن‌ها استفاده می‌کنند. اینها عبارتند از روغن سویا، روغن نارگیل، روغن پالم اولئین یا پالم و رزوغن آفتابگردان اولئیک بالا.
اگرچه روغن پالم اولئین و پالم بطور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند اما تحقیقات نشان داده‌اند که این چربی‌ها می‌توانند جذب چربی و کلسیم را کاهش دهند. این بدان معناست که میزان چربی و کلسیم جذب‌شده توسط کودک شما کمتر از میزان جذب‌شده از شیر خشک فاقد این روغن‌هاست.
تری‌گلیسیریدهای زنجیره متوسط، فرمی از چربی هستند که برای هضم به تلاش کمتری نیاز دارند و راحت‌تر جذب می‌شوند. آنها در شیر خشک‌های مخصوص برای نوزادان نارس و نوزادانی که دارای مشکل گوارشی یا اِشکال در جذب مواد مغذی هستند، بکار می‌روند.
اداره غذا و داروی ایالات متحده (FDA)، اضافه کردن دو اسید چرب با زنجیره طولانی را به شیر خشک‌ها مجاز دانسته است:DHA (اسید دوکوساهگزائنوئیک) و ARA (اسید آراشیدونیک) که هم‌اکنون جزء مواد تشکیل‌دهنده استاندارد در شیر خشک‌ها هستند. هر دو ماده در شیر مادر وجود دارند – بشرطی که رژیم غذایی مادر، مناسب باشد – و هر دوی آنها برای رشد مغز و بینایی مهم هستند.
نوزادان در طول ۳ ماهه سوم بارداری،DHA و ARA را از مادران‌شان دریافت می‌کند اما اگر نوزادی پیش از موعد بدنیا بیاید، این روند انتقال زودتر متوقف می‌شود. همه کودکان در سال اول زندگی‌شان به یک منبع پایدار از هر دو ماده نیاز دارند.
مطالعات بی‌شماری از جنبه تکمیلی شیر خشک حاوی DHA و ARA پشتیبانی می‌کنند. در حالیکه هیچ گونه مطالعه طولانی‌مدتی وجود ندارد که تأییدکننده ایمنی این مواد باشد اما شواهدی هم موجود نیست که نشان دهد این مواد افزودنی برای کودکان مضر هستند.
آکادمی اطفال آمریکا در قبال افزودن DHA و ARA به شیر خشک‌ها هیچ گونه موضع‌گیری نکرده است. اما این سازمان خاطر نشان می‌کند که گمان می‌رود این دو ماده برای رشد مغز و چشم مهم باشند.
ویتامین‌ها و مواد معدنی: اکثر کلمات روی برچسب مواد تشکیل‌دهنده به شرح ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌پردازد. سر درآوردن از این کلمات می‌تواند دشوار باشد – بعنوان مثال فروس سولفات، همان آهن است، آسکوربات سدیم، ویتامین C است و پنتوتنات کلسیم، ویتامین B5 است.
آکادمی اطفال آمریکا توصیه می‌کند به تمام کودکان سالمی که فقط با شیر مادر تغذیه نمی‌شوند، تا پایان یکسالگی‌شان شیر خشک غنی‌شده با آهن داده شود. مهم است که کودکان برای پیشگیری از کم‌خونی فقر آهن، حداقل مقدار توصیه‌شده آهن ۰٫۲۷ میلی‌گرم در روز برای نوزادان ۰ تا ۶ ماه، ۱۱ میلی‌گرم در روز برای کودکان ۷ تا ۱۲ ماه) را دریافت کنند.
آهن برای توانایی خون بمنظور به گردش در آوردن اکسیژن – که تمام سلول‌های بدن برای عملکرد صحیح به آن نیاز دارند – ضروری است. مطالعات نشان داده‌اند که دریافت آهن کافی در سال اول زندگی کودک برای رشد مغز مهم است. ذخایر آهن کودک در ۳ ماهه سوم بارداری ایجاد می‌شوند بنابراین نوزادان نارس برای دریافت آهن کافی به کمک بیشتری نیاز دارند.
اکثر شیر خشک‌ها حاوی حداقل ۴ میلی‌گرم آهن در هر لیتر هستند، اگرچه هنوز هم شیر خشک‌های «کم آهن» در بازار وجود دارند. آنها سال‌ها قبل در واکنش به این تصور غلط که آهن موجود در شیر خشک باعث یبوست می‌شود، ساخته شدند. اما دوز آهن در شیر خشک آنقدر کم است که منجر به یبوست نخواهد شد. AAP ترجیح می‌دهد که تولید این شیر خشک‌های کم‌آهن متوقف شود یا روی برچسب‌شان درج شود که از نظر تغذیه‌ای کافی نیستند.
نوکلئوتیدها: اینها واحدهای سازنده DNA و RNAهستند که بطور طبیعی در شیر مادر وجود دارند. آنها عملکردهای متعددی دارند و ممکن است به رشد سیستم ایمنی کمک کنند. مارک‌های مختلف شیر خشک حاوی مقادیر متفاوتی از نوکلئوتیدها هستند.
نشاسته برنج: نشاسته برنج به شیر خشک‌های ضد رفلاکس اضافه می‌شود. پزشک شما ممکن است این نوع شیر خشک را برای کاهش برگشت اسید کودک‌تان توصیه کند.
فیبر رژیمی: فیبر سویا برای درمان موقت اسهال در کودکان بالای ۶ ماه و کودکان نوپا به شیر خشک سویا اضافه می‌شود. تنها شیر خشک موجود حاوی فیبر، Similac Expert Care for Diarrhea است که بطور بالینی ثابت شده طول مدت اسهال را کاهش می‌دهد.
اسیدهای آمینه: اسیدهای آمینه مانند تائورین، متیونین و کارنیتین به شیر خشک سویا و گاهی اوقات شیر خشک‌های بر پایه شیر گاو اضافه می‌شوند تا با اسیدهای آمینه موجود در شیر مادر تطابق پیدا کنند.
پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها: پروبیوتیک‌ها، یک نوع از باکتری‌های زنده و مفید هستند که ممکن است به جلوگیری از عفونت‌های روده، التهاب و اسهال که می‌تواند با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها اتفاق بیفتد، کمک کنند. پری‌بیوتیک‌ها، اُلیگوساکاریدهایی (کربوهیدرات‌های موجود در شیر مادر) هستند که به افزایش تعداد باکتری‌های پروبیوتیک در روده کمک می‌کنند.
آکادمی اطفال آمریکا می‌گوید برخی مطالعات نشان می‌دهند که پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها می‌توانند در سالم نگه داشتن دستگاه گوارش کودک شما نقش داشته باشند. اما همچنین ممکن است برای کودکانی با سیستم‌های ایمنی ضعیف و سایر مشکلات پزشکی، خطرناک باشند بنابراین بهتر است قبل از استفاده از این شیر خشک‌ها با پزشک کودک‌تان مشورت کنید. هرگونه مزایای پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها به محض قطع مصرف آنها توسط کودک شما از بین می‌رود.
بله، شیر خشک‌های معمولی باید الزامات FDA برای مواد مغذی در شیر خشک را برآورده سازند بنابراین در بسیاری از موارد، تنها تفاوت بین شیر خشک‌های معمولی و مارک‌دار در قیمت آنهاست (الزامات FDA برای شیر خشک نوزاد شامل حداقل مقادیر برای ۲۹ ماده مغذی و حداکثر مقادیر برای ۹ ماده مغذی است).
قبل از خرید شیر خشک معمولی یا مارک دار، نگاهی به برچسب آن بیندازید. مواد تشکیل دهنده خاص از مارکی به مارک دیگر متفاوتند و این امر می‌تواند روی سلامت کودک شما تأثیر بگذارد.
بطور کلی بهتر است از یک نوع شیر خشک استفاده کنید و آن را عوض نکنید؛ حتی اگر در ابتدا بنظر برسد که کودک شما نمی‌تواند آن را بخوبی هضم کند.
مشکلات رایجی مانند بالا آوردن، گاز و کولیک معمولا به رژیم غذایی کودک شما ارتباطی ندارند. این مشکلات در اکثر مواقع به دستگاه گوارش نابالغ کودک مربوط می‌شود، نه چیزی که به او می‌دهید.
استفاده از یک نوع شیر خشک برای مدت مشخص می‌تواند به پزشک کودک‌تان کمک کند تا راحت‌تر تشخیص دهد که آیا ممکن است چیز دیگری باعث بروز این علائم شده باشد یا نه. بنابراین از پزشک بخواهید که یک شیر خشک را توصیه کند و حداقل برای ۲ هفته از آن استفاده کنید. پس از آن اگر کودک‌تان هنوز مشکل دارد، در مورد تعویض شیر خشک با پزشک صحبت کنید.
بله، تاریخ مصرف به شما می‌گوید که کیفیت تغذیه‌ای شیر خشک چه زمانی شروع به پایین آمدن خواهد کرد. دادن یک شیر خشک تاریخ گذشته به کودک‌تان می‌تواند مانع دریافت تمام فواید تغذیه‌ای آن شود بنابراین همیشه بهتر است شیر خشک را در مقادیری خریداری کنید که مطمئنید تا زمان انقضا از آن استفاده خواهید کرد.
پزشکان اکیدا افراد را از اینکار منع می‌کنند. اگر شما شیر خشک خودتان را درست کنید، نمی‌توانید تمام مواد تشکیل‌دهنده را در مقادیر مناسب در آن بگنجانید. شیر خشک خانگی می‌تواند به عدم وزن‌گیری، سوء تغذیه یا حتی مرگ کودک منجر شود.
اگر بخاطر گزینه‌های مختلف شیر خشک همچنان احساس سردرگمی می‌کنید یا به فکر عوض کردن شیر خشک کودک‌تان هستید، با پزشک او مشورت کنید. پزشک با در نظر گرفتن وضعیت سلامت، سن و نیازهای تغذیه‌ای کودک‌تان، مناسب‌ترین توصیه را به شما ارائه خواهد داد.
همچنین او می‌تواند واکنش‌های کودک‌تان را تحت نظر بگیرد و علائم مختلف او را بررسی کند. هرگز سعی نکنید آلرژی یا حساسیت کودک را خودتان تشخیص دهید چون ممکن است از یک بیماری زمینه‌ای جدی غافل شوید یا مانع دریافت مواد مغذی کافی توسط کودک‌تان گردید.
