#نه_به_واکسن_اجباری(سربازی)

محمد مرادی کارشناسی الهیات

تامین امنیت پایدار در مرزها مقابل دشمنان و متجاوزان و نیز درون جامعه با اشرار و برهم‌زنندگان انضباط اجتماعی و به طور کلی در هر مسئله‌ای که مردم نیازمند حریمی امن باشند ،همواره یکی از وظایف دولت ها و حکومت ها برای حکمرانی بوده و می باشد.

یکی از راه حل ها برای تامین این مهم استفاده از ظرفیت خود مردم در قالب طرحی همچون سربازی می باشد. خدمت نظام وظیفه در جهان تاریخی دیرینه دارد که به شکل امروزین آن به پیروزی انقلاب کبیر فرانسه در سال 1789 میلادی بر می گردد. با تاسیس نظام جمهوری در فرانسه، کشورهای سلطنتی همسایه فرانسه به منظور مقابله با اشائه و صدور این انقلاب به سایر کشورها، تهاجم همه جانبه ای را علیه فرانسه شروع کردند. با به خطر افتادن موجودیت انقلاب، آقای ژان باتیست جردن نماینده مجلس در 5 سپتامبر 1789 قانونی را در مجلس به تصویب رساند که اولین ماده آن بیان می داشت:«هر فرانسوی سربازی است که خود را موظف به دفاع از ملت می داند.» قانون مزبور بعد ها باعث شد ارتش بزرگ(Grand Armee) در زمان ناپلئون بناپارت که آن را ملت مسلح می نامید، تشکیل شود.

اما سربازی به شکل امروزی آن در ایران ریشه در نظام و قانون «بُنیچه» دارد که ظاهراً از دوره ایلخانان در ایران مرسوم بوده و صدراعظم ایران میرزا تقی خان امیرکبیر در دوره پادشاهی ناصرالدین شاه آن را اجرایی کرده است. امیرکبیر در راستای نوسازی ارتش و نیروهای مسلح ایران با وضع این سیستم سربازی، روستاییان کشور را متعهد کرد به عنوان مالیات، عده‌ای از جوانان را برای کمک به تامین نیروی انسانی ارتش ایران برای مدت معینی در اختیار دولت قرار دهند.

«قانون نظام وظیفه» جاری در سال ۱۳۰۴ هجری شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید و از آن سال تاکنون قانون مزبور چندین بار مورد بازنگری قرار گرفته است که آخرین آنها در سال ۱۳۹۰ با هدف توانمندسازی ، رشد ، تعالی و بالندگی و ارتقای منزلت اجتماعی، خویشاوند سازی و بهبود وضعیت خدمت سربازان بود که در ۲۳ آبان ماه ۱۳۹۰ به تصویب مجلس رسید و پس از تایید شورای نگهبان در 2 آبان  بعد از 30 روز از سوی رئیس‌جمهور محترم برای اجرا ابلاغ شد.

مداقه در سیستم و نظام وظیفه عمومی در ایران حاکی از این واقعیت است که علی‌رغم اصلاحات برای ارتقای عقلانیت در فلسفه وجودی خدمت سربازی در کشور، سربازی با همان شکل کهن و قدیمی استمرار دارد که دارای نقص های قابل توجه در ابعاد اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی می باشد؛ به نحوی که پدیده اجباری بودن آن به عنوان اساس و بنیاد معیوب بودن و داشتن دافعه برای جوانان می باشد و بالتبع کمتر جوانی انگیزه و اشتیاقی برای اختصاص دادن دو سال از بهترین ایام جوانی خود برای ورود به سیستمی که در انتخاب کم و کیف آن هیچ گونه اختیاری ندارد، داشته باشد.

سربازی در بستر زمان و تحولات فرهنگی و اجتماعی دستخوش تغییرات مهمی در کشورهای گوناگون شده است که در یک مطالعه و بررسی علمی انجام شده در خصوص خدمت نظام وظیفه در ۱۹۷ کشور جهان نتایج زیر در قالب شش مدل به دست آمده که به شرح ذیل است :

1- کشورهایی که از ترکیب نیروهای داوطلب و اجباری استفاده می کنند، ۱۵ کشور و ۸ درصد حجم نمونه را تشکیل می دهد.

2- کشورهایی که سربازی انتخابی دارند، ۱۴ کشور و ۷ درصد حجم نمونه را تشکیل می‌دهد .

3- کشورهایی که مطلقا سربازی اجباری ندارند، ۱۱۲ کشور که ۵۷ درصد کشورهای مورد مطالعه را تشکیل می دهند.

4- کشورهایی که سربازی اجباری ۱۸ ماه و یا بیشتر و غیر انتخابی همراه با به کارگیری در امور عملیاتی نظامی دارند، ۲۰ کشور و ۱۰ درصد حجم نمونه را تشکیل می دهد .

5- کشورهایی که صرفاً در امور مدنی یا به صورت نظامی غیرمسلح سربازی دارند. ۸ کشور و ۴ درصد نمونه مطالعاتی را تشکیل می‌دهند.

6- کشورهایی که سربازی اجباری یک سال و یا کمتر دارند که ۲۸ کشور و ۱۴ درصد حجم نمونه را تشکیل می دهند.

شایان ذکر است که کشور ما جزء دسته چهارم طبقه بندی می شود و جزو کشورهای درحال توسعه تلقی می گردد.

یکی از سیستم ها،«سربازی آينده» است که از سال 1990 در نیروهای نظامی و ارتش آمریکا و سپس انگلستان و پس از آن در میان هم پیمانان آمریکا رواج یافته است و در نوع خود رویکردی نوین به نظامی گری، تامین امنیت پایدار و نیروی نظامی می باشد. از جمله مهم ترین مولفه و شاخص های این رویکرد عبارت است از: نظامی گری با تاکید بر تکنولوژی ها و فناوری های نوین، تجهیزات پیشرفته و تخصص پیچیده و نیازمند به آموزش کاربردی_تخصصی برای انجام ماموریت های نظامی که پیچیدگی، چابکی سازمانی، هوشمندی و مدرن بودن آن الزامی است که چنین رویکردی موجب کاهش تلفات ن‍یروی انسانی و سرعت و چابکی در صحنه ی عملیاتی می باشد.

در کشور ما نه تنها سربازی اجباری می باشد، بلکه حرفه‌ای و هدفمند نیز نمی‌باشد. جوانان صرفاً دو سال از عمر خود را صرف اموری چون رژه و برخی تاکتیک‌های نظامی می‌نمایاند که شاید در زمان صلح چندان بکار نیاید و به‌مرور زمان نیز فراموش می‌شود چرا که این تاکتیک‌ها مبتنی بر هماهنگی تیمی و گروهی می‌باشد. همچنین سربازی دارای معایبی چون به‌تأخیر افتادن سن ازدواج و تحصیل، لو رفتن اسرار نظامی و نیز تلفات سربازان آماتور و ناآشنا به فنون نظامی و داغدار شدن خانواده‌ها را در پی دارد. با وجود تمامی معایب اما باید توجه داشت که نمی‌توان سربازی اجباری را به صورت مطلق حذف کرد. چرا که با توجه به سختی‌ها و استهلاکی که در امور و مشاغل نظامی وجود دارد، کمتر کسی تمایل به اشتغال در امور نظامی دارد. لذا اختیار کردن سربازی دارای همان اثراتی سوئی است که سربازی اجباری دارد و حتی چه‌بسا آسیب‌ها و لطمات آن به بخش نظامی و امنیتی کشور شدیدتر باشد. لذا تبدیل سربازی اجباری به سربازی حرفه‌ای و تخصصی به گونه ای که در آن افراد بتوانند حرفه بیاموزند و تبدیل به افراد متخصص در حوزه‌های مختلف گردند، نه‌تنها وجهه زشت و ناپسند سربازی اجباری را کاهش می‌دهد بلکه می‌تواند مصالح و منافع ملی را بیشتر و بهتر تأمین نماید.

ادامه دارد...